Fréttir - 15.10.1918, Blaðsíða 2

2
FRETTIR
Kirsch
liðsmaðar í erlendu liðsyeitinni
í her Frakka.
fílœfraför frá Kamcrnn til skotgrafanna
þýzkn, ófriðarárið 1914—15.
Eftir
Hans Paasche.
(Frh.)
Það fyrsta sem yfir-fangavörðurinn tók sér
fyrir hendur, er við komum, var að skipa
okkur að fara út í garðinn og fara úr öllum
fötunum. Síðan spurði hann okkur, hvort við
hefðum nú látið alt af hendi.
Alt sem var í vösum okkar var frá okkur
tekið, peningar, tóbak, vasahnífar og eld-
spýtur.
Síðan rannsakaði karlfjandi sá, hvort við
leyndum engu uppi í okkur.
Fangaklefinn var bæði kaldur og illur.
Rottur og mýs röskuðu og ró okkar. Klukk-
an sex að morgni vorum við vaktir. Var okk-
ur þá borið kaffi og brauð. Eftir hálftíma
hófst vinnan.
Var mikill munur gerður á Frökkum og
hermönnum erlendu liðssveitarinnar. Hlutu
hinir síðarnefndu alla verstu vinnuna. Vorum
við látnir þrifa sorpræsi og vinna ýmiss lík
eða jafnvel verri störf. Margir örmögnuðust,
Við urðum að vinna í fullum herklæðum, og
sandur var látinn í skotfæratöskur okkar.
Sverð fengum við eigi að bera, svo að við
freistuðumst ekki til þess að bera vopn á
yfirmenn okkar.
Vinnan, og öll meðferð fanganna, var
hræðileg. Sá eg nú að eigi var ofsögum sagt
af hörmungum þeim, sem erlenda liðssveitin
þarf að þola. Vesalings fangarnir eru algjör-
lega háðir öllum dutlungum fangavarðanna,
og þeir geta dæmt þá til margra daga hegn-
ingarvinnu, ef þeim verður eitthvað á.
Urðu margir örmagna sakir erfiðisins. Var
þeim siðan boðið að standa upp. Ef þeir
hlýddu ekki þegar í stað, gekk til þeirra
fangavörður og mælti: .
Charles Garvice: Marteinn málari.
292
illi eftirvæntingu unz þeir heyrðu fótatak
prests í stiganum.
»Kannske þér vilduð heldur mæta hon-
um í forstofunni og tala þar við hann í ein-
rúmi«, sagði frú Brownwood við lögreglu-
manninn, en hann tók þegar þessari bend-
ingu og gekk út úr stofunni. Skömmu síðar
heyrðu þau, að útidyrunum var lokað og
kom lögreglumaðurinn þá inn aftur. Hann
tók sér sæti með mestu rósemi, þó að allir
horfðu á hann forvitnisaugum, og sagði svo:
»Eg held að það sé ekkert að græða á
hinum háæruverða föður, en hann bað mig
að bera ykkur kveðju sína og sagðist þurfa
að flýta sér í burt í áríðandi embættis-
erindi«.
»Fékkst bann ekki til að segja yður hvað
sjúklingurinn vildi honum?« spurði Charlotta
eftir nokkra þögn.
»Það stríðir á móti reglum þeim, sem
trúarbrögð hans skipa fyrir«, svaraði lög-
reglumaðurinn.
»0, hvaða vitleysa!« sagði frú Brownwood
og fékk nú sömu óbeitina og áður á »ka-
þólskunnk.
»Hann hlýtur þó að vilja greiða götu rétt-
vísinnar«, sagði Tom eftir nokkra um-
hugsun.
»Ekki held eg það«, sagði lögreglumaður-
»Nú tel eg einn, tveir, þrír. Ef þú verður
ekki staðinn upp er eg nefni þrjá, þá verð-
ur þú dæmdur til nýrrar hegningar fyrir sak-
ir óhlýðni«.
Læknir einn var látinn vitja fanganna. En
það var að eins gert til málamynda. Er þeir
báru upp fyrir honum vandræði sín, svaraði
hann ávalt kæruleysislega. Hélt hann síðan
leiðar sinnar.
Alt útlit hans bar þess vott, að hann reyndi
að njóta í sem fylstum mæli gæða lífsins,
sem og fjöldi franskra herlækna.
»En sú heimska«, hugsaði eg, »að hver
einasti maður skuli vera nefndur læknir, ef
hann hefur sýnt það, að hann ber nokkur
kensl á lyf, þótt hann sé allskostar óhæfur
til þess að lækna nokkurn mann, og vanti ef
til vill til þess allan vilja«.
Fangavörðurinn hafði svift mig ábreiðu
minni, fyrir þær sakir að mér hafði orðið
eitthvað smávægilegt á. Eg kvartaði við lækn-
inn, og sakir þess hve klefinn var kaldur,
varð hann að skipa fangaverðinum að fá
mér það aftur. Var honum það þvert um
geð.
Síðan bar það við oftar en einu sinni, að
hann kom inn til mín, hvort heldur var að
dags eða næturlagi, og þefaði í allar áttir.
Fullvissaði eg hann um að eg hefði alls ekk-
ert reyktóbak, og hann hefði sjálfur rann-
sakað mig. En hann mælti: »Þú lýgur þessu,
úrþvættið þitt«.
Síðan lét hann mig í hvert skifti fara út í
garðinn og fara úr hverri spjör.
Þarna var eg um jólin. Voru þau hin
ömurlegustu. Hvergi var frið að finna i heim-
inum, en þúsundir manna glöddust þó, og
reyndu að gleyma hörmungunum. En við
fangarnir gátum alls engan dagamun gert
okkur. Á aðfangadagskvöldið heyrði eg sung-
inn jólasálm í stofu einni langt frá minni.
Söngur þessi var hið eina er minti á há-
tíðina.
Yfir-fangavörðurinn drakk sig fullan árla
morguns, svo að hann gat eigi neitt ilt að-
hafst. Árið áður hafði eg verið á jólunum í
Lagos í brezku nýlendunni Suður-Nigeriu.
293
lnn. »Það er ómögulegt að toga nokkurt orð
út úr honum þessu viðvíkjandi«.
»Hefur sjúklingurinn þá ekki gert jáfningu
sina, eða hvert var erindið?« spurði frú
Brownwood.
»Jú, það held eg að hann hafi gert«, svar-
aði Smithson, »en séra Case segist heldur
vilja láta hneppa sig í fangelsi en ljóstra því
upp«.
»Það hlýtur að vera hægt að þröngva
honum til þess á einhvern hátt, ekki skil eg
annað«, sagði frú Brownwood hugsandi.
»Hvernig væri að leita aðstoðar yfirvald-
anna?«
»Þau mundu tæplega traðka lands lögum
og rétti«, bætti Tom við.
»Eg vildi þetta hefði verið presturinn
minn«, sagði frú Brownwood gremjulega.
»Það er svo dæmalaust almennilegur maður«,
bætti hún við og vék sér að Charlottu, »og eg
er viss um, að hann hefði gert alt sem í
hans valdi hefði staðið, til þess að hjáipa
okkur«.
»En ætli það hefði komið að nokkru
gagni?« sagði lögregluþjónninn brosandi. »Eg
á við, hvort ítalski maðurinn hefði viljað
gera játningu sína fyrir honum. Eg man
eftir atviki, sem mér var sagt að hefði borið
við nálægt Flórens. Þar lá ítalskur maður,
sem var vinnumaður bjá Englendingi, fyrir
En hve endurminning þeirra var fögur, er
hún var borin saman við þessi jól! Allir
Þjóðverjarnir höfðu safnast saman i garði
Lehmann’s skósmiðs. Lehmann var mörgum
að góðu kunnur þar um slóðir. °Þessar end-
urminningar frá Afríku voru mér hugljúfar
og hreinar.
Nýársdagurinn var þó enn þá ömurlegri
heldur en jólin. Þótt sá dagur sé enn þá
helgari talinn í Frakklandi heldur en jólin,
®§£sig enginn okkur varða. Við urðum að
vera að skurðgreftri frá morgni til kvölds.
Frost var mikið og all-ilt að vinna.
Sumir fanganna höfðu verðskuldað hegn-
ingu, en margir þeirra voru alsaklausir. Eg
ræddi eins oft og eg gat við ungan Frakka,
sem með mér vann. Hafði hann verið dæmd-
ur til viku þrælkunar, sakir þess að hann
hafði reitt til reiði undirforingja einn.
Hann hafði verið að læknisfræðinámi í
Paris. Hafði hann boðið sig i þjónustu hjúkr-
unar-sveitarinnar, en hann hatði verið tek-
inn í erlendu liðssveitina. Hann var af góð-
um ættum og mátti muna tvær ævirnar.
Allar hörmungar mínar drógu úr mér dug-
inn. En mér til mikillar gleði var eg látinn
fyr laus heldur en til var ætlast. Var það að
þakka foringja liðssveitar þeirrar, er eg var í.
Seinasta daginn sem eg var þarna, sá eg
hina verstu forsmán. Fangi einn var bund-
inn á höndum og fótum og honum síðan
varpað út í garðinn, þar sem var nístandi
kuldi. Var hann sakaður um að gera sér
upp geðveiki til þess að losna úr fangelsinu.
Eg hygg að misþyrmingar og hörmungar þær,
er hann varð að þola, hafi gert hann vit-
stola, og það hafi engin uppgerð verið.
Yfir-fangavörðurinn gerði gys að mér er eg
var látinn laus, og hugðist þann veg koma
mér til þess að segja einhver ógætnisorð, er
hann gæti dæmt mig fyrir í fangavinnu enn
á ný. En eg lét háðsyrði hans sem vind um
eyrun þjóta.
Frh.
294
dauðanum, og til hans var sóttur enskur
prestur. Sjúklingurinn var svo að fram kom-
inn, að hann mátti ekki mæla og þuldi
prestur því nokkrar bænir við rúmstokk
hans. Gekk hann síðan burtu, en jafnskjótt
sem hann var kominn inn úr dyrunum, lauk
sjúklingurinn upp augunum og sagði við
hjúkrunarkonuna með veikri rödd: »Stókkv-
ið þér vígðu vatni um herbergið«, og það
voru síðustu orðin sem hann talaði.
Allir fóru áð hlæja að sögunni, og frú
Brownwood sagði:
»Já, þeir eru frámunalega þröngsýnir, en
eg hefði þó aldrei ímyndað mér, að alþýða
manna væri svona einstrengingsleg«.
»Þvert á móti, frú«, svaraði lögreglumað-
urinn. »Hún heldur mjög fast við sínar
kreddur, ekki sízt í kaþólsku kirkjunni. Þér
hafið líklega aldrei heyrt sögu af írskri kerl-
ingu kaþólskri, sem rambaði einu sinni hálf-
drukkin inn í kirkju í Lundúnum, þar sem
séra — eg man nú ekki hvað hann hét —
var að prédika. Hún var hálf-kend, eins og
eg sagði, og í miðri ræðunni reis hún skyndi-
lega úr sæti sínu og kallaði upp: »Snáfaðu
ofan úr stólnum þarna, falsprestur!« En klerk-
ur lét sér ekki bilt við verða, og sagði með
mestu hægð við meðhjálparann: »Viljið þér
ekki biðja konuna um að gera svo vel að
ganga út úr kirkjunni!«