Gjallarhorn - 16.03.1911, Blaðsíða 1
uJALLARHORN.
Ritstjóri: Jón Stepánsson.
V, 12.
• • • •
Akureyri 16. marz.
« t« « « «• « » ••••••
• ••••• •-•-•-•-•-•-•-
-•-♦■• •• • •
; i9ii.
• •- • ♦ • ♦ • •
Brunabótafélagið
JMordisK Brandforsikring -so
tekur í brunaábyrgð hús, innbú, vörur o. s. frv.
Umboðsmaður: JÓN STEFÁNSSON, Akureyri.
Lexicon Poeticum.
Finnur prófessor Jónsson
býr undir prentun.
Finnur Jónsson hefir nú nýtt þrek-
virki með höndum; nýja »aukna og
endurbætta* útgáfu af Lexicon Poetic-
um (d: skáldskapar-orðabók) Svb. Eg-
ilssonar. Það er afar torvelt starf, sem
prófessorinn segir að nú sé lokið —
aðalverkinu, en eftir sé vel tveggja
ára endurskoðun þess. Fornkviðusafn-
inu er lokið til fulls, en á prentun
stendur fyrir þá sök, að dánargjöf
Konráðs Gíslasonar, sem kostar útgáf-
una, hafði ekki nóg fyrir hendi. Nú
er nýlega látinn stjúpsonur Konráðs,
er naut framfæris af sjóðnum, og verð-
ur þá greiðara að ljúka við þetta merki-
lega verk, sem Finni verður jafnt til
sóma, sem ótal bókavinum til fróð-
leiks og fagnaðar.
Þó að Finnur þyki ekki rita svo
fagurt mál eða heflað eins og sumir
sýnast óska (hann vill helzt gera ann-
að hvort, rita hreint 12. eða 13. aldar
mál, ellegar hversdagsmál), er það
ekki lítill gikkskapur af yngri mönn-
um, að væna hann kunnátluleysi á
tungu vorri — einhvern hinn lærðasta
og þvældasta þýðara vors forna bók-
máls og menta, sem nú er uppi, auk
hans dæmalausa dugnaðar. Líka kur-
teisi dirfast nokkrir hinna yngri »fræð-
ara?« þjóðar vorrar, að sýna þeim
Birrj M. Ólsen, Þorv. Thoroddsen, B.
Tb;,?Melsted og — hverjum ekki. Ef
þetta bendir í betri áttina, þá er varla
langt að bíða hins lakara fyrir land
og lýð.
M. J
QlstihSlHn
»Hotel Kongen af Danmark* er ein af
hinum beztu gistihöllum í Kaupmannahöfn.
Hún Iiggur skamt frá >Kongens Nytorv«,
öðrum miðdepli Hafnar, beint i móti að-
albyggingu Landmandsbankans, og við
hliðina á Þjóðbankanum, örskamt frá Kon-
unglega leikhúsinu, Kauphöllinni, Magasin
du Nord og ýmsum fleiri nafnkendum stór-
byggingum. Rafmagns-strætisvagnar Kaup-
mannahafnar staldra við rétt framan við
aðaldyr gistihallarinnar og þjóta svo í
ýmsar áttir, svo hægt er að fara með þeim
hvert sem vill um borgina fyrir eina io
aura. Það eru ekki smávegis þægindi.
Gistihöllin hefir yfir 200 sali og herbergi,
bæði dýr og ódýr, og við hvers eins hæfi.
Auk þess herbergis, er hver gestur fær út
af fyrir sig, hafa þeir aðgang að reykinga-,
hljóðfæra-, lestra- og skrifsölum með dýr-
Ustu húsgögnum og öllum þægindum nú-
tímans. Lyftivél er öllum gestum stöðugt
til ókeypis afnota, svo þeir þurfi aldrei að
ganga upp eina einustu tröppu, þó þeir
leigi á efstu lofthæð. Rafmagnslýsing er
um alla höllina. Á hverri Iofthæð erubað-
herbergi, vatnssalerni o. s. frv.
Gistihöllin býður íslendinga velkomna,
°g getur meðal gesta sinna nefnt ýmsa
þeku íslendinga. Geta má þess, að þar
hjó millilandanefndin 1908, og aðíslenzku
táðherrarnir búa þar, er þeir eru í Höfn.
Strandgæsluskipið
»|ón Sigurðsson«.
Almenq samskot.
Þau eru oft þörf og virðingarverð,
svo sem »Heilsuhælið á Vífilsstöðum«
og fl., er stefnir ( líka átt.
Samskotafé til minnisvarða er miklu
viðsjálla; þeir listar eru þó helst til
tíðir og satt að segja er mörgum
sveitamanni farið að leiðast andríki og
uppgötvanir þeirra, sem í því brjótast
að heiðra minningu liðinna stórmenna
á þenna hátt.
Nú er fjölmenn og góðmenn nefnd
í Reykjavík búin að senda um land alt
áskorun til samskota. Það á að reisa
Jóni riddara Sigurðssyni veglegan minn-
isvarða, sem bæði þjóðinni og honum
sjálfum verði sæmd að.
Og enginn Islendingur á betur skil-
ið að þjóðin geymi minningu hans
hreina og heita en Jón Sigurðsson.
En aðferðin? — um hana sýnist
sumum þetta, og öðrum hitt. Einn
hefir — að mig minnir — stungið upp
á því, að samskotafé er safnaðist til
að heiðra Jón og starf hans, yrði var-
ið til þess að stofna lýðháskóla, og
geðjast mér það miklu betur en lík-
neskissmíðið, enda þótt það yrði meira
íþróttaverk en látíð er af að líkan
Jónasar Hallgrímssonar sé. Miklu bést
geðjast mér þó að þeirri uppástungu,
sem sveitabóndi hreyfði nýlega, þeg-
ar um það var rætt hvernig heiðra
skyldi minningu þessa göfugmennis á
maklegan hátt: »Samskotafénu ætti að
verja til þess að koma upp íslensku
strandgæsluskipi er bæri nafn Jóns
Sigurðssonar«.
Með þessum hætti var unnið tvent
og er hvorttveggja maklegt. Jóns er
minst stórmannlega með því fyrir-
tæki er æ yrði getið í sögu landsins
og fastbundið nafni hans og starfi.
Annað hitt: þá sýndi þjóðin að hún
hefði mannast og þroskast að hvöt og
dæmi þess manns er átti því láni að
fagna að vinna langa æfi fyrir endur-
reisn og frelsismenning hennar.
Meðan þjóðin hefir ekki þor til að
ráðast í svo bráðnauðsynlegt verk
sem það er sjálfstæði hennar og mann-
dáð að verja sjálf strendur sínar, þá
er ekki vert að láta mjög borginmann-
lega, né heimta freklega frelsið. Eitt-
hvað karlmannlegt þarf aðvinna; orð-
in, stór og glæsileg, eru ekki einhlýt
til sjálfstæðis; framkvæmd, þrautseigja
og samtök þurfa að fylgja, og fylgia
fast.
Skipið væri lifandi og starfandi
minnismerki, sem yki landsmönnum
þrek og sjálfstraust, aflaði virðingar
hjá öðrum þjóðum og gæfi frelsisbar-
áttu vorri góðan byr undir vængi.
Steinlíkan eða ( málm-líkneski stendur
fast á fótum; kalt og starflaust fyrir
allan þorra manna. íþrótt smíðarinnar
— ef svo verður — gleður augu þeirra
er sjá og prýðir borgina (Reykjavík).
Svo mikilsháttar verður varði þessi
ekki, að sjón hans vekji jafn mikla
fegurðarkend og mestu fossar lands-
ins. Otal mörg náttúru afbrigði má
finna um land allt, sem hefja hugann
hærra og göfga betur en nokkur minn-
isvarði. Látum oss njóta þess sveita-
menn og fjarðabúa; Reykjavík nýtur
varðanna og hún ætti að bera kostn-
að skrautsins hjá sér og allrar þeirr-
ar prýði, sem menn vilja og geta
hlaðið þar upp, til þess að auka veg
hennar og virðing.
Til Englendinga er oft vitnað sem
forsjálla manna, sannmentaðra og
framkvæmdamikilla, hvernig minnast
þeir konungs síns nýlátna; ekki er
það efst á baugi að þeir ætli að kosta
of fjár til fþróttlegs minnisvarða hon-
um til vegs; heldur er ætlast til að
það verði þjóðþrifleg stofnun og mann-
úðleg: Sjúkrahús fyrir berklaveika
menn er lífvænir teljast, svo minnir
mig það sé, og er það eftirbreytnis-
vert fyrir aðrar þjóðir, ekki síst þær,
sem skortir fé, og vilja þó rísa á legg
og taka til mikilla starfa.
Því þjóðin vill eindregið verða frjáls
og sjálfstæð; um leiðina að því tak-
marki rífast menn og fáir vilja spara
fé til þess að ná því takmarki: auka
framleiðsluna, lána fé til þess að ber-
ast mikið á, það er ríkast í hugum
manna. Sparsemin er of kotungsleg
og smámunasöm fyrir aldarandann nú.
En þetta dugar ekki. Þjóðin þarf
að spara og forðast allt hégómatildur,
allt yfirlætisprjál og ónauðsynlega
eyðslu. Forsjál og þrautseig við sönn
nytsemdarfyrirtæki verður hún að vera
og kappsöm til dáða.
Þá mun henni vel vegna í landinu
sínu.
Ég fell ekki á kné fyrir stokka og
steina og tilbið ekki líkneski goðanna.
Minnisvarðar eru mér ógeðfeldir og
þó ber ég eins hlýan hug til allra
þeirra manna, sem hafa aukið menn-
ing og frelsi þjóðarinnar og hver annar.
Til allra þeirra sem hafa gefið dæmi
til dáða og drengskapar; reynst þá
mestir þrekmenn er í háskann var
komið.
Og yfir fáum íslendingum er jafn
bjart og Jóni Sigurðssyni. Hann hefir
sjálfur reist sér þann bautastein er
óbrotgjarn mun standa.
Og enginn hégómamaður var hann,
það er þjóðin skyldug að muna.
,Þess minnist
Porgils.
„Danaveldi“
heitir nýtt ádeilukvæði eftir St. G. St.
vesturheimska skáldið — heldur stirð-
lega ort og þó enn lakara að efni.
Er það vissulega að »bjóða bakara-
börnum brauð«, að senda oss skamm-
arkvæði um Dani. Vér eigum nóg, og
of mikið af heimskulegri óvild og
hleypidómum til Dana. Flestar þjóðir,
sem eg þekki — að Þjóðverjum með-
töldum — dæma Dani fordómalaust,
taka ávalt fram kosti þeirra, jafn skjótt
og bresti, segja fólkið yfirleitt vel sið-
að og hið vandaðasta og þjóðina í
heild sinni einhverja hina jafnmentuð-
ustu í allri Norðurálfunni. Eða hvenær
inundu blaðamenn vorir og þeir, sem
þjóð sfna vilja leiða, læra að þekkja
rétt þetta land og þjóð, sem vér höf-
um haft kynni við f 5 aldir? Eða hvers
á þjóðin, eða fólkið að gjalda, þótt
oss hafi þótt dönsk stjórn ottast nær
öðruvísi en oss þótti betur fara? Eða
höfum vér einskis góðs notið af 5
alda viðskiftum við þetta milda land?
Hvenær mundum vér læra að sjá og
viðurkenna betri hliðina af samskift-
um vorum við danska menn og menn-
ing? Gegnum danska siðmenning höf-
um vér þó fengið stórmikið af þeim
meðölum og menningarhug, sem vér
nú þykjumst eiga. Það er sorglegt,
það er blóðug skapraun fyrir réttsýna
menn, að vita hverja andlega og lík-
amlega gullkistu menn byrgja fyrir sér
og afkomendum sínum, með því að
byrgja kærleiks og velvildarbrunn heill-
ar þjóðar með svo miklu vanþakklæti,
fávizku, kulda og þjóðdrambi, sem alt
of margir íslendingar sýna hinni dönsku
þjóð enn í dag, í ræðum og riti —
þótt meiri hlutinn sé þar að miklu
leyti frá skilinn. Að þessum, hinum
verstu kolum blæs nú hið stórstíga
vesturheims skáld; og vilji hann með
því efla veglyndi heimastjórnar- og
landvarnarmanna, mætti kveða hans
alkunna smellna vísupart á þá leið sem
ráð sé:
»ávalt í þynnra þynna
þegnskap og drenglund hinna.«
M. J.
Hásetasamningar,
Húsaleigusamningar,
Byggingarbréf,
Hjúasamningar,
^Vinnubækur og -töflur
fæst í
bókaverzlun
Odds Björnssonar.