Dagsbrún - 03.12.1916, Qupperneq 1

~--j DAGSBRÚ N
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
POLIO BHKI
RANOINDI
GEFIN DT MEÐ STYIiK NOIIKURRA IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA
RITSTJÓRI OG ÁRYRGÐARMAÐUR; ÓI.AFUR FRIÐRIKSSON
42. tbl.
Reykjavik, sunnudaginn
.3,
desember.
1916.
Landsmál.
Meðan þingið stóð yfir sum-
arið 1915 kom Jón Ásbjörns-
son lögmaður með þá tillögu,
að lagðuryrði útflutningstollur á
innlenda vöru, er framleiðendur
stórgræddu á af völdum ófrið-
arins.
Bar Sveinn Björnsson, er þá
var þingmaður, fram frumvarp,
er gekk í svipaða átt og ófriðar-
skatts-uppástunga Jóns Ás-
björnssonar. En frumvarp
þet,|a var felt, og bar tvent til,
sem sé, að »þversum« svelgdist
á á því, og að frumvarpið sjálft
var þannig úr garði gert, að
bændur hlutu að vera á móti
því, þar eð skatturinn sem
lagður var á landbúnaðinn var
mikið þyngri að tiltölu, en
skatturinn, sem leggja átti á
sjávarafurðir. Málið var samt
tekið fyrir á ný, og lauk svo
að lítilfjörlegur ófriðarskattur
var lagður á hinn gífurlega
gróða, er útgerðarmenn og
aðrir stórframleiðendur bei a úr
býtum af völdum ófriðarins.
IJessi ófriðarsk^ttur, þó léttur
sé fyrir framleiðendur, heíir
orðið til þess að stór og óvana-
legur tekjuauki hefir orðið í
landssjóði, og mun ísland senni-
lega.nú vera eina landið í álfunni
þar sem tekjur landssjóðsins
(eða ríkissjóðsins) eru meiri
en gjöldin. Væri stór heiður
fyrir landið að svo góðum
þjóðarbúskap, ef þetta flóð í
landssjóðnum stafaði ekki af
því, að á íslandi hefir ekkert
verið aðlmfst til þess að bœla
ár dijrtíðinni, þvert á móti því
sem gert hefir verið erlendis.
t flestum hlutlausum lönd-
um hefir stórfé verið varið til
þess að bæta úr dýrtíðinni fyr-
ir fátæklingunum, og þungir
aukaskattar verið lagðir á allan
gróða — sérstaklega stríðsgróða
— til þess að geta staðist dýr-
tíðarráðstafanirnar; og þó tekju-
halli hafi orðið þá stafar það
af góðum þjóðarbúskap en ekki
illum, þó undarlegt sé að órann-
sökuðu máli.
Hvað á nú að gera við þetta
^ sem er umfram það sem
llauðsyn krefur í landssjóðn-
Um. Fyrst er að athuga: Er
Það sœmilegt, að landssjóður-
lnn hafi tekjur á þessum tim-
11111 af tollum, sem hvila með
ðflum þunganum á alþýðunni,
eiIls og er um sykurtollinn,
kaffitolliun (og að nokkru leyti
um vörutollinn), þegar þess er
ekki þörf?
Svarið hlýtur að vera, að
það sé beinlínis ósæmilegt að
halda áfram að pina þessa tolla
út úr alþýðunni. Þess vegna
ætti að afnema nú þegar kaffi-
tollinn, sykurtollinn og vöru-
tollinn, að svo miklu leyti, sem
hann hvilir á matvöru, og það
án lillils til þess, hvorl ó/riðar-
skattinum verður haldið áfram
eða ekki.
Hér á landi þarf að komast
á tekjuskattur eftir útlendu
sniði, í stað tekjuskattsnefnu
þeirrar, sem nú er í ..gildi og
er svo bandvitlaust fyrir komið,
að hásetinn þarf að borga af
sínum tekjum, en útgerðarmað-
urinn ekkert af sínum (að svo
miklu leyti, sem þær stafa af
útgerð).
Kyrirkomulag skattsins ætti
að vera þannig, að hann sé alls
eigi goldinn af tekjum er séu
minni en 1500 (eða 2000 kr.),
og að jafnan sé sú upphæð
skattfrí. Skatturinn á aúðvitað
að vera stígandi tekjuskattur,
þannig, að tiltölulega sé borg-
að meira af tekjunum því
meiri sem þær eru. I’ó ætti
hann að hækka aðaflega á þeim
tekjum, sem eru framyfir 5
þús. krónur.
Áreiðanlega leggur ekkert
mentaland álfunnar eins litla
skatta á efnamennina eins og
við, enda eru skattarnir svo
hlægilega lágir, að sumir efna-
menn fyrirverða sig fyrir það,
og reyna að bæta úr því með
því að ausa fé út á báða bóga
þegar tækifæri gefst.
Steinolían.
Mikilvægt atriði á stefnuskrá
Alþýðuílokksins er landseinka-
verzlunin, þ. e. að landið hafi
einkasölu á sérstökum vöru-
tegundum, og er tilgangurinn
sumpart sá að tryggja lands-
mönnum nóg af vörunni fyrir
hæfilegt verð, en sumpart að
afla landssjóði tekna, því það
má vel saraan fara, að lands-
mönnum sé seld varan ódjr-
ari en þeir fengu hana áður
frá kaupmönnum, en að lands-
sjóður hafi stóran gróða af
henni samt. Að þetta má sam-
an fara, sýna dæmi frá þeim
löndum, sem lögleitt hafa hjá
sér einkasölu á einstökum vöru-
tegundum, svo sem salti, oliu,
tóbaki o. s. frv.
Alþýðuflokkurinn ætlast ekki
til þess, að landið taki að séV
einkasölu nema á tiltölulega
fáum tegundum, að minsta kosti
ekki fyrst um sinn. Eigi heldur
er ællast til þess, að landið liafi
smásölu á öllum þeim tegund-
um, sem það tekur einkasölu
á, en vörutegundirnar eru fyrst
og fremst þessar: steinolía, kol,
satt, tóbak.
Landið er nú þegar farið að
reka verzlun með kornmat svo
miklu nernur, og er sennilegt,
að áður en langt líði verði
framkvæmd uppáslunga Guðm.
Björnsonar landlæknis, um að
landið taki einkasölu á korn-
vöru til þess að landinu verði
trygður nægur, góður og ódýr
kornmatur.
Hvað tóbakinu viðvíkur, er
það að segja, að þó tóbaks-
toflurinn sé minsí óréttlátur af
innflutningstollunum, eða ef til
vill alls ekki óréttlátur, þá er
það heppilegra fyrirkomulag
til þess að leggja skatt á tóbaks-
neytendur, að landið hafi tó-
baks-einkaverzlun, heldur en
að innflutningstollur sé; hefir
það reynst svo í þeim löndum,
sem lögleitt hafa hjá sér tóbaks-
einkaverzlun. En þau eru mörg
og hafa áður verið talin upp
hér i blaðinu. Fyrir tóbaks-
neytendur er fyrirkomulagið
einnig betra, því með því móti
sleppa þeir við kaupmanns-
skattinn.
Þó skiftar kunni að verða
skoðanirumlandseinka-verzlun
á sumum þeim vörutegundum
er Alþýðuflokkurinn tekur til,
þá munu menn alment verða
þeirrar skoðunar, að sjálfsagt
sé, að landið taki nú þegar
einkasölu á steinoliu. Eins og
kunnugt er, er svo að segja
algerð einokun á steinoliu hér
á landi — verzlunin öll í hönd-
um útlenzks félags, sem reynd-
ar stássar sig með íslenzku nafni,
en sem er jafn útlenzkt fyrir
því, enda væri það lítil bót i
máli, þó að það væri íslenzkt.
Enginn vafi er á því, að
landið gæti selt olíuna mun
ódýrara en steinolíufélagið, en
þó haft töluverðan ábata á að
verzla með hana.
Reyndar má búast við, að
þeir sem hag hafa á því, að
fyrirkomulagið haldist eins og
það er (og kannske einhverjir
af þeim, sem kaupa má á
kjaftinn) haldi þvi fram, að
steinolíu-verzlunin verði tap
fyrir landssjóð, að olian verði
dýrari, og alt fram eftir göt-
unum, en mál þetta hefir nú
þegar svo mikla hylli meðal
almennings, að líkindi eru til,
að það muni bráðlega ná fram
að ganga.
Austurríki, Argentina og Ung-
araland eiga stórfeldar stein-
olíunámur, sem reknar eru fyrir
ríkisfé. í Serbíu er lands-einka-
sala á steinolíu, og má vera,
að það sé í fleiri löndum. —
Hinn (líka hér á íslandi) þekli
danski prófessor dr. L. Birch
telur heppilegt, að landseinka-
sölu á steinolíu verði komið á
í Danmörku.
Vonandi, að ísland yrði það
land, sem fyrst fréttist um, að
væri búið að koma á hjá sér
landseinkasölu á steinolíu.
Flóru-fölkiö.
Eins og menn muna, varð
nálega 100 manns, er í byrjun
síldartímans var á leið til Siglu-
fjarðar með »Flóru«, fyrir því
slysi, að Englendingar tóku
skipið, sem var á ferð milli
tveggja islenzkra hafna, og fóru
með það til Englands. Fór
mánuður í þetta ferðalag fyrir
fólkinu, og þegar það kom til
Siglufjarðar, þá var fyrst tunnu-
laust þar, en síðan tók fyrir
síldaraflann. Varð það til þess
að fjöldi af þessu fólki hafði
einar 30 kr. eða svo upp úr
sumrinu, og þarf eigi að eyða
orðum um hve bagalegt það
er fyrir fólkið.
Það var látið í veðri vaka
að Englendingar borguðu fólk-
ínu skaðabætur, og hefir það
fyrir eitthvað tæpum íVeim
mánuðum sent kröfur sínar
til stjórnarráðsins. Nú er fólk-
ið farið að verða óþolinmótt
að bíða, og segir að því liggi á
að fá skaðabætur núna, en að
lítið gagn sje að því að fá þær
einhverntíma, enda er sumt af
fólkinu ekkjur sem eiga fyrir
börnum að sjá, og sem ekki
víta hvað gera skal nema leila
til sveitarinnar, af því þær
voru svo óheppnar að verða
fyrir þessum ójöfnuði Englend-
inga (sem stafaði af misskiln-
ingi).
Vilji Englendingar ekki borga
fólkinu skaðabætur, verður
ekki annað sjeð en að lands-
sjóður verði að borga þær.
Frá Noregi.
Ódýr niiðdegisverðtir.
Kristjaniubær lætur búa til
miðdegisverð, og er höfð út-
sala á honum á sjö stöðum i
borginni. Hver skamtur (por-
tion) af miðdegisverði, sem er
vel útilátin og vel til búin er
seld á 20 aura, en kostar bæ-
inn liðlega 24 aura.