Frækorn - 30.01.1903, Blaðsíða 2

10
FRÆKO RN.
það er ðniótmælanlega rangt — Petta
nafn — >hærri kritík« — er-stundum,
nu orðið. viðhaft í allt annari m; rking,
en gjört hefur verið að framan i ritgjörð
þessari Vér höfum hér viðhaft það orð
til þpss að> lýsa þei.rri stefnu, sem séra
Jq,n Helgaspn þefur framfylgt í ritgjörðum
sínum um gamla testamentið í Tímariti
Bókmemtafélagsins og séra Friðrik J.
Bergmann í fyrirlestri sínum, »Ból<staf-
urinn og andinn«,„ý Aidamótum. L þeim
ritgjörðum hcfur göralu skoðuninni á inn-
blæstri biblíunnar verið andæft. Það,
sem þessir menn hata sagt, er auðvitað
ekki uppgötvað at þeim sjálfum, held.ur
framsetja þeir að eins það, sem , þeir hafa
numið af öðrum og fjöjmargir mejintaiðjr
guðfræðingar í Norðurcílfunni og Atne.nku
aðhyllast. En það eru til ..aðrir guð-
fræðingar og önnur niðurstaða á rann-
sókninni, niðurstaða, sem endregið majlir
með biblíunni í þeirri mynd, sem oss
hefur verið kærast að hugsa oss þana í
liðinni tíð. Oll rannsóknin er stundum
nefnd,, »hærri kritík*. Hlutverk hinnar
»hærri kritíkar« í þeirri merking er það
aðallega að rannsaka, hverjir séu hintr
réttu höfundar bókanna f biblíunni,, og
hve nær þær hafi verið í letur færðar.
Tjl þess að vinna það verk vcrður að
athuga nákvænjlega rithátt og orðfæri
höfundanna, sögu þjóðarinnar, landslag
það, sem henm var kunnugast, dýralifið
og ‘jurtalÆð á þeim stpðvum, þar sem
hún dvaldi, siðvenjur jijóðarinnar og
margt fieira. Saga og bókmenntir ann-
ara þjóða, sem koma við sögu Gyðinga,
verða(einnig í þessu tilliti hjálple^ar.
Þetta allt er verið að vinna, og þetta
allt er stundum nefnt »hærri kritík«. En
éf menn ímynda sér, að þetta veik sé
að eins unnið af mönnunt með stefnu þeirri,
sem séra Jóii Helgason fylgir, þá er það
hrapallegur misskilningur Stórir hópar
slíkra rannsakenda, í fremstu íöð guð-
fræðínga Ameríku og Norðurállunnar,
mæla í öllum aðalatriðum einðregið með
gömlu skoðuninni á biblíunni. Það eru
t. d. fullt eins miklir vísindamenn, sem
halda því fram, að Mósebækurnar séu að
rnestu leyti cftir einn höfund,Mósc, eins
og hinir, sem neita því; og hinir fyrr-
hefndú bera fyrir s:g fullt eins vísinda-
legar ástæður eins og hinir síðarnefndu
Sainlejkurimn er sá, eins og þegar hefur
verið drepið á i upphafsþxtti ritgjörðar
þessarar. að meginatriðið í hinni »hærri
kritik« Mósebókanna, svo vér viðhöfum
orðið t hinni vanalegu merking þess, er
fremur óvísindalegt. Að taka annað eins
ritverk og hinar fimm bækur Móse, er
færðar hafa verið í letur að minnsta
kosti ekki seinna, eftir því, sem talsmenn
hinnar »hærri kritíkar« sjálfrar halda fram,
en á tið Esra, eða fyrir svo s®m 2350
árum, ritverk, sem allar þessar aldir
síðan hafa eignað Móse að mestu leyti,
og . ntí eftir allan þennan tíma að lesa það
sundur 1 að minnsta kosti fjögur sérstök rit,
eftir fjóra höfunda, hvern öðrum ólíkan,
— til þess þarf sannarlega meira en
lítið áræði. Vér höfum það nú fyrir
satt, að Mósebækurnar sjéu eldri en séra
Jón Helgason heldur fram. E11 setjum
syo, að hann fari þar meá (rétt máh
Samkvæmt því liggja þá Mósebækurnar
opuar fyrir öllum mönnum j meir en
2300 ár, og enginn séy þar annað en.
verk eins höfundar og enginn veit um
neitt annað. En þá kemur andi vísind-
anna yfirWellhausen, árið i878, oghann,
sér þá allt í eipu fjóra höfunda, ekki
hvern út af fyrir sig í einu lagi í bók-
unum, heldur þannig saman fléttaða, að
oft þarf að skifta kapitulum og jafnvel
versum til þess að greina þöfundana
hvern frá öðrum. Og þetta verk, svona
stórkostlegt, leysti hann af hendi, ekki
fyrir þá sök, að hann fiefði fundið neinar
bókmenntalegar menjar frá fornöldinni,
s.em benti til þess, heldur aðallega sök-
um þess, a,ð sumsstaðar í ritinu er við
haft orðið Jelfóva til þess að tákna guð,
en sumsstaðar Elýhím. Þarna er grund-
völlur »hærri kritíkarinnar*.
Hugsum oss einhverja bók, sem er
rituð um þessi aldamót, og hugsum oss
svo, að um næstu 2300 ár verði hún
ávallt talin ritverk eins manns; en þá
allt í einu eftir þann afarlanga tíma rísi
upp maður einn, sem segir: »Þessi bók
er ekki eftir einn höfund; hún er eftir
Ijóra, vegna þess, að sumsstaðar er við
haft orðið spekingur, en annarsstaðar