Dagsbrún - 14.10.1919, Blaðsíða 4

r
124 ÐAGSBRtíN
inaarfe aa
Peir einir, sem orðnir eru löglegir félagsmenn
15. þ. m., geta komið til greina sem leigjendur að
húsum þeim, sem félagið hefir nú í smiðum.
Reykjavík, 1. október 1919.
Sfj
ormn.
þeir ekki nú og annaðhvort sanni
reikningslega með ljósum rökum
að rafmagnið geti ekki og hafi
aldrei getað keppt við kol til upp-
hitunar né verið selt eins ódýrt
eins og ég hefi ritað í nefndri
grein og nefndu riti, eða að öðr-
um kosti viðurkenni, að þeir hafi
haft rangt fyrir sér, hafi sjálfir
reiknað prísana fimmfalt til tífalt
hærra en þeim bar að gera, svo
mun ég ekki eyða tíma mínum til
að eiga orðastað við þá framar.
En áður en ég iýk þessu máli vil
ég geta þess, að ef bókaverðir
hér í Reykjavik, Akureyri og ann-
arsstaðar á landinu viija verja fá-
einum þúsundum króna, segjum
2—5 þús. í hverjum smábæ, en
19—20 þús. kr. hér í Reykjavík,
til að kaupa beztu verkvísinda rit
og helztu verkfræða tímarit, sem
út hafa komið á síðustu 20 árum,
svo þarf ég ekki að færa frekari
rök fyrir máli mínu. Hver læs
maður getur fundið þau þar sjálf
ur. Það gegnir annars furðu virð-
ist mér, að ekkert hinna beztu
teknisku eða verkfræðirita er hér
að fiana á landsbókasafninu, hvað
þá stærri bækur í rafmagnsfræð-
inni eða í efnafræði og eðlisfræði.
Framförum manna í rafmagnsfræð-
inni geta menn fylgt nokkurnveg-
inu með því að taka eftirfylgjandi
tímarit sér til hliðsjónar: The El-
ectrical World (amerikanskt), The
Electrician (enskt), Prometheus
(þýzkt), Cosmos og L’EIektricien
(frönsk) í þessum ritum getur hver
maður séð að rafmagn var notað
til húshitunar f stórum stíl í Am-
erfku fyrir 2—3 ártugum síðan nfl.
við Niagarastöðina árið 1896, í
Gautaborg veturinn 1911—12 til
húshitunar, á Svisslandi árið 1909
og 1910, og í Lundúnum um sama
leyti, og í Gautaborg, og ennfrem-
ur -að rafmagnið seldist í Gauta-
borg á 1V2 til 3 aura, í Sviss á
2—3 aura ódýrast o. s. frv. Jafn-
vel blaðið „Politiken* skýrði frá
því 3, okt. 1915 — það blað finst
heldur ekki hér á bókasafninu —
að rafmagnið hafi selst í Málmey,
Svíþjóð, á 3—4 aura kw. st. En
samtímis, nfl. 1915, átti að vera
ómögulegt samkvæmt ritum áður-
nefndra höfunda að ala eða seija
rafmagn hér á Islandi ódýrar en
á 5 aura kw. st.
Þetta verður að nægja, máli
mínu til stuðnings, og til að hrinda
úr vegi þeim andlegu vofum eða
draugum sem hafa hindrað þess
framgang lengi, og valdið mér
meir en lftillar áhyggju og tjóns
um langa hríð, og einnig til að
sýna alþýðu hvort heldur skal
gera nú, leggja hendur í skaut
eða byrja að leggja til síðu lítinn
hluta af þeim mörgu milliónum
kr., sem koma inn í Iandið ár-
lega (eitthvað 30 milliónir kr. á
ári), um síðustu 4 ár og fara að
nota þær til að byggja rafmagns-
stöðvar til Ijósa, húshitunar og
iðju. Stóriðnaður, ef mögulegur,
er þarfari en járnbraut til að byrja,
því járnbrautir geta þá íyrst bor-
ið sig þegar stóriðnaður er tíl,
svo sem brennisteinsvinsla, skinna-
görfun, vefnaður, olfuhreinsun,
Olíuoínar
eru „lakkeraðir* og gerðir sem
nýir. Gert við lampa og lampa-
grindur á
Laugaveg 37.
Kaupendur „Dagsbrúnar"
eru vinsamlegast beðnir að gera
undirrituðum aðvart, ef
vanskil verða á blaðinu.
Guðgeir Jónsson
Langaveg 17 Sími 286.
saltbrensla og tígulsteinagerð. í
stað þess að eyða mestöllu fénu
í stjórnarskrár þrætur, fagurfræði-
legt glingur og g’ys, væri nær að
koma upp arðberandi verksmiðjum.
Sjálfur get ég ekki skift mér
mikið framar, sízt óbeðinn og ólaun-
aður, af þessari rafmagnsþrætu.
Eg ætla að lofa yngri mönnum
að greiða úr henni og gera það,
sem mér hefir ekki auðnast að
framkvæma; að miklu leyti vegna
þess að ég fékk ekki tiltrú manna
hér í bæ þegar ég kom fyrir 24
árum sfðan, þegar kringumstæð-
urnar til að fá ódýrar vélar voru
ólíkt betri en nú.
Eg hefi nú sjálíur „snúið mér
að öðru", því nefnilega, að leita
upjpi nýtileg efni til bygginga eink-
um leirtegundir og kaikstein, því
án ódýrra byggingarefna verður
mjög örðugt að byggja rafmagns
stöðvar nógu ódýrt til þess að
rafmagnið geti keppt við kol með
lægsta verði.
Árangurinn af starfi mínu um
sfðustu 2 ár er að vfsu ekki mik-
ill, enda var styrkurinn, sem Al-
þingi veitti mér, aðeins helming-
ur þess, sem ég hafði sótt um,
nfl. 600 kr. á ári í stað 1200 kr.,
en fyrir 600 kr. ferðast maður
ekki marga mánuði með hesta,
heldur tvo en einn, og stöku sinn-
um með fylgdarmann, yfir fjöll
og vegleysur, þegar hestar kosta
5—6 kr. á dag, eins og á síðustu
árum. En svo mikið er þó víst nú
að gott múrsteinsefni er til og
talsvert af því hingað og þangað
við Eyafjörð og í Þingeyjarsýsl-
unum og að mjög góður kalk-
steinn hefir fundist nýlega á Hrauni
i Öxnadal og hreinn brennisteinn
f Þeystareykjanámunum nálægt
Mývatni, sem taldar hafa verið
mjög auðugar.
Ég hefi skilað skýrslum og sýn-
ishornum rúml. 70 talsins hér á
rannsóknarstofu bæjarins og boð-
ist til i bréfi til Alþingis, a.ð halda
samskonar starfi áfram fyrir 1200
kr. á ári ef verkið þyki hafa verið
sæmilega ,af hendi leyst og mér
hæfari mönnum hafi ekki verið
veitt það, en fytir minna fé get
ég ekki gefið mig alvarlega við
bví; og geri það heldur ekki Ef
þinginu skyidi hugkvæmast að
færa upphæðina niður eins og það
gerði fyrir tveimur árum, þá get-
ur það sparað sér það ómak. Ég
held þá ekki starfinu áfram. Til
þess þarf að minsta kosti 2—3
mánuði á ári, og um 10 til 15
kr. útgjöld á dag, um heilan mán-
uð eða 40 daga, það er 3—600
kr. í kostnað einn, að líkindum
alt að 500 kr., eru þá aðeins 700
kr. eftir sem laun fyrir tveggja
til þriggja mánaða vinnu. En það
mundi duglegum verkamönnum,
þó óskólagengnum, ekki þykja há
laun, ekki að tala um verzlunar-
menn, umboðsmenn og hærri em-
bættismenn, sem hafa yfir 1000
kr. á mánuði og þykjast ekki of
haldnir aí. Ég æski þess ekki sem
viðurværis styrks eða bitlings, hefi
aldrei gert það; en ég hefi boðist
til að gera gagnlegt verk fyrir við-
unanlegt kaup, Ég vil ekki setja
ilt fordæmi með því að æskja-
hárra launa; því ég held að há
laun séu engin trygging fynr
mannkostum ftamar en ' langur
vinnu tími er trygging fyrir mik-
illi og vandaðri vinnu.
Aðeins hefi ég einu við að bæta,
því nfl., að þótt ég meti vísinda-
leg störf meira en svokallaðar
bókmentir, þá ann ég sönnum vís-
indarannsóknum í bókmentum, svo
sem í málfræði og hugvísi, eink-
um rökfræði. Og þótt ég meti
dómsgreind þings og þjóðar, þá
finst mér alt of lítið fé lagt til
sfðu árl. til að styðja unga og
efnilega menn og konur til að
gefa sig alvarlega við verkvísind-
um á tekniskum skólum og eins
til að læra handverk á verksmiðj-
um svo íslendingar eigi áður en
mörg ár líða menn sem kunna að
minsta kosti^að brenna kalk og
búa til múrstein og cement úr al-
innlendura efnum og áð nota leir-
inn og grjótið, sem landið geym-
ir, ólíkt betur en nú gerist. Fá-
einir góðir leirsmiðir væru landinu
ólíkt þarfari heldur en fjöldi skálda,
sem veslast upp og fá aldrei not-
ið sín. Ég veit ekki hvort ég get
komið miklu í framkvæmd héreft-
ir, sízt fyrir einar 1200 kr.; en
hitt veit ég, að ef Reykjavík hefði
fengið mér svo sem 2—3 þús.
kr. haustið 1894 (þegar Sæm. Éyj-
ólfsson hafði mælt vatnsmagnið í
Elliðaánum) og sagt mér að fara
vestur aftur og sækja vélarnar til
að lýsa upp götur bæarins og
koma með vetkfræðinga til að
setja þær upp, og sjálf látið byggja
stöð við árnar skamt fyrir ofan
brýrnar, svo væri Reykjavík nú
2—3 miij. kr. ríkari og betur
undirbúin að nota rafmagn í stærri
stýl. — Og hefði ég nú þó ekki
væri nema 6000 kr. til umráða
svo skyldu ekki margir mánuðir
líða áður en ég hefði ofn bygðan
og menn við hendina sem kynnu
að brenna kalk og búa til múr-
stein og reyna cementbrenzlu hér
á landi úr alinnlendum efnum (leir
og kalki og sandi). Ég held það
gæti orðið spor í rétta átt út úr
ógöngunum sem íslendingar eru
komnir f hvað byggingarefni snert-
ir og iðmaðar tilraunir. Ég held
að guð hjálpi einkum þeim er
hjálpa sér sjálfir.
Reykjavík, 27. ágúst 1919.
Frimann B. Arngrímsson.
Ég vona að enginn hneykslist
framar á því, að ég rita mitt ís-
Iesizka nafn eins og ég gerði jafn-
an á Frakklandi og einnig oft í
Bandaríkjum N.-Amerfku á meðan
ég dvaldi þar. Ég hafði að vísu
borið þar (í B.ríkjunum) og í Can-
ada nafnið Anderson, eins og
frændi minn Jóhannes Arngríms-
son, sem varð Canada þegn og
tók þá nafnið Anderson.
F. B. A.
Al þýðulestrarfélagið
er takið til starfa. Afgreiðsla fé-
lagsins er í Lækjargötu 6 A (hjá
Guðm. Gam), og er opin hvern
virkan dag mílli 6 og 8 sfðd.
Laust og fast.
Fornlbókaverzlun
hefir Kristján Kristjánsson (áður
skipstjóri) sett á stofn í Lækjar-
götu 10. Er það önnur þess kon-
ar verzlun í borginni.
Flngvélina
er nú búið að taka í sundur og
búa um í kassanum stóra, sem
hún kom í, og verður hún geymd
í vetur í skýlinu á flugvellinum.
Faber höfuðsmaður og vélamenn
hans tveir fóru utan nú með ís-
landi. Alis hefir Faber flogið 146
sinnum hér hjá okkur, og hefir
aldrei orðið minsta slys að. Eitt-
hvað á annað hundrað manns eru
búnir að fara upp í loftið með
Faber hér í Reykjavík, flestir þó
aðeins stuttar ferðir.
Kaupið
Fæst h]á
Guðgeiri Jönssyni.
Prentsmiðjan Gatenberg,
I