Gjallarhorn - 05.01.1911, Side 1

Gjallarhorn.
Ritstjóri: Jón Stefánsson, Hatnarstræti 3.
-♦ • • •• ••• #
Akureyri 5. janúar.
■■♦■-♦-•- •• • •>•
♦ • ♦••♦♦•• • ♦• • ♦•>•• • • •-• •
j 1911.
♦ ♦♦ ♦ ♦♦• • ♦ ♦♦♦-♦-♦ ♦ ♦ ♦ • ♦♦ • •
Skilnaðarstefnan.
Eftir Gísla Sveinsson.
I.
Eins og nú er komið má óhætt gera
ráð íyrir því, að engum verði bylt við,
þótt talað sé og ritað um skilnað og
skilnaðarstefnu. Þó eru ekki mörg ár
síðan, er óefað ekki fáum meðal þjóð-
arinnar fanst það nærri óðs manns
æði að ta.'a um slíka hluti í alvöru,
hvað þá heldur bindast samtökum til
þess að koma þvílíkri stefnu f fram-
kvæmd. Eg þykist vita, að menn reki
minni til þess arna, bæði úr viðræð-
um manna á milli og eins úr opin-
berum umræðum svo sem í blöðum
og víðar. Menn muna t. d. sjálfsagt,
að jafnvel blöð, sem nú bera nainið
sjálfStæðisblöð, könnuðust ekki fylli-
lega við þessa stefnu fyrir nokkrum
árum, er fáir menn kváðu upp úr með
hana.
En þetts breyttist fljótt — hjá mikl-
um hluta þjóðarinnar, ef ekki hjá öll-
um þorra hennar. Nú kannast margir
óhræddir við það, a. m. k. í orði, að
þeir séu skilnaðarmenn, og aðrir, er
ekki gera það, láta sér hægt um and-
róður eða varast að ganga í berhögg
við stefnuna. En hversu mikið sé að
marka þetta, með eða móti, eða hvort
mikið sé upp úr því leggjandi, er erfitt
að fullyrða nokkuð um — eins og nú
er ástatt, og meðan þessi stefna hefir
ekki fengið neitt verulegt skipulag. A
meðan svo er og »stefnufylgið« er alls-
kosfar laust og óákveðið, er auðvelt
að hvarfla til og frá, án þess að til
þess sé tekið.
En verði stefnan föst, eindregin og
ákveðin, játist menn undir merki henn-
ar — eða móti henni — þá verður
torveldara að hringla, og er það jafn-
gott. -------
Er gaumur er gefinn þessu máli,
skilnaðarstefnunni, og um vinnu að
þeirri stefnu er að ræða, hlýtur í fyrstu
röð að verða fyrir spurningin: Vill
þjóðin skilnað? Vill íslenzka þjóðin
losna til fulls úr stjórnmálasam-
bandi við Danmörku, eða vill hún það
ekki ?
Hefir nú þjóðin látið nokkuð ótví-
rætt í ljósi um það?
Árið 1907, þ. 29. júní, komu full-
trúar úr því sem næst öllum héruðum
landsins, kosnir á almennum fundum,
saman á Þingvelli. í ályktun þeirri um
sjálfstæðismálið, er náði einróma sam-
þykki þeirra, er skýrt kveðið á um,
að fáist ekki viðurkenning Dana á
fullveldiskröfum okkar við þá samn-
inga, er þá fóru í hönd, sé ekki ann-
að fyrir enn skilnaður — skilnaðar-
vinna. Þetta var vilji þeirra allra, að
því er virtist og ef þeir hafa ekki
logið fyrir sjálfum sér og öðrum. Og
þessir fulltrúar fóru auðvitað mjög eftir
því, sem kjósendur þeirra heima fyrir
í héruðunum höfðu látið í ljós sem
sinn vilja, svo að af þessu ætti ekki
lítið að vera hægt að ráða um vilja
landsmanna. Menn, sem nokkuð fylgd-
ust með í því, er gerðist heima fyrir
í sýslunum, voru og heldur hvorki né
eru óvitandi um það, að mörgum var
þetta — skilnaðarhugmyndin — þá
þegar nærri skapi. Það kom fram í
umræðum og lá að baki ályktunum,
er teknar voru. Sumar þingmálafund-
arályktanir frá þeim tíma eru hreinar
skilnaðarstefnuályktanir, svo sem sú,
er samþykt var á Seyðisfirði.
Og hvað sýndu kosningarnar 1908?
Hvað sem menn annars um þær segja,
þá geta þær að minni hyggju ekki
sýnt annað en það, að meiri hluti ís-
lendinga vili út úr sambandi við Dani.
Hvar sem farið er um landið, mætir
hið sama. Hugurinn sami: íslendingar
una ekki í sambandi við Dani! Hvað
er þá að gera annað en lei:|:ast við
að losna?
Nú hefir að því rekið, að það, er
fyrir lá 1907 og fram kom í ályktun-
um, samningatilraunir við Dani, er um
garð gengið — árangurslaust að því
leyti, að Danir vilja ekki viðurkenna
óskoraðan rétt okkar sem alfrjálst
þjóðfélag; þeir vilja ekki viðurkenna
fullveldi þjóðarinnar. Þá er hitt til:
að keppa sem beinasta leið að tak-
markinu, án þess að vera í samninga-
stappi við þá. Eftir Þingvallafundar-
ályktuninni að dæma er það líka sú
leiðin, sem nú á að fara. ■— Ekki get-
ur það heldur dregið úr, hvernig Danir
hafa snúist við samþyktum sfðasta
þings, að því er sjálfstæðismálið snert-
ir, sem þó voru í samræmi við yfir-
lýstan vilja rneiri hluta kjósenda. Þeir
létu ekki svo lítið að bera sambands-
lög þau, er alþingi samþykti, undir
rfkisþingið. Þau fengu þar ekki að
koma, enda þótt skylt væri að láta
það þing fjalla um þau, samhliða hinu
upphaflega frumvarpi (uppkastinu).
Þetta var þvílík fádæma lítilsvirðing,
að varla nokkur þjóð mundi hafa þolað
það þegjandi og ávítunarlaust.
Og þar á ofan lýstu Danir skýrt
yfir því, að þeir ætluðu sér að standa
sem einn maður gegn réttarkröfum
okkar.
Víst er tfmi til kominn — og það
þótt fyrri hefði verið — að við látum
á sjá, ósmeykir, hvert við œtlum að
stefna.
En að menn hallist nú að skilnaðar-
stefnunni, þurfa menn hvorki að miða
né geta miðað við neitt sérstakt fram-
komið frá Dana hálfu. Við miðum
stefnuna blátt, áfram við alt, sem á
undan er gengið f sambandi landanna,
er aldrei hefir blessast. Slíkt þarf ekki
að taka fram. Og þótt ekkert væri
að taka tilefni af, þá ætti vilji okkar
é
og tkoðun í þessu efni að vera nægi-
leg rökstuðning —
En þýðir nokkuð, geta menn spurt, að
berjast fyrir skilnaðarbaráttunni, enda
þótt vilji kunni að vera til þess meðal
landsmanna, ef þjóðin hvorki er né
verður þess megnug að bera skilnað?
Það er nú mín skoðun, óhikað, að
þjóðin geti, ef hún vildi og væri ein.
huga um, risið undir skilnaði. Og
víst verður að gera ráð fyrir, að henni
fari fram en ekki aftur. Sjálfstæðis-
kröfur þjóðarinnar, þótt ekki kallist
þær »skilnaður«, byggjast og vitan-
lega á því, að þjóðin geti þegar stað-
ið straum af sjálfstæðinu. Þeir menn,
er samþyktu »sambandslögin« á síð-
asta þingi, hljóta að vera þeirrar skoð-
unar—annars hafa þeir ekki vitað, hvað
þeir voru að gera. Því að fullveldis-
konungssamband, verði það framkvæmt
»bókstaflega«, verður ekki ódýrara en
skilnaður. Rétt sjálfsagt hata þeir nú
gengið út frá, að samið yrði um, að
Danir færi með einhver mál (svo sem
sjS má af hinum samþyktu lögum),
en ffflæði væri að halda þvflíku fram
sem kröfu, um leið og við heimtum
réttinn allan. Með réttinum verðum
við að vera við því búnir, að takast
skyldurnar fullar á herðar.
Ef við getum risið undir konungs-
sambandi, hvað efnin snertir, þá get-
um við risið undir skilnaði. Ekki þarf
að efast um það, að útgjöldin ykust
nokkuð frá því sem nú er, en ókleift
ætti sifkt alls ekki að verða. Kon-
ungsútgjöld yrðu ekki, má gera ráð
fyrir, ef fullur skilnaður yrði; og
kostnaðurinn við að gæta hagsmuna
okkar erlendis þyrfti ekki að verða
nándar nærri svo mikill, sem margir
halda. Þjóðunum er sem sé algerlega
í sjáifs’vald sett, hvað þær finna sér
hent í þeim efnum. Þær eiga að sníða
sér stakk eftir vexti, Lfka mundi
sjálfsagt verða að því ávinningur,
einkum óbeinlínis, ef við létum sjálfir
gæta hagsmuna okkar, á þeim stöð-
um erlendis, er þörf er á.
Efnalega getan hlýtur þvf að vera
eða verða fvrir hendi til þess að stand-
ast skilnað. Að öðrum kosti væru ajálf-
stæðiskröíur íslendinga á síðari tím-
um reykur tómur. Getan hlýtur að
vera, ef viljinn er. En þó að sagt
verði, að íslendingar muni, cftir því
sem fram hefir komið fyr og síðar,
vilja aðhyllast skilnaðarstefnu, þá er
ekki með því gefið, að nógu sterkur
vilji sé hjá þjóðinni til þess að vinna
eindregið að framkvæind þeirrar stefnu.
Til þess að vitað verði um þetta til
fuils, þarf viljinn að vera ákveðinn og
yfirlýstur. Fyr verður ekki talað um
skilnaðarmenn. Og fyrir því verður
ekki enn svo að orði komist, að allir
íslendingar séu skilnaðarmenn, enda
þótt líkurnar bendi til að svo sé.
En það þarf einmitt að koma fram
ótvírætt, hverir eru skilnaðarmenn, og
hverir ekki. Stefnan þarf að fá fasta
mynd.
Þá verður hægra að átta sig á,
hvort menn vinna samkvœmt þeirri
stefnuskrá, er þeir þykjast fylgja.
Tveni aðeins er nú til; íslendingar
hljóta að verða og vera annaðtveggja:
skilnaðarmenn eða sambandsmenn. Þjóð-
in ætti að vera orðin leið á ruglingn-
um. Menn verða að koma sér niður
á því, hvert stefnir—ákveðið. Umræð-
urnar og baráttan um þetta á að geta
farið fram með allri gætni. í þessu
máli ber að rasa ekki fyrir ráð fram.
Þeim, sem vilja vera sambandsmenn
er það auðvitað heimilt; en svo haga
þeir sér þá eftir því.
Fyrir þeim, sem eru sambandsmenn,
þ. e. hafa samband við Danmörku,
þótt frjálslegt sé, að takmarki, getur
ekki annað vakað og ekki annað kom-
ið til greina en það eitt, að sambandið
verði sem heppilegast, hagkvæmleg-
ast, arðsamast o. s. frv. Þó það sé
rígfest & einum eða fleirum stöðum,
gerir auðvitað ekkert til. Samband er
takmarkið og því bezt að ganga sem
öflugast frá því. »Sambandsmenn« (ef
þeir eru nokkrir í raun og veru) áttu
því eiginlega allir að vera með nefndar-
uppkastinu sæla; ekki veit eg. þó,
hvort svo hefir orðið. Þeim, er hafa
samband að takmarki, hafði það full-
sæmilega kosti að bjóða. Og þeir geta
eðlilega með góðri samvizku, nú og
frarnvegis, aðhylst slíkt tilboð sem það
frumvarp, er tryggir sambandið og ger-
ir það ef til vill arðvænlegra.
Ef einhverir sambandsmanna hafa
verið á móti frumvarpinu, eða skiln-
aðarmanna með því, hefir það hlotið
að orsakast af misskilningi — sem þarf
að leiðrétta.
Því að skilnaðarmenn mega ekki taka
neinu því, er bindur. Hinir mega það.
Grundvallarstefnurnar í sjálfstæðis-
pólitíkinni geta ekki verið nema tvær:
skiinaðarstefna og sambandsstefna. Þær
verða að bítast og upp úr kafinu verð-
ur að koma, hvor hefir áreiðanlegt
fylgi þjóðarinnar. Það er lífsskilyrðí
að fá það út, hver verið hefir og er
meining okkar í sjálfstœðisbaráttunni —
hefir hún verið sú að losast, eða hin
að tryggja sambandið?
Fyrir þessari spurningu verða menn
að gera sér grein — og hætta að vaða
elginn út í bláinn.
En til þess að svo verði, þarf mál-
ið, skilnaðarmálið, að komast opinskátt
á dagskrá og menn verða að skipa
sér annaðhvort með eða móti. Og
stefnan fær ekki fast skipulag af sjálfri
sér ef ekkert verður aðhafst. Reglu-
legur skilnaðarflokkur verður að kom-
ast á fót, er tekur stefnuna upp á
sína arma og vinnur og hegðar sér
eftir þeirri stefnuskrá. Ef til nokkurs
á að verða sú hreyfing, sem áreiðan-
lega er til staðar fyrir þessari stefnu,
• • • • ♦ ♦-• •••••••• •-•♦ •
Tvíritunarbœkur
Og
Ávísanabœkur
fást í
pientsmiðju Odds Björnssonar.