Gjallarhorn - 16.02.1911, Blaðsíða 1

Gjallarhorn.
Ritstjóri: Jón Stepánsson.
V, 7. t Akureyri 16. febrúar. t 1911.
Bréf
Björns ráðherra.
Nú er hann farinn að skrifa flokks-
mönnum sínum, gamli maðurinn, til
þess að reyna að tryggja þá í trúnni
á óskeikulleik sinn og stjónkænsku,
enda mun ekki af veita.
Fyrsta bréfið skrifaði hann f Jót-
landsferðinni frægu í vetur. Var það
aðallega til þinghjúa hans og efni
þess að setja ofan í við þau fyrir að
sum þeirra létu sér detta í hug að
hann ætlaði að brjóta stjórnarskrána
með útnefning nýrra konungkjörinna
þingmanna og héldu því fram að hann
ætti að gera það,
Annað bréfið er Um ýms »véfræði«
stjórnarandstæðinga og áform þeirra
til þess að steypa sjálfu goðinu af
stalli og hvernig varast beri þau brögð.
Þriðja bréfið kvað eiga að koma út
í »ísafold« eða er ef til vill komið
þar út nú. Úr þvf bréfi er hér prent-
aður fyrsti kaflinn, sá er ræðir um
þingfrestunina. Hinir hlutar þess eru
um undanhald Björns í sambandsmát-
inu, fyrirgefningarbón hans út af við-
skiftaráðanautnum og tvöfeldnina í
botnvörpusektamálinu. Er hann að reyna
að þvo sig, og bera af sér, ámælið er
hann hefir hlotið fyrir framkomu sína
í þeim málum.
»Gjh« telur líklegt að lesendum
sínum þyki fróðlegt að sjá hvers vegna
Björn hélt ekki þingfrestuninni svo
fast fram að hann legði embætti sitt
og völdin í hættu.
Hann talar ekki um þjóðina í heild
sinni, gamli maðurinn. Það var ekki
hagur hennar sem hann hafði fyrir
augum!
Nei — ónei!
Það var flokkurinn hans, sem að
hans hyggju, tapaði á þvf, að hann
slepti stjórnartaumunum — eða með
öðrum orðum: hann sjálfur.
»Of miklu spilað úr hendi sér með
því«!!
En hér kemur nú pistillinn:
Háttv. flokksbróðir!
Eg hefi heyrt nokkra heiðvirða stjórn-
málamenn vora halda því fram, að ráð
hefði verið af mér að halda fastara
fram í haust þingfrestuninni (til vors
1911) en eg muni hafa gert, jafnvel
leggja við embætti mitt. Og mundi
þá, segja þeir, hafa verið undan látið.
En lítt mun þeim hinum sömu kunn-
ugt vera, hve fast eða laust eg hefi
haldið henni fram, og því síður mun
vera á þeirra færi um það að dæma
til nokkurrar hlítar, eða mér framar,
hvern árangur borið hefði hið allra-
ítrasta kapp af minni hendi til fylgis
því máli, — sem sé: bein embættis-
lausnarbeiðni að öðrum kosti, — hvort
heldur veiting þingfrestunarinnar eða
þá lausnarbeiðninnaiy ásamt þar með
fylgjandi skipun annars manns í ráð-
herrasessinn.
Þeir ættu raunar að fara nærri um
það, að sé þjóð við Eyrarsund nokk-
urt mál áhugamál, það er til fslenzkra
stjórnmála kemur um þessar mundir,
þá er það skammlífi meiri hlutans á
alþingi, sem nú er eða var 1909,
þingflokksins, sem þeir eru fulltrúa
um, eftir skrifum og skeytum heðan,
að búi yfir einlægum skilnaðarlaunráð-
um, með minni forustu í pukri, af ó-
tvíræðu falsi og fláttskap mínum.
Og þá mun hverjum manni liggja
í augum uppi, hvort hægt er að ábyrgj-
ast, að eftirmaður minn mundi tekinn
úr áminstum meiri hluta áfram, er þar
syðra vilja allir menn feigan, en ekki
úr minnihlutanum, sem á þar hinu
mesta ástríki að fagna íyrir frammi-
stöðuna 1908 andspænis »uppkastinu«
þá, og andstygð hans á allri »Lösriv-
else«, er þeir (Danir) standast eigi
reiðari en ef nefnda heyra á nafn, af
lítilmögnum, er eigi engan skapaðan
hlut undir sér, en ætli sér þá dul, að
láta sér þrítugfalt máttugri þjóð (og bet-
ur þó) gugna fyrir. En 4 mánuðir til
þings, hins reglulega þingtíma, og
sama sem engin tök að komast í snatri
fyrir vilja meiri hlutans um eftirmann
minn, svo sem samgöngum hagar hér
á iandi, þótt hlýða hefði þótt eftir
honum að fara, ekki meiri líkur en til
þess voru þó eftir þessum bókum.*
Og loks hins vegar engin fyrirstaða
að láta minni hluta mann taka við
völdum, með því að það má nú orðið
gera með sjálfs hans undirskrift einni
með konungi. En ekki nein ægileg
hætta á of tæpu fylgi við hann, er á
þing kæmi, ekki færri en reynast munu
hér á landi sem anndrstaðar fylgispak-
ir heilræðinu um að fága þá eik, sem
undir skal búa, og ekki færri en trú-
að munu hafa sunnan hafs því, sem
fullyrt var þar af minnihlutans hálfu
eftir kosningasigur vorn þá (1908):
að þá til orðinn meiri hluti lyddi ekki
samjn á öðru en fjandskapnum við
fyrirrennara minn og valdagræðgi í
ráðherraefnum vors flokks, sem fara
mundi allur í mola, er að því kæmi
að koma sér saman um nýjan ráð-
herra. — Eða þá (er sú spá brást
mót öllum vonum), ef hlunnindagráð-
ugir flokksmenn hefðu minna upp úr
krafsinu hjá hinum nýja valdhafa handa
sér og sínum en þeir þættust eiga
skilið eða við hefðu búist, sem er
kunnugra en frá þurfi að segja að vera
þykir einna algengast flokkssundrung-
arefni. En það eitt ærinn ábati á því
að koma að, þótt ekki væri nema í
svip að kalla má, ráðherra úr minni
hlutanum, að þá var ráð fengið til að
skipa aftur menn í konungkjörnu sæt-
in úr sama flokki, ininni hlutanum,
og það til 6 ára, til andróðurs meiri
hlutanum i önnur full 6 ár. Og vænt-
anlega honum til algerðs falls, áður
lyki.
Því var það, hvernig sem á er lit-
ið, sýnilegur hagur flokknum, að eg
tók það ráð sem eg gerði: að leggja
ekki stöðu mína við framgangi þing-
frestunarinnar, — of miklu spilað úr
hendi sér með því.
Bréfið endar á þessa leið:
»Eg hefi ritað þenna pistil í því
skyni að eyða í tíma óþörfum mis-
skilningi, en öðru ekki.
Reykjavík 24. jan. 1911.
Með virðingarf. alúðarkveðju.
Björn Jónsson.
Svo mörg eru þau orð!
Kvennaskólahúsið
á Blönduósi
b r u n n i ð.
Það brann til kaldra kola, aðfara-
nótt 11. þ. m., á tæpri klukkustund,
að sögn, eftir að eldsins varð vart.
Ekkert er með vissu víst um upptök
eldsins, en þó talið sennilegt að stafi
frá eldavél í eldhúsinu, er var í kjall-
ara hússins. Eldsins varð fyrst vart
um klukkan tvö um nóttina og voru
þá allir í svefni í húsinu. Þó komust
allir heilir úr brunanum.
Nokkuru varð bjargað af lausafé.
Samt líða ýmsar lærimeyjar skólans
talsvert tjón og þó sérstaklega tilfinn-
anlega kenslukonurnar, ungfrúrnar Ingi-
björg Benediktsdóttir og Ingibjörg Sig-
urðardóttir og skólastýran, ungfrú Guð-
ríður Sigurðardóttir. Samskota verður
leitað í því skyni að bæta þeim skað-
ann að nokkuru.
Tilraun á að gera til þess að halda
skólanum áfram til vors, og ráðgert
að fá til þess hús Templara og bind-
indisfélagsins á Blönduósi.
Skólahúsið var 10 ára gamalt, bygt
1901, undir umsjón Snorra kaupmanns
Jónssonar á Oddeyri. Það var mikið
hús og vandað 24x16 al.
Vátrygt hafði húsið verið í »Nye
Danske« fyrir 20 þúsund krónur og
lausafé skólans fyrir 6000 kr.
Kvenréttindamálið og Ingólfur.
í 50. og 52. tölublaði Ingólfs síð-
astliðið ár, eru tvær greinar um kven-
réttindamálið. Fyrri greinin er aðvör-
un til þjóðarinnar út af áskorun þeirri,
er »Hið t'slenzka kvenfélag« lét birta
í flestum blöðum landsins í vetur.
Síðari greinin er svar gegn grein, sem
Þjóðviljinn flutti 16. des. síðastliðinn.
Því miður hefi eg ekki átt kost á að
sjá þessa Þjóðviljagrein. Greinar þess-
ar eru að vísu orðnar nokkuð gamlar,
og þeim hefir ef til vill verið svarað
í fleiri blöðum en Þjóðviljanum. Væri
því síður ástæða til að fara fleirum
orðum um það efni, ef að mótbárur
þær, sem þar koma fram, gegn kven
réttindum, væru ekki sömu grýlurnar,
sem jafnan er otað að formælendum
þessa ináls.
Mótbárum þessum mætti skipa í
þrjá flokka:
1. Málið er ótímabært, af því það
er of lítið undirbúið frá hendi þjóð-
arinnar.
2. Konur eru þvf ekki vaxnar, að
fá jafnrétti við karlmenn.
3. Þjóðfélaginu stafar hætta af mál-
j inu.
Hvað fyrsta liðnum viðvíkur er rit-
stjóri Ingólfs óánægður með hve lítið
og einhliða málið hefir verið rætt í
blöðum landsins, og má það að vísu til
sanns vegar færa. Eg er þó ritstjór-
anum ekki samdóma um, að það sé
sönnun fyrir því að almenningur hafi
enga hugmynd gert sér um málið.
Mörg stórmál hafa verið á dagskrá
hjá oss á síðari tímum, en það þyk-
ist eg mega fullyrða, að um ekkert
þeirra hefir nærfelt hver einasti mað-
ur myndað sér eins ákveðna skoðun
eins og kvenréttindamálið. Eg þori ó-
hrædd að vísa ritstjóranum til kjós-
enda landsins, því fæstir þeirra munu
þykjast óviðbúnir að greiða atkvæði
um málið. En ef til vill er það það,
sem honum þykir að, að málið hefir
ekki verið gert að pólitísku æsinga-
máli, svo kjósendur hafa haft frið til
að mynda sér sjálfstæða skoðun á því.
Ennfremur ætti ritstjóranum að vera
það ljóst, að þó ekki hafi verið mik-
ið sérstaklega rætt um kosningarrétt
og kjörgengi kvenna til alþingis, fyr
en nú, þá eru þær kröfúr þó bygðar
á alveg sama grundvelli, eins og kröf-
urnar um kosningarrétt og kjörgengi
kvenna til sveitastjórna og bæjarmála.
Lög, sem veita konum þau réttindi,
eru eins og kunnugt er gengin í gildi
fyrir rúmu ári síðan, og Reykvíkingar
hafa jafnvel búið við þau nokkur ár.
Lög, sem ganga í sömu átt, hafa einn-
ig verið í gildi hér á landi síðan 1882.
Mótstöðumönnum málsins, ef þeir ann-
ars eru svo margir sem ritstjóri hygg-
ur, hefði því sannarlega verið vorkun-
arlaust, að vera búnir að koma fram
með kröftug andmæli gegn málinu í
öll þau ár, sem það hefir verið á prjón-
unum. Eg vil ekki geta þess til að
þjóðmálaskúmar þessa lands, séu svo
önnum kafnir við að hnotabitast og
hártoga hverir aðra, að þeir hafi ekki
tíma til að gefa gætur að stórmáli,
sem jafnvel ritstjóri Ingólfs, kannast
við að gangi »eins og faraldur um
svo að segja allan hinn. siðaða heimc.
Aftur á móti er ekki hægt að bú-
Stafrofskver
séra Jónasar
(með 50 myndum),
er bezt allra stafrofskvera.
F^est hjá öllum bóksölum.
Verð í bandi 50 aurar.