Dagsbrún - 02.09.1916, Page 1

FREMJIÐ EKKI
RANGINDI
—
DAGSBRÚN
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
GEFIN DT MEÐ STYRK NOIÍKURRA IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
32. tbl.
Reykjavik, laugardaginn 2 september.
1916.
Þegnskyiduvinnan.
Tveir liostir.
Forvígismenn þegnskyldu-
vinnonnar halda fram tveim
kostum, er séu við liana.
Annar er sá, að hún sé upp'-
eldismeðal, kenni mönnum að
vinna, kenni mönnum stund-
vísi, hlýðni og margt annað,
sem á að gera þjóðina betri og
hamingjusamari. Hinn kostur-
inn er það, að landið fái með
þessu móti ódýran vinnukraft,
tjl þess að nota við vegagerðir,
lendingabætur o. s. frv. Fyrir
sumum, eða jafnvel ílestum,
virðist hið síðarnefnda vera
aðalatriðið, og verður ekki
betur séð, en að nokkrir þeirra
vilji gera þegnskylduvinnuna
að eins konar skyldudagsverk-
um til þess að gera við vegina
heima í sveitunum.
Síðari kosturinn enginn kostnr.
Það virðist ekki þurfa mik-
inn hagfræðing til þess að sjá,
að það er lélegur búskapur að
taka sjómenn, búðarmenn,
prentara og aðra menn óvana
grjótvinnu, frá vinnu sinni, og
setja þá í vegavinnu. Væri það
sanngjarnt, að hver maður á
landinu legði sinn skerf til
vegagerða, þá væri bezta fyrir-
komulagið, bæði fyrir þjóðfé-
lagið, ogeinstaklinginn að leggja
sérstakan nefskatt .á verkfæra
menn, og yrði þvi fé varið til
vegabóta. Mundi það verða
einstaklingnum mikið ódýrara
að greiða, en að vinna þegn-
skylduvinnuna, og landið
mundi fá tvær mílur, eða þrjár,
af góðum vegum þar, sem með
þegnskyldunni að eins fengist
ein.
En hver vill mæla með svo
afar óréttlátum skatti og þeim,
sem nefndur var? Líklegast
enginn.
Priggja mánaða tími.
Um leið og kosið verður til
alþingis i haust, á að greiða
atkvæði um, hvort þjóðin óski
að komið verði á þegnskyldu-
vinnu, [alt að þrem mánuðum.
Þrír mánuðir er hámarkið sett,
og á þeim tíma ætlast forvígis-
úienn þegnskylduvinnunnar til
þess að unga kynslóðin, sem
þeir segja að sé afar óhlýðin
og óstundvís, læri hlýðni og
stundvísi. Á þrem mánuðum
oiga þeir sem enga ást hafa á
fóslurjörðinni, að læra að elska
hana, og á þrem mánuðum
eiga þeir sem ekki kunna að
úioka skít, að verða útlærðir í
því.
Hlýdni.
Æði lengi hefir það hróp
heyrst hér á landi, að íslend-
ingar kunni ekki að lilýða.
Sannleikurinn er þó hið gagn-
stæða. Það sem aflaga fer hér
fyrir agaleysi, stafar nær ein-
göngu af því, að menn (þeir
sem eru að hisa við það) kunna
ekki að stjórna.
íslenzkir sjómenn mundu
varla hafa á sér jafn ágætt órð
og þeir hafa eiiendis, ef þeir
kynnu ekki að hlýða, eða
dettur nokkrum í hug, að kenna
ólag það, sem oft liefir verið
haft orð á, að væri á vinnu hér
í Rvik því, að menn kypnu ekki
að lilýða? Fjuir þeim mönnum,
sem kunna að stjórna, eru ekki
tif neinir menn, sem ekki
kunna að hlýða.
Fegnskylduvinnunnar þarf
því ekki með til þess, að kenna
mönnum hlýðni.
Stumlvísi.
Þá er óstundvísin. Fyrir
stundvfsa menn er hún auð-
vitað plága, en að liún sé meiri
hér á íslandi, en annarstaðar
þar, sem slagæðar þjóðlifsins
slá með svipuðum hraða og
hér, er blátt áfram bull. Hefir
nokkur heyrt það, að landar
erlendis, fremur þarlendum
mönnum, yrðu af járnbrautum,
kæmu of seint í leikhús, eða
þessh.?
Fjöldi manns hefir gengið 10
vetur eða meir á barna- og
mentaskóla, og eru þó
ekki stundvísari en gerist.
En þegnskylduvinnu áhangend-
urnir ætla að kenna mönnum
hana á þrem mánuðum!
Aðeins eitt getur vanið menn
á stundvísi, og það er, að fólks-
flutningaskipin fari á ákveðn-
um tíma, og að sjónleikir, fyrir-
lestrar, hljómléikar, jarðarfarir
o. s. frv., byrji á jieim tíma,
sem auglýstur heflr verið.
Þegnskylduvinnu þarf því
ekki til þess, að kenna okkur
stundvísi, enda er hún ónýt lil
þess.
Föðurlamlsást og skítmokstur.
Ein af kenningum áhangenda
þegnskylduvinnunnar er það,
að menn muni fá óslökkvandi
föðurlandsást á því, að vinna
kauplaust eða kauplítið við
grjót- eða moldarvinnu. Hvers
vegna skítmoksturinn á að hafa
þessi álirif á föðurlandsástina?
Ja, því er ósvarað enn.
Sem dæmi upp á hvílíka
dómadags vitlevsu, að öðru
leyti skynsamir menn, geta
sagt, má í þessu sambandi
minna á atriði úr grein eftir
Finn Jónsson prófessor, sem
nýlega stóð í ísafold. Hann fer
þar fögrum orðum um, hve
vænt sér þyki um Öskjuhlíðar-
veginn, af því að hann hafi,
sem unglingur, verið i vinnu
við gerð hans. Hr. F. J. gleymir
hér aðalatriðinu, en það er að
hann vann þarna samkvæmt
eigin vilja, en ekki móti hon-
um. Hann var ekki sjómaður,
sem nauðugur viljugur var
látinn hlaða grjóti, eða' náms-
piltur, sem þurfti að vinna fyrir
sér, en var tekinn úr arðsamri
vinnu og látinn aka hjólbörum
fyrir ekki neitt. Og þó ekki
væri nú tekið tillil til viljans,
sem hér er aðalatriðið, þá virð-
ist það æði seinleg aðferð fyrir
einstaklinginn, til þess að fá
ást á landinu, að þurfa að vera
þátttakandi i vegagerð um
landið gervalt!
Jþegnskylduvinnan persónu-
skattur.
Framar i grein þessari hefir
vcrið sýnt fram á, að það er
að eins sem uppeldismeðal, að
til máfs geti komið, að þegn-
skylduvinnan vcrði að gagni.
En það er lítt hugsandi, að
hún geti komið að neinu haldi
sem uppeldismeðal í því formi,
er hún nú liggur fyrir til at-
kvæðagreiðslu — tíminn þrjr
mánuðir, eða þaðan af styttri.
Að greiða atkvæði með þegn-
skylduvinnunni við kosning-
arnar í haust, er þvi sama og
að greiða atkvæði afar órétt-
látum nefskalti, því þegnskyldu-
vinnan, eins og hún nú liggur
fyrir, er ekki annað en per-
sónuskattur, með öllu því órétt-
læti, er slíkum skatti fylgir
(kemur þyngst niður á þeim
fátækustu).
Ekki skyliluviniia.
Pó menn greiði ekki atkvæði
með þegnskylduvinnunni, eins
og hún er fyrirhuguð nú (skit-
mokstur fyrir ekki neitt), er
ekki loku skotið fyrir, að við
getum notað sem uppeldis-
meðal fyrirkomulag, að sumu
svipað þvi, sem vakir fyrir
áhangend um þ egn sky 1 d u n n a r.
En fyrsta skilyrðið fyrir því að
þegnskylduvinnan (svo við not-
um það nafn) komi að haldi,
er, að það sé ekki í fyrstu
skylduvinna. Nú segja margir,
að sem sjálfboðar fáist engir
til þcss að inna af hendi þegn-
skylduna, en fari svo, þá er
það fyrir það, að ungu menn-
irnir álita það ekki borga sig,
þ. e. þeir hafl ekki það gagn
af þegnsk. seinna í lífinu, að
tímanum, sem til hennar fór,
hefði ekki verið betur varið
öðruvísi. Geti ungu mennirnir
aftur á móti lært á þegnskyldu-
tímanum eitthvað það, sem
þeir geta haft gagn af seinna í
lífinu, svo ómótmælanlega verði
sagt, að þegnskyldutímanum
hafi verið vel varið, þá mun
ekki vanta þátttakendur. Þegar
fengin væri 20—30 ára reynsla
fyrir að þegnskyldan komi að
tilætluðum notum, mætti gera
hana að því, sem nafn hennar
bendir á, að skyldu.
Allir ættu að knnna.
Það er margt, sem ekki er
kent i skólum, sem þó allir
ættu að kunna. Þó við íslend-
ingar séum búnir að búa hér
á gamla íslandi á annað þús-
und ár, þá kunnum við þó
varla að lifa í landinu. Til
skamms tíma hefir það verið
álitið hérumbil sama og dauði,
ef þeir menn sofnuðu, sem
höfðu grafið sig í fönn. Nú er
það komið upp úr kafinu (sbr.
Steingr. Matth.), að það er
engin hætta að sofna, fyrir
menn, sem grafið hafa sig i
fönn, ef þeir hafa gert það i
tíma, þ. e. áður en þeir urðu
þreyttir.
Það er ekki tilgangurinn
með þessum línum að telja
hér upp alt það, sem sjálfsagt
virðist, að hver íslendingur
kunni. Sumt skal þó nefnt.
Allir ættu að kunna að synda,
og allir ættu að kunna að gera
lifgunartilraunir á druknuðum,
binda um sár, binda til bráða-
birgða um beinbrot o. s. frv.
Allir ættu að kunna að fara
með hesta, kunna að beizla og
leggja á, bæði söðul og aktygi.
Hver maður ætti að kunna
einföldustu heyskaparverk,
hrýna, slá, raka, binda. Vafa-
mál er hvort allir ættu ekki
og að kunna að plæga og herfa,
og það eins hvort þeir ætluðu
sér að verða sjómenn, lögfræð-
ingar, búðarmenn eða bókbind-
arar. Sýslumaður nokkur sagð-
ist iðulega taka róðrartúra, til
þess að halda við líkamsorku
sinni. Hefði hann kunnað að
plægja, hefði hann að líkind-
um gert það, eins og Tolstoj
gamli. Allir ættu að kunna lítið
eitt í vélfræði, t. d. kunna að
stjórna mótor. Allir íslendingar
ættu að kunna áralagið, og
kunna að sigla bát og slægja
fisk. Líklegast líka að beita
línu, leggja net, og vita hvor
endi handfærisins það er, sem
haldið er í. Rlanta trjám, hlaða