Dagsbrún - 17.09.1916, Page 1

FREMJIÐ EKKI
RANGINDI
DAGSBRU N E
O L I Ð BKKI
RANOINDI
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
GEFIN ÚT MEÐ STYRK NOKKURRA IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
34. tbl. Reykjavik, sunnudaginn 17. september. — A 1916.

Fulltrúar alþýðunnar
í bæjarstiórn Reykjavíkur,
Nú þegar nálgast sá tími,
þegar kosnir verða þingfulltrú-
ar fyrir bæjarfélagið, er heppi-
legt tækifæri til að rifja upp
aðstöðu þeirra tveggja ílokka,
sem deila um yfirráðin í bæn-
um. Það er ekki Heimastjórnin
og Sjálfstæðið. Þau nöfn eru
nú hætt að skifta málum í því
efni. Það er auðvaldið og al-
þýðuvaldið. Gömlu flokkarnir
höfðu komið inn í bæjarstjórn-
ina meiri hluta af mönnum,
sem jafnan líta á málin frá
sjónarmiði »jrfirstéttarinnar«.
Það eru mennirnir, sem reistu
gasstöðina, sem gáfu burtu lönd
bæjarins einstökum mönnum
og keyptu þau svo uppsprengdu
verði handa bænum aftur. Það
eru mennirnir, sem ekki vilja
gera nema kákráðstafanir til
að verja fátæka fólkið f bæn-
um fyrir afleiðingum dýrtíðar-
innar. En móti þessum mönn-
um beitast fjórir menn í bæjar-
stjórninni, þeir Ágúst Jósefsson,
Jörundur Brynjólfsson, Kristján
V. Guðmundsson og Þorvarður
Þorvarðsson. Þessir menn eru
fulltrúar alþýðunnar. Þeir eru
i minni hluta enn, og meiri
hlutanum tekst enn þá með
drengilegri aðstoð Zimsens
borgarstjóra, að drepa í fæð-
ingunni þær tillögur, sem veru-
lega væri gagn að fyrir bæjar-
félagið. Skal nú drepið á fáein
slík mál. Húsaleysið er nú allra
mest mein bæjarbúa. Spekúl-
antar braska óspart með þá
húskofa, sem faJir eru og geyma
þá auða í lengstu lög, til að
geta þvi betur pínt húsvilta
menn til að kaupa þau eða
leigja við okurverði, þegar alt
er komið í eindaga, og ekki
lítur út fyrir annað, en fólkinu
verði kastað út á götuna í
vetrarbyrjun. Húsnæðiseklan
sýnist þessvegna miklu meiri,
en hún er i raun og veru. Full-
trúar alþýðunnar stungu nú
upp á að láta rannska þetta
ýtarlega, hvað mikið húsrúm
er til í bænum, og hvað mikils
húsrúm fólkið í bænum þarfn-
ast. Með þessu fengist ljóst og
ábyggilegt yfirlit um alt hús-
næðismálið i heild sinni, og
sérstaklega ábyggilegur grund-
völlur til að byggja á bráða-
byrgðalög um húsaleigu í bæn-
um. En meiri hluti bæjarstjórn-
ar feldi þessa tillögu fyrir
fjórmenningúnum, en samþykti
hinsvegar að láta undirbúa
bráðabirgðalög um hámark
húsaleigu. En við hvað þeir
ætla að miða, er mönnum
hulinn leyndardómur. Og í
höndum borgarstjóra mundu
slík ákvæði verða álíka gagn-
leg leigjendum í bænum eins
og verðlagsnefndin sæla, sem
allir kannast við nú orðið. í
sumar skoruðu alþýðufulltrú-
arnir á bæjarstjórn og borgar-
stjóra að gera ráðstafanir til að
birgja bæinn með kol og olíu
til vetrarins, með vægari kjör-
um heldur en einokunarhring-
arnir bjóða hér. Nefndir voru
kosnar þar sem auðvaldssinnar
voru í meiri hluta, og fram-
kvæmdir mest í höndum Zim-
sens. Hefir hann verið frámuna-
lega aðgerðalaus og er jafnvel
haft í ílimtingum, að hann
álíti »Kol og salt« einna heppi-
legasta viðskiftavininn. Þó mnn
hann nú hafa lofað að gera
ráðstafanir til að kaupa frá út-
löndum 2000 smálestir af kol-
um. Bara að það verði nú ekki
»óegta« kol eins og á dögun-
um, svo að hann geti sparað
»Kol og salt« ómakið að panta
handa sér. Yfirleitt er við litlu
að búast í kolamálinu, eins og
þar er alt í pottinn búið. En
sú hreyflng, sem komin er á
það mál, er þó eingöngu að
þakka alþýðufulltrúunum. Bet-
ur lítur út með framkvæmdir
á öðru áhugamáli þeirra, olíu-
málina, en það er því að þakka,
að landsstjórnin pantar hingað
olíu og verður þá varla kom-
ist hjá fyrir borgarstjóra að taka
við einhverju af farminum
handa bænum. Má vænta, að
sú framkvæmd spari bæjar-
félaginu mörg þúsund krónur
i vetur. En því má ekki gleyma
að alt sem auðvaldssinnar í
bæjarstjórn neyðast til að gera
í þessu efni, það gera þeir með
hangandi hendi og sárnauð-
ugir. Og sárt þykir þeim bless-
uðum að geta ekki fyrir alþýðu-
fulltrúunum gefið lönd bæjar-
ins (loftskeytastöðin) eða selt
kaupmönnum hinar dýrmæt-
ustu lóðir við höfnina (Höepfn-
er). En í því efni hefir stefna
al|}ýðuflokksins gersigrað, svo
að erfitt mun reynast að taka
upp hina gömlu óstjórn í því
efni. Þannig má segja að mik-
ið hafi áunnist alþýðunni lil
hagsbóta fyrir aðgerðir alþýðu-
fulltrúanna, þólt í minnihluta
séu. Ogsvo mundi einnig reyn-
ast í þinginu, ef alþýðan ætli
sér þar nokkra ákveðna og hug-
heila lalsmenn. n.
Landskosningarnar
fóru á þá leið að kosnir voru:
Hannes Hafstein 1852 atkv.
Guðj. Guðlaugsson 1584 —
Guðm. Björnson 1446 —
(af lista Heimastj.m).
Sig. Eggerz .... 1319 —
Sigurðurí Yztafelli 1241 —
Hjörtur Snorrason 1164 —
(Sig. Eggerz og Hjörtur af lista
þversum manna, en Sig. í Yztaf.
af lista Óháðra bænda).
Þrír listar komu engum að,
sem sé Alþýðuflokkslistínn (tæp
400 atkv.), Þingbændalistinn og
ráðherralistinn (Einars Arnórs-
sonar). Þingbændalistinn fékk
37 atkvæðum meira en Alþýðu-
flokkslistinn, en ráðherralistinn
fékk 21 atkvæði umfram hann.
ÞegnskylduYÍnnan.
(Niðurl.) ----
Óbygða-herinn.
Þó þegnskylduvinnansé óhaf-
andi í því formi, sem hún að
eins er skattur á þjóðinni, er
ekki þar með loku skotið fyrir,
að þeir, sem intu þegnskyld-
una af hendi, ynnu landinu
gagn með vinnunni, um leið
og þeir ynnu sér sjálfum gagn.
Þegnskylduliðið gæti vei'ið eins
konar her, sem herjaði á óbygð-
ir landsins — færðu út bygðina,
því þó bygðin í sveitunum ætti
að vera margfalt þéttari, en
hún er, og ræktunin meiri,
kemur þó einhverntíma að þvi,
að við gerum að bygðum allar
þær núverandi óbygðir, sem til
þess eru hæfar.
En grein þessi er ekki rituð
til þess að koma með neinar
ákveðnar tillögur um það,
hvernig koma megi viti inn í
þegnskylduhugmyndina. Því
það er margt, sem þjóðinni
liggur meira á, (fyrst og fremst
á því, að bæta skattalögjöfina),
heldur aðallega til þess að
benda á, að þegnskylduvinnan,
í því lormi, sem hún nú liggur
fyrir í, er ekki annað en afar-
óréttlátur skattur, sem ekki ber
að greiða atkvæði með.
Símiini.
Akureyri 8. sept. iqió.
Kæri vinur!
Mig langar oft til að tala við
þig í síma, en geH það sjaldn-
ar en ella, af því það er alveg
grábölvað að ná í þig. Þó
hefir það sjaldan gengið eins
illa og siðast. Ef eg hefði haft
skip með góðri brekkusnígils-
ferð, var í lófa lagið, að sigla
suður í Vík, og rabba við þig
nokkra kl.tíma á jafnlangri
stund og simtalið var að kom-
ast í kring.
Kl. 5 þ. 5. sept. bað eg stöð-
ina um að fá þig til viðtals kl.
9 þá um kvöldið, beið eftir
samtalinu til 10 og var mér þá
sagt, að þú værir ókominn.
Þá bað eg símastúlkuna að
útvega þig kl. 9 um kvöldið
eftir og beið eg þá aftur kl.-
tíma, en svarið var stöðugt að
línan væri upptekin. Þá bað
eg um þig enn á ný kl. 8^/2
morguninn eftir, en alt af varst
þú ókominn. Mér þótti hart
að hætta við svo búið og bað
um þig kl. 8 um kvöldið og
fekk þig loks kl. 8,45 mín. þ. 8.
eftir þrjá daga.......
Finnur Jónsson.
S var:
Kæri vinur!
Eg fekk enga tilkynningu fyr
en 8. sept. Þann dag gáði eg í
bréfakassann kl. 10 og lá þá í
honum viðtals tilkynning og
stóð á henni kl. 8^/2 Bir«á. (hvorki
árd. né siðd. strykað út). Seinna
um daginn fekk eg aðra til-
kynningu um að koma til við-
tals kl. 8 þá um kvöldið. Eg
kom stundvíslega, en þó fekkst
þú ekki samband við mig fyr
en eflir 3/4 tíma bið.
Ó. F.
Svik Heimastjórnarforingjanna
við sína menn.
Af 1950 atkvæðum sem
Heimastjórnarlistinn fekk við
landskjörið voru að eins eitt-
hvað um 900, sem ekki voru
gerðar breytingar á, og bera
þessir mörgu breyttu seðlar
vitni um hinar miklu brellur
og blekkingar, sem Heima-
stjórnarflokkurinn hafði í
frammi við kjósendurna, og
skal nú fljótlega frá þeim skýrt.
En fyrst skal getið, að hlut-
fallstala þriðja manns á Heima-
stj.listanum (A.) var 650, en
hlutfallstala annars manns á
D-Iista (Óháðra bænda) 645.
Helði D-listinn fengið 11 at-
kvæðum meira en á hann féllu,
hefði hlutfallstala annars manns
á honum orðið 6501/2, og Óháð-
ir bændur komið að tveim
mönnum, en Heimastjórnar-
menn ekki nematveimur, ístað
þriggja nú (og Heimastjórnar-
menn hefðu við það mist lang-
boðlegasta manninn, sem var