Dagsbrún - 04.11.1916, Page 1

FREMJIÐ EKKI
RANGINDI
DAGSBRÚN
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
ÞOLID EKKI
RANQINDI
GEFIN DT MEÐ STYRK NOKKURRA IÐNAÐAR- OG VERIIMANNAFÉLAGA
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
40. tbl.
Reykjavik, laugardaginn
4, nóvember.
1916.
Alþingiskosningarnar
hér í Reykjavík fóru þannig,
að Jörundur Brynjólfsson varð
1. þingniaður en Jón Magnús-
son 2. þm. Vantaði Þorvarð
25 atkvæði til þess að komast
að, og er enginn vafl á að
hann hefði verið kosinn hefðu
ekki margir kjósendur orðið
margsinnis frá að hverfa vegna
þrengsla. Varð það þá til þess
að ýmsir sem nauman höfðu
tíma greiddu ekki atkvæði, er
þeir árangurslaust liöfðu gert
3—4 atrennur.
Kosningin var ekki um garð
gengin fyr en kl. 12 um nótt-
ina og höfðu þó ekki neitt at-
kvæðisins nema um 2000 af
hátt á 5. þús. kjósendum.
Kosningin hefði staðið tram á
miðjan næsta dag hefðu allir
kjósendur notað atkvæðisrétt
sinn, og er það ófyrirgefanleg-
ur slóðaskapur af hendi kjör-
stjórnar að sjá ekki um betri
útbúnað.
„Rání4.
Togarinn »Rán« héðan úr
Rvík (aðallega eign hr. M.
Blöndahl og Sveins Björns-
sonar lögm.) var 29. f. m. á
leiðinni til Englands með ís-
fisk, og átti eftir um 70 mílur
til Skotlands. Sáu skipverjar þá
alt í einu kaíbát koma upp úr
sjónum nokkur hundruð faðma
fyrir aftán þá. Hóf hann þegar
skothríð á »Rán« og sprungu
sumar kúlurnar svo nærri
skipinu að þær gusuðu á það
vatni, enda fundust seinna
sprengikúlnabrot á þilfarinu.
Skipverjar héldu þegar í bát-
ana og réru í áttina til kaf-
bátsins og bjuggust ekki við
að þeir ættu eftir oftar að ganga
á þilfari »Ránar«, sem þeir
héldu að ,yrði sökt þegar
í stað, þar eð kafbáturinn lét
svo ófriðlega. Það varð þó ekki,
því þegarskipstj. á »Rán«, Finn-
bogi Finnbogason, hafði talað
við yfirmann kafbátsiris, fékk
hann leyfi til þess að snúa
heim til íslands aftur, með þvi
skilyrði, að »Rán« ílylti handa-
mönnum engar afurðir meðan
á ófriðnum stæði. Nokkrir af
íslenzku togurunum eru á leið
til Englands með fisk, og er
beðið með óþreyju eftir frétt-
um af þeim.
„Rúnir“
heitir kvæðabók eltir Magnús Gísla-
son, sera er nýútkomin. Verð i kr.
Verður hennar nánar minst slðar.
Togarinn „Marz“
strandaði um daginn við Gerð-
ishólmann við Garðskaga, og er
nú svo brotinn, að honum
verður ekki náð út aftur.
»Marz« mun hafa verið að
toga í landhelgi þegar slysið
varð.
Kosningaréttur lítilsvirtur.
... IJað þykir lítilla frásagna
vert, þótt kosin sé hreppsnefnd
á einhverjum útkjálka lands-
ins. En með því að hrepps-
nefndarkosning sú, sem fór
fram hér í Stykkishólmi í sum-
ar á sér dálítinn sögulegan að-
draganda, og sýnir svo vel
þjóðræðið í höfuðstað »Lilta-
Rússlands«, þá vjljum vér hiðja
»Dagsbrún« fyrir nokkur orð
um þetta efni.
Oss sjómönnum og verka-
mönnum hér hefir lengi verið
áhugamál að koma að manni
úr vorum llokki i hreppsnefnd-
ina, en þar er sá hængur á,
að kosning fer vanalega fram
á þeim tíma, sem vér sjómenn
erum ekki heima og oss þar
mcð varnað að geta notið kosn-
ingarréttar vors. Nú í vetur
sem leið, gengumst vér sjó-
menn fyrir þvi, að hrepps-
nefndinni var send áskorun
frá mörgum kjósendum um að
láta kosning fara fram laugar-
daginn þann 10. júnímán., því
þá erutn vér sjómenn flestir
hér inni — og svo var í þetta
skifti, og jafnvel komum vér
sumir inn fyrir. þennan dag
einungis til þess að nota kosn-
ingarréttinn, þar sem vér liöfð-
um ummæli nokkurra hrepps-
nefndarinanna um, að áskorun
vor yrði tekin til greina sam-
kvæmt ósk vorri. En þegar
vér komum inn, var hrepps-
nefndin búin að auglýsa kosn-
ingadaginn viku seinna, eða
þann 17. júní. Þegar vér sáum
þetta, var farið til hreppsnefnd-
arinnar og þess krafist, að hún
gerði grein fyrir því, að þessi
dagur væri valinn til kosninga
— cn þar fvrirfanst ekkert svar!
Þó varð það úr, í samráði við
nefndina, að við sjómenn kæm-
um á fundi meðal vor annan
hvítasunnudag, og samþyktum
þar á ný áskorun til nefndar-
innar um að fresta kosningu
til hausts, og var sú áskorun
send hreppsnefndinni daginn
eftir.
Nú fóru blessaðir kaupmenn-
irnir að færast í aukana; þeir
sömdu heljqrmikið skjal, prýtt
með undirskrift sinni og sinna
þjóna, og kröfðust þess, að
nefndin léti kosningu fara fram
þann áður auglýsta fundardag.
Nú var úr vöndu að ráða fyrir
nefndina, en eftir langa og
rækilega íhugun komst nefndin
að þeirri niðurstöðu, að það
væri sín heilög skylda, til að
forða hreppnum og sjálfri sér
frá reiði guðanna, að láta að
óskum þeirra — sem góð og
hlýðin börn!
Svo rann upp sá mikli dag-
ur, 17. júní; þá höfðu prúð-
búnir verzlunarþjónar og
borðalagðir embættismenn
þej^zt um bæinn, þvert og
endilangt, til að tala um fyrir
lýðnutn og undirbúa hann
undir þá miklu- og hátíðlegu
athöfn.
Svo kom þessi langþráða
slund. Þá hafði gefið að líta
fylkingu mikla og friða, þar
höfðu verið spikfeitir verzlun-
arstjórar og kaupsýslumenn
með frúr, gljáfægðar fiskkerl-
ingar og fagurbúnar vinnukon-
ur sér við hlið, en borðalagðir
embættismenn stóðu framarla
í fvlkingu, eins og þeim sómdi
bezt; og á meðan alt þetta fór
fram, liöfðu verkamenn streyzt
við vinnu sína og horft á alla
þessa dýrð með undt un og að-
dáun-; en þeir kjósendur, sem
lengra áttu að, sátu heima fá-
vísir, og treystu þvi, að hver
heiðvirð hreppsnefnd myndi
velja þann dag til kosninga,
sem flestir ættu kost á að vera
við og njóta kosningarréttar
síns.
Urslit þessarar kosningar
tirðu þau, að gamla nefndin
sat kyr, og má vænta þess að
hún viti, og sýni í verki, hverj-
um hún á tilveru sína að
þakka, því allir eiga skilið laun
fyrir verk sín. En geta skulum
við þess, að einn nefndar-
manna (Oscar- Clausen) var
fjarveraudi, og á, oss vitandi,
engan þátt í þessu.
Vér sjómenn og verkamenn
erum vanir sínu af hvoru frá
þeim sem völdin hafa og pen-
ingana. En jiegar á að varna
þess, að vér getum neytt þess
réttar, sem löggjafarnir hafa
látið oss í té, þá finnum vér
oss knúða til samheldni gagn-
vart þeim, er heita oss slikum
órétti. n
Stykkishólmi 12. sept. 191 (i.
Nokkrir sjómenn.
Loftskeytastöð
hefir landsstjóinin keypt af Mar-
coni-félagiini, og verður hún reist á
Melunum.
1. Satnbanðsþing
Alþýðusambantls Islauds
verður sett i Uárulmö (uppi)
Sunnudaginn 19. nóvbr. 1916
kl. 2 siðdegis.
Ivosnir fulltrúar félaganna
(eða varatnenn, ef aðal-fulltrúar
geta ekki komið) eru beðnir
að hafa meðferðis kjörhréf frá
félögum sínum.
Reykjavík 3. nóvbr. 1916.
Stjórn Alþýðusambands íslands.
RásetafélagiÖ
heldur aðalfund sinn i
Bárunni á morgun, sunnudag
5. nóv., kl. 6 síðd.
Kosin stjórn o. 11.
Áríðandi að félagsmenn komi
á fundinn.
NB. Menn sýni skírteini sín við
innganginn.
ReykjaYikur-pistill.
Frænka mín hér úr Reykja-
vík, kom með fult fangið af
bókum, og skelti sér niður á
stól við næsta borð við okkur
frænda minn úr sveitinni; við
sátum og drukkum sætt kaffi
og hrauð með.
»Varstu að verzla við Guð-
mund?« segi eg.
»Já, eg. kem beint úr »Bóka-
búðinni« með þetta. Það er
»Lagasafnið« og »Alt vill lagið
hafa« eða »Lög þau er nú gilda«,
eftir Einar Arnórsson ráðherra
og »Imgbirtingablaðið«. »Ætl-
arðu að fara að lesa um hjóna-
löggjöfina?« spyr eg. »Nei,
biddu'fyrir þér«, svaraði frænka
mín og var mikið niðri fyrir,
mér er eitthvað annað í hug,
en gifting. Eg skal segja þér,
við höfum einsett okkur, ungu
stúlkurnar, að láta yfirvöldin
ekld snúa á kvenþjóðina, þó
Bríet sé eklci heima, en útlitið
er ekki sem bezt. Hvað segirðu
annars um þvilíkt og að fara
nú að kveykja á luldunum í
mjðbænum? Er ekki auðséð,
að það er gert beinlínis til þess
að »sjenera« okkur ungu stúlk-
urnar, sem nú neyðumst til
þess, að liætta alveg að ganga
á kvöldin i Vonarstræti, og
verðum að fara að »spásjera« i
útjöðrum borgarinnar, þar sem
viðbúið er að einhver istöðu-
lítil sál lendi á Vítastig. En
enn verra eru þó þessi bráða-
birgðalög, sem ráðherrann kvað
hafa gefið út. Það má sannar-