Dagsbrún - 12.09.1916, Qupperneq 1

DAGSBRÚ N
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
GEFIN ÚT MEÐ STYRK NOKKURRA IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA RITSTJÓRI OG ÁRYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
[ÞOLIB BKKI
RANQINDI
FREMJIÐ EKKI
RANQINDI
33. tbl.
Pramkvæmdir kæjarfélaga.
" Þess hefir áður verið getið í
Dagsbrún — og reyndar fleir-
um íslenzkum blöðum — að
það væru mörg hundruð, eða
má ske þúsund, borgir og
breppar í Suður-Þýzkalandi,
sem ættu svo miklar arðberandi
eignir, að íbúarnir þyrftu enga
skatta að gjalda. Sumir þeirra
eru jafnvel svo stöndugir, að
þeir láta hverjum borgara
ókeypis í té eldivið og kol, og
jafnvel einnig ákveðna peninga-
upphæð ár hvert. Þannig befir
t. d. bærinn Klingenberg auk
eldsneytisins látið hvernborgara
bæjarins fá 300 mörk (270 kr.)
í peningum. Bærinn Freuden-
stadt í Wiirtenberg hefir um
125 þús. kr. tekjur árlega af
skóga og akurlöndum sinum.
Af þessu ganga um 95 þús. til
útgjalda bæjarins, en um 30
þúsund kr. er árlega skiít á
milli 1300 fjölskyldufeðra bæj-
arins. Og það er langt frá því
að þessir bæir séu einsdæmi,
því í Baden og Bajern einungis
voru um aldamótin 637 bæir
og hreppar, sem áttu svo mild-
ar eignir, að íbúarnir voru al-
gerlega lausir við skatta.
Þetta er, eins og margt ann-
að, sem satt er, furðu ótrúlegt,*
af því maður á binu að venj-
ast, að lagðir séu skattar eða
útsvör á íbúana.
Mörgum Islendingum er fyrir
löngu ljóst, að svipað fyrir-
komulag gœti verið hér á landi.
Á nokkrum þingmálafundum
fyrir siðasta þing heyrðust
raddir um það, að sýslunum
ætti að gefast kostur á að eign-
ast arðberandi fyrirtæki, til
þess að auka með því tekjurn-
ar, og hér í Reykjavík hefir
verið skrafað um það, að bær-
inn ætti að eignast kúabú,
togara o. s. frv. En hvað hefir
orðið úr framkvæmdunum?
Þvi er fljótsvarað, að úr fram-
kvæmdum hefir ekkert orðið.
Og bærinn hefir ekkert gert til
þess að bæta úr dýrtíðinni
fyrir íbúum bæjarins nema
það,sem fulltrúar Alþýðuflokks-
ins hafa verið að hamra í gegn í
bæjarstjórninni. Bærinn heldur
sæmilega launuðum borgar-
stjóra, en ekki er kunnugt um,
að frá honum liafi komið neitt,
er miði að þvi, að létta dýr-
•
* Það er furðu ótrúlegt t. d., að
Heimastjórnarmönnum skuli finnast
að borgarstjóri og bæjarfógeti hafi
ekki annað að gera en að sitja á
Þingi.
Reykjavlk, þriðjudaginn 1 2.
september.
1916.
líðina fyrir borgurum bæjarins.
Og margt er þó hægt að gera;
það sýna ótal dæmi trá út-
löndum — dæmi, sem úllend
blöð eru full af.
En hversvegna befir borgar-
stjóri ekkert gert? Varla heíir
þó tímaleysi valdið þvi, enda
ótrúlegt, að hann færi að bjóða
sig fram til þings, ef svo væri.
Landskosningarnar.
I gærdag var byrjað að telja
saman atkvæðin trá landskjör-
inu, sem þá voru öll komin
hingað til Reykjavikur. Úrslitin
verða þó varla kunn fyr en
seint í kvöld. Þar eð kosn-
ingaþátttakan ekki varð meiri
en raun varð á, eru ekki líkindi
til þess, að Alþýðuflokkurinn
komi rnanni að í þetta sinn
við Iandskjörið.
í íyrstn sinn
sem danskir jafnaðarmenn tóku þátt
1 þingkosningum — það var árið
1872 — fengu þeir samtals að eins
268 atkvæði, og komu auðvitað eng-
um að. Árið 1913 fengu þeir samtals
107 þús. atkvæði af samtals 362 þús-
und atkvæðum, er greidd voru.
Englendingar tóku
Guðbrand Jönsson.
Marga hefir furðað á því, að
ekkert blaðið skuli hafa sagt
frá því, þegar Englendingar í
sumar tóku Guðbrand Jónsson
(doktors Þorkelssonar). Eink-
um hefir marga furðað á því
að dagblöðin tvö, sem vana-
lega keppa um að geta þess,
ef einhver, sem þeim finstheldri
maður, fer upp að Árbæ, skuli
ekki hafa með einu orði minst
á jafn sögulegan atburð og hér
er um að ræða, og má af því
ráða, að þau hafi verið beðin
að þegja yfir þessu.
Guðbrandur var farþegi á
skipi Sameinaðafél., »ísland«,
á ferð þess til Khafnar í júlí,
og vissi enginn til þess, að
hann ætti sér neins ills von í
Leith. En þegar þangað kom,
sendu Bretar herlið á skipsfjöl,
til þess að handsama hann, og
var þeim engin mótstaða veitt.
Brá öllum íslendingum er á
skipinu voru mjög við þetta,
því þeim var Casement í fersku
minni. Þeiin eina, sem ekki
hrá, var Guðbrandi sjálfum, og
undruðust þeir, sem á horfðu,
hugrekki hans og dáðust að
því. Bretar fóru með Guðbrand
beint til Lundúna, en létu þó
fara vel um hann og voru hinir
kurteisustu. Færðu þeir honum
danska blaðið »Politiken« og
kom honum það vel, því það
blað les hann að jafnaði í
Khöfn. Þeir buðu honum líka
upp í sig danskt tóbak, en
Guðbrandur brúkar það ekki,
lika buðu þeir honum í nefið,
en ekki þáði Guðbrandur það,
því hann vill hafa það annað
hvort frá Leví, eð þá úr Litlu
búðinni. Þegar til Lundúna
kom var Guðbrandur spurður
spjörunum úr; ekki vita menn
þó hverju hann svaraði, en
sumir þykjast vita, um hvað
hann hafi verið spurður. Var
Guðbrandi siðan sagt að velja
sér náttstað, og sagðist hann
vilja búa á sama stað og ís-
lenzki sendiherrann, Björn Sig-
urðsson, fyrrum bankastjóri.
Var honum þá fylgt að húsi
einu hrörlegu og sagt, að þar
ætti heima sendiherra Islands.
Snerist Guðbrandi þá hugur,
og nefndi dýrasta hótelið í
Lundúnum, er hann kunni
nafnið á, og var honum fylgt
þangað. Hélt Guðbrandur þar
veislu öllum íslendingum er
staddir voru í borginni, en þeir
voru þrír: Björn Sigurðsson
sendiherra, Haraldur Hamar
skáld og Jón Stefánsson doktor
phil.
Daginn eftir spurðu'Tlretar
Guðbrand hvert á jarðríki hann
óskaði sér, og sagðist hann vilja
til Khafnar. Komu þeir honum
þá fyrir í dönsku skipi, er »La
Cour« heitir (1. farrými) og
fór Guðbrandur á því skipi til
Danmerkur og lét vel af för-
inni. Allan kostnað er af þessu
leiddi, greiddu Bretar, þar á
meðal þau þrjú sterlingspund,
sem veislan kostaði, er hann
hélt íslendingunum.
þ. æ. ö.
Hvar templarar eru.
í 31. tbl. Dagsbrúnar, 22.
ágúst 1916, spyr »Bannvinur«
að þvi, hvar Goodtemplarar
séu nú.
Þeir munu helst halda til í
»Gúttó« á kvöldin og svo á
Uppsölum og Skjaldbreið.
Annars ber mjög lítið á
templurum nú um þessar
mundir. Þeir liggja líklega í
dvala þangað til á aftökudegi
aðflutningsbannslaganna.
Spói.
Akureyrarbær kaupir kol.
Akur^yrarkaupstaður fær um
miðjan þennan mánuð 600
smálesta kolafarm, er hann
kaupir fyrir 88 kr. hverja smál.
(2100 pd.), komna á höfn á
Akureyri (skippundið 13 kr.
41 eyr.). Búist er við að kolin
verði seld bæjarbúum á ca. 92
kr. smálestin, eða 14 til 14,75
skippundið.
Nýjustu fregnir frá Klakalandi.
Skáldsaga?
Klakaland heitir eyland eitt
norður í höfum. Það er að
mörgu ágætt land og allstórt,
og líklegt til framfara, en eigi
er þar mikil bygð. Ivlakaland
lýtur konunginum í Vanamörk,
en hefir þó sjálfstjórn, og er
æðsti valdsmaður landsins
nefndur jarl. Fyrir sunnan
Vanamörk er land eitt mikið
er Keisaraland nefnist; þjóðin
þar er herská, og mjög um-
hugað um að færa út kvíarnar,
þ. e. leggja ný lönd undir
keisarann, er löndum þeirra
ræður. Keisaraland á í höggi
við ríki eitt voldugt, er Eyríki
heitir (aðrir nefna það Bull-
land hið meira, eða hið mikla,
því þar eru margir andatrúar-
prestar). Auður mikill er i Ey-
ríki og lúta því mörg lönd.
Keisaraland og Eyríki bera
bæði mjög af öðrum ríkjum
að veldi og herafla, og gera
sumir mikið úr þvi, hvað þau
gera á hlut smærri ríkjanna,
gera þau sér áhangandi með
fégjöfum og lánveitingum, en
taka i staðinn flest arðbær fyrir-
tæki landanna í sínar hendur.
Er það þvi mál manna að vart
sé vinátta þessara ríkja viðsjár-
minni en fjandskapur þeirra.
Er það því viðleitni flestra
smáríkja að hafa þau hvorki
að vinum. né óvinum.
Nú er að segja frá Rlaka-
landi, að þar situr við völd
jarl sá, er Nar heitir. Unir
hann illa yfirráðum Vanakon-
ungs, og svo var um marga
aðra í þvi landi. Ymsum fanst
þó styrkur að Vönum og vildu
ekki slíta við þá sambandinu,
og sumir höfðu lýðhýlli mikla
og atvinnu góða af þvi að
skamma Vani bæði í ræðu og
riti, og vildu því ekki skilnað
við Vani, því þeir sáu, að burtu
var þá sú atvinna.
Þá er að segja frá Vanamörk,
að hún er hvorki með Eyríki