Dagsbrún - 26.09.1916, Side 4

112
DAGSBRÚN
Til ungu stúlknanna.
Hér á dögunum sá ég ungan
mann, sem var dálítið kendur,
reyna að taka utanum unga
stúlku. En stúlkan brást reið
við, því þetta var ekki gert með
hennar vilja, enda var maður-
inn henni með öllu ókunnur.
Eg er ekki í vafa um, hvað
stúlkan hefði sagt hefði ég
minst á þennan atburð við
hana. Hún hefði blátt áfram
sagt að maðurinn væri dóni!
En ég þekki nú manninn og
það er síður en svo að hann
sé það.
En nú skal ég segja ykkur,
ungu stúlkur! Við ótrúlofuðu
mennirnir göngum með ákaf-
lega sterkan verk í hægri hand-
leggnum, sem ágerist afar mikið
í hvert sinn þegar við sjáum
grannvaxna stúlku, og verðurþá
stundum næstum óþolandi.
En það er margreynt að
verkurinn hverfur á svipstundu,
ef handleggurinn fær sem
snöggvast að hringa sig um
mjótt mitti. Þið hafið, ungu
stúlkur, litla hugmynd um hve
sárar kvalir við ungu menn-
irnir oft höfum í hægri hand-
leggnum, né um hve mikla still-
ingu við sýnum daglega. Þegar
okkur verður á að hringa hand-
legginn um ykkur, þá er það
ekki af því að við viljum ó-
virða ykkur, heldur af því við
ráðum ekki við kvalirnar sem
við líðum
Ungi maðurinn.
Nauðsynlegar reglur
við notkun dynamits.
Þegar hvellhettan er látin
á kveikiþráðinn, skal klípa
hana að með töng, aldrei með
tönnunum. Áður en hvellhett-
unni er stungið inn í dynamits-
patrónuna, skal bora fyrir með
spýtu, vefja bréfinu að með
enda, og bera á tjöru, ef vatn er.
Hlaða aldrei með frosnu
dynamiti; ef frost er eða of
kalt skal láta það í volgt vatn.
Hlaða aldrei með hlaðstokk
úr málmi, heldur að eins með
tréhlaðsstokk.
Hafa holuna hreina, áður en
dynamitið er látið inn í hana,
ýta því inn þétt og stilt, en
varast að gefa því »stuð«.
Hafa þræðina sæmilega langa,
svo að hægt sé að komast nógu
langt frá, áður en skotið ríður
af.
Ef holur eru mjög djúpar
eða slæmar (óhreinar), er rétt
að hafa 2 þræði með hvell-
hettum á og kveikja í báðum,
og er þá sjaldan, að ekki
brenni inn.
Gæta þess vel, að þráðurinn
sé þur og ógallaður.
Haf tölu á, í hvað mörgum
skotum er kveikt og telja svo
jafnóðum og springur, fara
hæfilega langt frá í mótsetta
átt við vindstöðu (sé mikill
stormur), horfa með athygli
upp fyrir sig til að reyna að
sjá flísar, ef á menn stefna og
forðast þær, en hafa óvana
menn sem lengst frá.
Ef ekki brennur inn, má
ekki fara að holunni fyr en
eftir 5 minútur, eftir að áætlað
var að skotið riði af, reyna að
ná upp efstu patrónu, ef hægt
er, annars láta nýjan þráð með
tilheyrandi gætilega niður í
holuna og kveikja í af nýju
og aðgæta vel, að sprungið
hafi alt dynamitið í holunni;
fyr en það er víst, má ekki
í holuna pjakka eða berja,
heldur ekki mjög nærri henni.
Brúka helzt aldrei forhlað,
nema þá vatn, ef vel er gengið
frá þræði og hvellhettu* r,nn-
ars forhlað venjulega ónauð-
synlegt. F.
Myndagátur.
Ritstjóranum fanst ólíklegt
að þessi myndagáta yrði ráðin
rétt, og þótti því ráðlegast að
veita mönnum ráðninguna
strax. Ríkarður segir að það sé:
Svertingi sem situr í biksvarta
myrkri og étur kol og prent-
svertu við.
Ráðning gátunnar í síðasta
blaði: Myndin er af tveimur
háum annesjum og steini, sem
stendur upp úr hafinu. H (há)
annes, hafsteinn — Hannes
Hafsteinn.
Fyrirspurn.
Vill »Dagsbrún« gera svo vel
og svara þessari fyrirspurn:
Hvernig stóð á því, að grjót-
mulningsfélagið »Mjölnir« fór
á höfuðið? Var það fvrir ódugn-
að þess, sem fyrir því stóð?
Hver stóð fyrir því?
X.
Svar: Þér hefðuð átt að setja
fyrirspurn þessa í »Lögréttu«,
en úr því þér hafið ekki gert
það, er réttast, að þér farið og
finnið borgarstjóra Knud Zim-
sen og leggið fyrirspurnir þess-
ar fyrir hann (yður er það
óhætt, því hann er mjög »þægi-
legur« maður).
Ntaka.
Heimskan merlar lýðinn lands
— lítt á ferli’ er gaman. —
Eiturgerlar and........
aurum sperðla saman.
Fjalar.
Himinn og iörð.
Sléttbnkar.
Auk reyðarhvalanna, sem sagt var
frá um daginn hér í blaðinu, eru tvær
aðrar tegundir sklðishvala hér við
land, s. s. tvær tegundir af sléttbök-
um. Af sléttbökum var á fyrri öldum
mesti urmull, alt frá Grænlandi og
Spitzbergen og langt suður í höf, en
fyrir gengdarlaust dráp, einkum á 16.,
17. og 18. öld, eru þeir nú orðnir
fremur fáséðir. Spikið er mjög þykt
á sléttbökunum og eru þeir mikið
gildari en reyðarhvalirnir (60 feta
grænlandshvalur viðlíka þungur og
níræð steypireyður, ca. 150 smálestir);
einnig eru þeir ferðminni og ekki
eins erfiðir hvalveiðamönnum. Þeir
hfa eingöngu á smá krabbadýrum og
vængjasníglum. Stærri sléttbaksteg-
undin, Grænlandshvalurinn (Balæna
mysticetus) verður alt að 60 feta
langur, þar af er höfuðið þriðjungur.
Skíðin eru 3—400 hvoru megin, og
þau lengstu um 15 fet, og vega til
samans alt að því smálest. Af lýsi
fæst vanalega 20 sinnum þyngd skíð-
anna, eða fram undir 20 smálestir af
lýsi af fullorðnum Grænlandshval.
Hvalur þessi heldur sig nær eingöngu
1 Ishafinu. Minni tegundin hafurkittið
eða Baska-hvalurinn (Balæna biscay-
ensis) er Norðmenn nefna Nordkaper,
verður alt að 50 feta langur. Hann
er ekki eins höfuðstór og hin tegund-
in (höfuðið ekki nema fjórði hluti
skrokksins) og ekki eins þunglama-
legur i hreyfingum. Hann er allur al-
svartur á lit, en hin teg. er Ijósari á
kviðnum. Hafurkittið er suðlægari
tegund en Grænlandshvalurinn, en
fór þó á sumrin langt norður í höf,
og hefir um lok miðaldanna verið al-
gengasti skíðishvalurinn hér við land
á sumrin, en er nú mjög sjaldgæfur
hér.
Gossprungur og gígaraðir.
Mörg eldgos hér á landi h ífa orðið
á þann hátt, að jörðin hefir rifnað svo
djúpt að losnað hefir um hina velt-
andi eldleðju undir jarðskorpunni.
Hafa sum slík sprungugos gertv afar-
mikinn skaða, t. d. Skaftárgosin 1783
(Móðuharðindin). Stundum gýs gjáin
án þess að gígir myndist, t. d. Eldgjá
í Skaftártungna-afrétti, sem er 4JA
míla á lengd og hefir gosið hraunum
sem hylja 12 fermílur eða meira. Oft-
ast hrúgast þó upp á slíkri sprungu
röð af gígum, og eru þeir mjög mis-
munandi að stærð og lögun, t. d.
Skaftárgígirnir, sem eru eitthvað um
hundrað að tölu, og hafa myndast
á sprungu sem er viðlíka löng og
Eldgjá. Hæðstu gígirnir eru 300 feta
háir, en flestir þeirra að eins 100—150
feta, og sumir lægri en það.
Gossprungur eru rnjög mismunandi
að stærð, geta t. d. verið að eins fáa
faðma á lengd. Þorvaldur Thorodd-
sen fann þannig eina gossprungu
sunnan við Sveinagjárhraun, en austan
við Kerlingardyngju (á Mývatns-öræf-
um), sem var að eins 5—6 faðma
löng og 3—4 þuml. breið. Tólf gígir
voru á sprungunni og voru þeir að
öllu eins lagaðir sem stórir gígir, en
svo litlir, að það var eins og þeir
væru barnaleikföng. Voru flestir þeirra
4—5 þuml. að þvermáli, en op hins
stærsta alin. Hver vill fara að sumri
og leita að gossprungu þessari og
taka myndir af smágígunum?
Þetta og hitt.
Þýxkalnnd og Itússland.
1 Þýzkalandi eru nú liðl. 70 milj.
íbúa, en 1 rússneska ríkinu 172 milj,,
eftir því sem þýzkum vísindamanni
reiknast til. Sami vísindam. telur lík-
legt, að þýzka þjóðin verði að fimtíu
árum liðnum orðin 100 milj., en hin
rússneska þá 400 milj., því hún fjölgar
óðara en sú þýzka.
mjarfðyeta-
sirifstofaa
verður opin frá 1. október að
telja kl. 10—lá og 1—5 hvern
virkan dag.
Gjöld
danska ríkisins námu síðastliðið fjár-
hagsár 185 milj. króna, og fóru þar
af til herkostnaðar 89 miljónir, og eru
það 60 milj. umfram það, sem Dan-
mörk geldur vanalega til herhalds (29
milj).
85 þús. kr. verðlaun
heitir franskt félag þeim, sem fund-
ið getur upp hagkvæmustu tilbúnu
hendina, fyrir þá, sem mist hafa hana
í stríðinu.
í jarðskjálftunum
árið 1896 biðu fjórir menn bana. í
Rangárvallasýslu hrundu 86 bæir al-
gerlega, en 75 stórskemdust. í Árnes-
sýslu féllu 75 bæir alveg, en 80 skemd-
ust mikið.
í kaupstað
einn vantaði mann til þess að kenna
söng og vera organista, og var stað-
an auglýst. Skömmu seinna fekk
sóknarpresturinn, sem umsækjendur
áttu að snúa sér til, svo hljóðandi
bréf: „Eg sé auglýst, að yður vanti
söugkennara og organista, annað
hvort karlmann eða kvenmann. Þar
eð eg fyr meir hefi verið hvorttveggja,
leyfi eg mér að sækja um hina aug-
lýstu stöðu. Meðmæli fylgja. Virðing-
arfylst".
Jorgun blaðsins.
Þeir fáu, sem ekki hafa geta
komið af sér borgun fyrir blað-
ið í vor, áður en þeir fóru úr
bænum, eru beðnir um að borga
það nú, annaðhvort til ólafs
Friðrikssonar eða í Bókabúðina
Laugaveg 7.
Jrúkaíar námsbxkur,
innlendar og erlendar sögu- og
fræðibækur, fást mjög ódýrar í
Bókabúðinni á Laugavegi 4.
Gamlar bækur teknar til útsölu.
Dönsk-ísl, og ísl.-ensk
orðabók er keypt í Bókabúð-
inni á Laugav. 4.
Xlxðaverzlun
og
saumastofa
Guðm. Sigurðssonar
Laugaveg 10
selur ódýrt lMtíioiiii
ekta litir. Fljót mí-
g,i*eiÖ»la — Vönduð
vimiM. Ný ÍMtMefni
með hverju skipi. Sparið
peninga.
Prentsmiðjan Gutenberg.