Frækorn - 17.07.1903, Blaðsíða 3

FkMKÖRN.
Frœðslan og siðgæðið.
Vonirnar hafa brugðist, sem menn gerðu
sér um áhrif fræðslunnar á ungmennin.
Aldrei hefur meira kapp verið lagt á ung-
lingafræðslu en nú. Það er nú orðin
skylda víðast hvar að fræða hvert einasta
barn í Iandinu — skólaskyldan svo nefnda.
Það er búið að endurbæta kennsluaðferð-
irnar, Sj'nikennsla höfð í öllum greinum í
stað þululærdómsins gamla og nafna-
upptalningar. Námsgreinum hefur verið
fjölgað; nú er ekki látið nægja lestur og
skrift auk kristindóms; — nú er kennd
landafræði, saga, kvæði, söngur og nátt-
úruvfsindi. — Svo vöknuðu nýjar vonir.
að þetta mundi efla siðgæði barnanna,
reisa skorður við öllu siðleysi.
En svo verður hið gagnstæða ofaná í
opinberum skýrslum.
Þar sem mest og bezt er kennt — í
bæjunum, vex glæpafjöldinn hjá ungviðinu,
munaðarsýkin, taumleysið, óbeit á hkaml.
og andl. vinnu — í einu orði : siðleysi.
Alyktun vor er því sú: Annaðhvort er
öll þessi fræðsla siðspillandi og eyðir
kröftum ungmennanna, eða: þó uppfræð-
ingin sé komin ígo'.thcrf, þá tekst ekki,
þá lánast ekki að gera æskulýðinnsiðbetri.
Þetta tekur ekki sízt til kennaranna.
En hvaða rétt hafa menn til að vænta,
að það efli siðgæði að xenna fleiri náms-
greinar?
Þess má ekki vænta afkennslu í öðr-
um námsgreinum en þeim, sem sérstak-
lega lúta að því, hvernig ungmennin eiga
að breyta, eins og í kristindóminum og
svo að einhverju leyti í sumum hinna, t.
d. móðurmáiinu (með stílum og ritgerða-
efnum). En í öðrum námsgreinum verð-
ur þessu síður komið við, eins og heilsu-
fræðinni; þar eru talin ráð til að láta
gott af sér leiða, til að varðveita heilsu
sína og annara og bæta hana. Og sama
er að segja um nytsemdarfræðsluna: eins
og skrift, lestur, reikning, eðlisfræði,
efnafræði, — þá fræðslu má jafnt nota
til ills sem góðs; síðast er að telja sögu.
landafræði, kveðskap, sönglist, ogaðmestu
náttúrufræði. Hvernig geta menn vænzt
þess, að þær námsgreinar, þó góðar séu
í sjálfu sér, verndi og efli siðgæði?
107
Siðferðisleg hnignun er á tvær leiðir:
Annaðhvort er viljinn sterkur til hins illa,
eða viljinn til hins góða of veikur, og
er skammt þar í milli. Getur það gjört
menn siðferðislega dáðlausa, að afla sér
fróðleiks? Já, því að skólagengnum manni
hefur opnast heimur, sem ólærður verka-
maður veit ekkei t um, þessi heimur dregur
skólagengna manninn að sér, honum finnst
hann ekki geti eingöngu fengist við h'kam-
leg störf. Svo sígur áhann mók,siðferðis-
legt og andlegt mók.
Börnin í bæjunum eru svift allri bains-
legri hlutdeild í að búa til þá hluti, sem
þarf að brúka. Allt cr tekið í búðunum.
Svo ganga þau löngum iðjalaus, fá enga
hvöt til gagnlegrar iðju eða venjast henni.
I skólanum eru þau frædd um margt og
verða leikin í mörgu, — en til eins fá
þau aldrei tilefni: að taka sjálf til starfa
og komast að einhverri niðurstöðu, se’ja
sér eitthvert mark, sem samsvari þörfum
þeirra og óskum, og kröftum þeirra og efni
til að vinna úr hinsvegar. Pað er þetta
sérsfaka, sem hver og einn á að keppa
að eftir kröftum sínum, sem eru mjög
ólíkir, en fræðsla sú og leikur, sein skól-
inn veitir, er eins fyrir alla,
Barnakenslan svo nefnda bætir ekki úr
þessu nema að mjög litlum hluta. I skól-
anum vilja þau starfa, en fá ekki, og það
hefur sín eftirköst, þegar þau eiga að
fara að taka til gagnlegrar iðju. Svo
verður þeim og hættara við freistingum
í skólanum. Hver maður þroskast smátt
og smátt, hann breytist ekki eins og
skorkvikindi úr maðki í flugu, þegar skóla-
gangan er á enda.
Aðalorsökin er sú; að heimilislifið er
að veslast upp. Foreldrarnir hafa engan
tíma til að sinna börnunum sakir atvinnu
sinnar Og ótal annara tafa. Trúnaðarti aust
milli foreldranna og barnanna er fyrsta
skilyrðið fyrir því, að heimilin hafi áhrif
á börnin; en það getur ekki átt sér stað,
nema foreldrar og börn lifi saman og
taki þátt hvor t' annars sorg og gleði
og ýmsum vonbiigðum. En aðalmeinið
er, að í lífi fólksins vantar lotningu fyrir
trúarbrögðunum, og með því er ölfugt
hjartans líf gert að engu.
Úr norsku.