Gjallarhorn - 01.06.1911, Blaðsíða 2

76
GJALLARHORN.
V
Fjárhagsástandið.
Um 450 þúsund kr. tekjuhalli.
Kaflar úr fjárlögunum.
»Báglega tókst með
alþing enn . . .«
Lesendur „Gjh." rekur víst minni
til allra sparnaðarloforða „Sjálfstæð-
is“-flokksins þegar hann varað brjót-
ast til valda 1908 og allra árása hans
á Heimastjórnarmenn pá út af þeim
efnum.
það voru því líkur til að þeir
„Sjálfstæðis"-menn mundu fara af-
ar gætilega og sparlega með lands-
fé, þegar þeir voru orðnir einvald-
ir um meðferð þess.
En raunin hefir orðið öll önnur.
Það sýndi sig þegar á þinginu 1909
hver alvara hafði fylgt máli þeirra
og nú tekur út yfir.
Tekjuhallinn hefir aldrei verið eins
ískyggilegur og nú.
Bitlingum óg þurfamannafé aldrei
verið ausið eins óhemjulega og nú.
Flokksaflið aldrei notað sér „afl
meiri hlutans" til þess að ausa lands-
fé í svanga vinnumenn flokksins
eins og nú er.
Á síðasta umræðufundi um fjár-
lögin í sameinuðu þingi óx tekju-
hallinn um nær 50 þúsund kr. „Sjálf-
stæðis“-menn voru þar í algleym-
ingi og Heimastjórnarmenn réðu
ekki við neitt. Þá var það að^Bjarni
Jónsson frá Vogi veitti sér 20 þús.
kr. á fjárhagstímabilinu. Og þá var
það, að séra Sigurði í Vigur blöskr-
aði svo austurinn í flokksbræðrum
um sínum, að hann reis öndverður
við, drap fyrir þeim loftskeytamál-
ið og forðaði þar 60 þúsund kr. —
Annars verða ýmsar sérstakar fjár-
veitingar gerðar að umræðuefni síð-
ar hér í blaðinu og skal því eigi
farið lengra út í þá sálma í þetta
sinn.
Á fjárlögunum eru tekjurnar á-
ætlæðar 2887400 kr. en útgjöldin
3333567 kr.
Tekjuhallinn verður því 446167
krónur samkvæmt þeirri áætlun.
En áreiðanlegt mun það að tekju-
hallinn hlýtur að reynast enn meiri,
áætlunin öll svo úr garði gerð. Sér-
staklega telja margir áfengistollinn
sem áætlaður er tekjumegin, hærti
en nokkurt vit sé í.
Til vegabóta er veitt alls 315500
kr., til gufuskipaferða 212300 kr.,
til síma 313900 kr., til vita 93950
kr., kirkju- og kenslumála 587140 kr.
til vísinda og bókmenta 162740 kr.,
til verklegra fyrirtækja 438394 kr.,
til eftirlauna og styrktarfjár 158400
krónur.
Til verklegra fyrirtækja er fénu
skipt á þessa leið:
Til Torfa Bjarnasonar 1500 kr. h. á.,
bryggjugerðar í Vestmannaeyjum 5000
f. á., framhaldsrannsókna á járnbraut-
arstæði frá Rvík austur í Arness- og
Rangárvailasýslur 3000 kr. f. á., »sam-
bands íslenzkra samvinnufélaga* til að
útbreiða þekkingu á kaupfélagsskap og
öðrum samvinnufélagsskap 500 kr. h. á.
(Styrk þessum skal verja til fyrirlestra
um þetta efni á þeim stöðum, er stjórn-
arráðið tiltekur og gegn jafnmiklu til-
lagi annars staðar að), búnaðarfélaga
22000 kr. h. á , Búnaðarfélags íslands,
þar af til kenslu í mjólkurmeðferð 3000
kr. h. á., 54000 kr. h. á., iaun skóg-
ræktarstjóra 3000 kr. h. á , til skóg-
græðslu 8000 kr. h. á., handa Ung-
mennafélagi Islands til efl.ugar líkam-
legra íþrótta og til skóggræðslu IOOO
kr. h. á., til sandgræðslu 4000 kr. h. á.,
styrkur til samvinnu smjörbúa 12000
kr. h. á., til verkfræðings, er sé til
aðstoðar landsstjórn og héraðsstjórn-
um 3500 kr. h. á., laun handa tveim
dýralæknum 2800 kr. h. á., styrkur til
að semja dýralækningabók, alt að 400
kr. f. á., til tveggja manna til að læra
dýralækningar erlendis 1200 kr. h. á.,
Jóninnu Sigurðardóttur til marteiðslu-
skólahalds á Akureyri 1000 kr. h. á.,
kvenfélagsins Ósk á ísafirði til mat-
reiðsluskólahalds 1000 kr. h. á., Iðn-
aðarmannafélagsins í Reykjavík til þess
undir yfirumsjón iandsstjórnarinnar að
reka iðnskóla í Reykjavík 5000 kr. h. á.,
Iðnaðarmannafélagsins á Akureyri til
kvöldskólahalds 1000 kr. h. á., Iðn-
aðarmannafélagsins á ísafirði til kvöld-
skórahalds 1000 kr. h. á., Iðnaðar-
mannafélagsins á Seyðisfirði til kvöld-
skólahalds 600 kr. h. á. (styrkurinn til
þessara félaga fari ekki íram úr 4/s
reksturskostnaðar), þess að styrkja efni-
fega iðnaðarmenn til náms erlendis
2500 kr. h. á., Páls Jónssonar frá
Djúpavogi til þess að fullgera og kaupa
einkaleyfi á atkvæðavél 600 kr. f. á.,
Helga Valtýssonar til þess að setja
straumferju á einhverja á landsins, eft-
ir samráði við stjórnarráðið 1200 kr. f. á.,
handa hæfum manni fyrst til utanfarar
nokkra mánuði til að kynna sér verk-
un og flokkun á íslenzkri ull undir
rnarkaðinn og því næst ferðast um
landið og kynna bændum meðferð á
ull til útflutnings á markaðinn 1200 kr.
h. á., til Kaupmannafélagsins og Verzl-
unarmannafélagsins til þess að halda
uppi skóla fyrir verzlunarmenn í Reykja-
vík, þó ekki yfir 4/5 reksturskostnaðar
5000 kr. h. á., til Bjarna Jónssonar
frá Vogi til viðskiftaráðanautsstarfa,
samkvæmt erindisbréfi frá 30. júlí 1909
alt að 10000 kr. h. á., þar af 6000 kr.
laun h. á. og alt að 4000 kr h. á. til
ferðakostnaðar eftir reikningi, heiðurs-
gjöf til prófessors við landbúnaðar-
háskólann í Khöfn C. O. Jensen 2000
kr. f. á., til byggingafróðs manns til
þess að leiðbeina við kirkju- og barna-
skólabyggingar 1600 kr. h. á., til sama
eftir reíkningi fyrir skoðanir húsa á
prestssetrum, alt að 400 kr. h. á.,
laun og ferðakostnaður handa 5 fiski-
yfimatsmönnum 8200 kr. h. á., laun
tveggja yfirmatsmanna á gæðum síldar,
annars á Akureyri, hins á Siglufirði,
1200 h. á., til Fiskifélagsins 2500 kr.
h. á., þóknun til vörumerkjaskráritara
360 kr. h. á., til efnarannsóknarstofu
í Reykjavík 3200 kr. h. á., fiskiveiða-
sjóðs íslands 6000 kr. h. á., leiga eftir
Gullfoss 300 kr. h. á., styrkur til Sam-
ábyrgðarinnar 5000 kr. h. á., til eftir-
lits með útflutningi á hrossum 600 kr.
h. á., aðgerðar og umbóta á bryggj-
unni í Krossvík á Akranesi 1000 kr.
f. á., styrkur til hafnarbryggjugerðar
í Hafnarfirði alt að 25000 kr. f. á.,
styrkur til hlutafélagsins klæðaverk-
smiðjan Iðunn 6000 kr. f. á., til eftir-
lits með silturbergsnámunni í Helgu-
staðafjalli 1000 kr. h. á.
Þessar eru fjárveitingarnar er tel-
jast til vísinda og bókmenta:
Til Stórstúku Goodtemplara á ís-
landi, til eflingar bindindi, 2000 kr.
h. á., Bindindissameiningar Norður-
lans 300 kr. h. á. Þessi tvö félög
gefi stjórnarráðinu reikning fyrir hvern-
ig fénu er varið. Til Jóns sagnaskálds
Stefánssonar á Litluströnd (Þorgils
Gjallandi)) 1200 kr. f. á., Jóns Ófeigs-
sonar til að fullsemja og búa undir
prentun þýzk-fsl. orðabók 1500 kr.
h. á., Einars skálds Hjörleifssonar
1200 kr. h. á., Þorst. skálds Erlings-
sonar 1200 kr. h. á., séra Valdemars
Briems 800 kr. h. á., Guðm. skálds
Magnússonar (Jón Trausti) 1200 kr.
Guðm. Guðmundsson skáld 600 kr. h. á.
h. á., Guðm Friðjónssonar skálds 400
kr. h. á., Sigfúsar Einarssonar til efl-
ingar og útbreiðslu sönglistar og
söngþekkingar hér á landi 1200 kr.
h. á., Jónasar Jónssonar (Plausor) til
að rannsaka og rita um íslenzkan
sálmasöng (Hymnologi) frá 1550 til
1900 600 kr. h. á., alþýðufræðslu
Stúdentafélagsins 500 kr. h. á., Leik-
félags Reykjavíkur, gegn minst 500
kr. framlagi úr bæjarsjóði Reykjavík-
ur, alt að 2000 kr. h. á , Jóns Jóns-
sonar sagnfræðings til að rannsaka og
rita um sögu Islands 1000 kr. h. á.
Hannesar Þorsteinssonar alþingismanns
til að semja æfisögur lærðra manna
íslenzkra á síðari öldum 2500 kr. h.
á , landmælinga á íslandi 5000 kr. h.
á , dr. Helga Péturss til jarðfræðis-
rannsókna 2000 kr. h. á., dr. Helga
Jónssonar til mýra- og grasfræðisrann-
sókna 1500 kr. h. á., Jóns Ólafssonar
alþingismanns styrkur til að semja
og búa undir prentun íslenzka orða-
bók með íslenzkum þýðingum, 1500
kr. h. á., Bjarna Sæmundssonar skóla-
kennara til fiskirannsókna 600 kr. h.
á , mag. art. Agústs Bjarnasonar til
þess að gefa út heimspekilega fyrir-
lestra, alt að 600 kr. h. á., Sighv.
Grímssonar Borgfirðings til þess að
kynna sér skjöl á söfnum í Reykja-
vík 300 kr. f. á., Laufeyjar Valde-
marsdóttur til að nema tungumál við
Kaupmannahafnarháskóla 400 kr. h. á.,
Guðm. Hjaltasonar til þess að halda
alþýðufyrirlestra utan Reykjavíkur 400
kr. h. á., jarðskjálftarannsókna 550
kr. h. á., veðursímskeyti innanlands
4800 kr. h. á., Einars Jónssonar mynda-
smiðs 1200 h. á., Guðm. heimspek-
ings Finnbogasonar, til þess að gefa
út heimspekisfyrirlestra sína, alt að
600 kr. h. á., Mag. art. Sigurður
Guðmundsson frá Mjóadal til þess að
undirbúa bókmentasögu Islands 600
krónur hvert árið. Magnúsar Ólafssonar
ljósinyndara til þess að taka myndir
af helztu stöðum hér á Iandi, íslenzk-
um mannvirkjum og viðburðum, 500
kr. f. á.
Við sjálfan sig.
Eftir Drauma-Finn.
I.
»Hvað vilduð þér vera ? Franskur?
ef þér væruð ekki Englendingur,«
spurði Soult marskálkur hertogann af
Wellington. Hefði sama spurning ver
ið lögð fyrir mig fundarkvöldið mikla,
hvað eg vildi vera, væri eg ekki ís-
lendingur, hefði mér orðið ógreiðara
um svarið en Wellington. Hann svar-
aði : »Væri eg ekki Englendingur,
vildi eg vera Englendingur.* Einhver
enskur rithöfundur sagði þó nýlega:
Það er líka orðið vandasamt að vera
Englendingur, því hvað lífið ætlar að
verða er ekki lengur auðráðin gáta.
Þetta og margt annað flaug mér í
hug á Templarahúsfundinum. Mér kom
í hug Alexander mikli og Sturla Sig-
hvatsson og Cæsar (0: Sesar) og Klaufi,
sem barðist með höfðinu, og kind með
tíu hölum, sem Gröndal kvað, og Álft-
nesingar, sem ætluðu að byggja línu-
skip, og margt fleira.
Hvernig er tíminn að breytast? Mér
láðist að standa upp og spyrja »meiri
hlutann*. Eða hvað á þjóðin að gera?
Mér láðist að spyrja »minnihlutann«.
Og hver ráð eru til þess að gera oss
sjálfstæða þjóð ? Mér láðist að spyrja
Ungmennafélagið, þegar það fór að
sparka. Alt af verð eg of seinn til
skips; — ekki fyrir það: ungu menn-
irnir, þótt fráir séu, eru sjaldan fljót-
ari að finna lagið, en hinir eldri og
fótstirðari. Hvað á úr oss að verða ?
Vitum vér hvað vér viljum, eða hvað
það er, sem vér viljum? Bara nú komi
ekki köttur í bjarnar stað; það er
eins og mér standi þá á sama ! Mér
sárnar eitt: að geta ekki sagt og því
síður gert eitthvað stórt áður en eg
dey. »Friður á jörð og mönnunum
góður viljiL Jú, það var stórt. Þá út
gekk boðið frá keisaranum Ágústó, og
þá birtist þetta boð að ofan, niður til
hjarðmannanna hjá Betlehem. En það
var nú þá. En nú er sem ekkert hafi
verið, og nú kemur boð að sunnan —
ekki frá Birni sjálfum, heldur frá þeim
Bjarnarungúnum, að aliir Álftnesingar
ætli að byggja línuskip og einangra
landið og skilja við Danmörku og segja:
»Við og veröldin!« En eg sný orð-
unum við og segi: »Veröldin og við«.
Við verðum fyrst að halda almenni-
legan Kóngsbænadag og læra að kunna
okkur hóf, eins og Karl heitinn rauði
sagði við Klaufa; við verðum fyrst að
bæta ráð okkar innanlands og verða
sjálfbjarga og samtaka, brjóta odd af
oflæti okkar og fara bónleiðir til búða.
Eða skyldum við vera viðbúnir, ef á
hólminn kæmi ? Fyrir hvað væri að
berjast — falla eða sigra? Erum við
þá vissir um, að hagur okkar standi
betur að vígi en Gyðinga, þegar sagt
var frá hærri stöðum: »Þið þekkið
ekki ykkar vitjunartíma* ? Og hverjum
getum við boðið byrginn, fáir, fátækir,
smáir og þar á ofan sundurþykkir ?
Hvar er »sigur sonarins góða«? Hefir
hann endurfætt oss til lifandi vonar,
skírt oss nýrri skírn til nýrrar lifandi
trúar og kærleika, sem þolir hel og
höggsár?