Gjallarhorn - 16.12.1911, Blaðsíða 2

V.
OJALLARI !ORN.
160
IVefnaðarvoruverzlun
Gudmanns
Efferfl
fást margar
mjög hentugar
jólagjafir.
1711 — 12. desember — 1911.
Skúli fógeti Magnússon.
Tvö hundruð ára afmælis hans
var minst með viðhöfn, eftir beztu
föngum, hér í bænum á þriðjudag-
inn Allir fánar voru á lofti, þegar
um morguninn og öllum búðum og
starfstæðum var lokað um hádegi.
Kl. 4 e. h. hófst minningarhátíð í
leikhúsinu. Formaður verzlunar-
mannafélagsins, Otto Tulinius kon-
súli, setti hátíðina, en hornaflokkur-
inn lék »Ó, guð vors lands". Þá
sagði præp. hon. Jónas Jónasson kenn-
ari æfisögu Skúla, svo ítarlega sem
tími var til, en varð auðvitað að fara
fljótt yfir víða. Næst las Stefán Ste-
fánsson skólameistari upp kvæði
Matthíasar skálds um Skúla, það sem
prentað r hér í blaðinu, og síðan
var það sungið af ungfrú Herdísi
Matthíasdóttir (sóló) og söngfélaginu
„Gígjan" (kór), en frú Kristín Matt-
híasson slöngdi slaghörputónunum
hljómþýðum og hrífandi út á með-
al áheyrendanna. Þá héltGuðlaugur
Guðmundsson alþingismaður langa
og snjalla raéðu um áhrif Skúla á
eftirkomendur hans. Kvaðst telja rétt-
ara að kalla þessa minningarhátíð
áminningarhátíð og lagði svo út af
því. — Síðast lék hornaflokkurinn
„Eldgamla ísafold".
Um kvöldið kl. 9 hófst samsæti
í samkomusalnum á „Hótel Akur-
eyri" og sátu þá veizlu um 100
manns. Pétur Pétursson verzlunar-
stjóri bað menn fyrir hönd nefndar-
innar að ganga að snæðingi. Horna-
flokkurinn lék meðan setið var und-
ir borðum og salurinn var prýðilega
skreyttur (það hafði Bjarni Einarsson
timburmeistari og nokkrar frúr gert
daginn áður). Var þar fangamark
Skúla yfir öndvegi, en í því sat
Matthías skáld. Meðan setið var und-
ir borðum voru margar ræður haldn-
ar og mörg minni drukkin — en að
því öllu loknu skemtu menn sér við
drykkju, dans og spil nóttina á enda.
Nefnd sú er fyrir hátíðahaldinu
stóð (Otto Tulinius, Eggert Stefáns-
son, Hallgr. Davíðsson, Pétur Pét-
ursson og Bjarni Einarsson) hafði
ómak mikið og leysti það vel af
hendi, sem skylt er að þakka.
Svo margt er ritað utn Skúla Magn-
ússon og starfsemi hans um þessar
mundir, að „Ojh." finnur ekki ástæðu
til að leggja þar orð í belg og læt-
ur sér nægja að benda mönnum á
að lesa hina nýsömdu æfisögu Skúla
eftir Jón sagnfræðing. Á þann veg
kynnast menn bezt lífsferli hans, hug-
sjónum og óbilandi ættjarðarást.
íslendingar erlendis.
Ólafía Jóhannsáótlir starfar nú að
viðreisn ungra, »fallinna« kvenna í
Kristjaníu. »Politiken« flutti nýlega
mynd af henni og grein með yfir-
skriftinni »Söster Island«. Er þar hlý-
lega minst starfsemi hennar í Krist-
janíu og látið vel yfir. Enn fremur er
þar sagt frá, að hún hafi barist með
áhuga fyrir stofnun háskóla á Íslandí.
Finnur Jónsson prófessor er kosinn
»dekanus« viðHafnarháskóla fyrir næsta
ár.
Jónas Guðlaugsson. Mynd af honum
flutti Politiken nýlega og vingjarnlega
grein um bókmentastarfsemi hans, sér-
staklega þýðingar hans.
Ferðapistlar
frd
Sieingrimi lækni Matthiassyni.
II.
Sunnudagur á Englandi.
Allir rísa seint úr rekkju, því nú
er hvíldardagur. Alstaðar í borg-
inni ríkir friður og spekt. Á göt-
unum er mesta kyrð og ró. Aðeins
einstaka sporvagnar eru á ferðinni,
annars lítil umferð. Allan þann ys
og þys, sem hversdagslega á sér
stað, verður maður ekki var við.
Maður getur óhultur gengið yfir
þvera götu án þess að eiga á hættu
að verða yfir keyrður og limlestur
af hjólum hraðskreiðra bifreiða og
og flutningsvagna, eða fótum troð-
inn af ferlegum skaflajárnuðum hesta-
hófum (ókunnugum íslendinguin
verður á fátt jafn-starsýnt og á hina
tröllsauknu ensku púlshesta). Óp og
köll ýmsra vörubjóða og mjóraddað
hróp litlu berfættu strákanna, sem
eru að bjóða blöðin — Scotsman og
Evening news — og baulið í bif-
reiðunum sem á að vara menn
við að verða í vegi — alt þetta ligg-
ur í þagnargildi á sunnudögum. Og
þó maður í rauninni hati þetta alt
saman hversdagslega og manni liggi
víð að öskra á móti: „haldið þið
kjapti" eins og sagt er að einn landi
hafi gert, þegar hann fyrst kom til
Hafnar og fiskikerling hrópaði við
eyrað á honum um gott verð á
geirnef og síld — þá saknar inað-
ur þessa alls á sunnudögum og leið-
ist kyrðin. Það er ekki svo mikið
sem neitt blaðið komi út um hvíld-
ardaginn, til að færa einhverjar fregn-
ir, allar búðir eru auðvitað lokaðar
og látum vera þó allar vínknæpur
og ölstaðir séu harðlæstir um messu-
tímann, nei, heldur eru líka lokað-
ir allir matarstaðir, nema á vissum
tilteknum tímum. Pað er ekki. um
annað að gera en að fara í kirkju.
Um kl. 11 fer fólk að tínast út úr
húsunum, sunnudagabúið. Gentle-
men með pípuhatta og í diplómat-
frakka með sálmabók, gamlar og
ungar konur með sálmabók undir
hendinni og litlir krakkar. Allir með
sálmabók í giltu bandi. Eg fylgi
straumnum inn í eina af stærstu
og fegurstu kirkjum borgarinnar, og
sezt inn í kór. Veglegasta guðshús
og gullfalleg kirkja í gotneskum stíl.
í þessari“kirkju prédikaði John Knox,
og hamaðist móti heimsku páfadóms-
ins fyrir rúmum 300 á'um síðan.
Hún er bygð úr grásteini, ramm-
byggileg og getur staðið í margar
aldir enn. Gluggarnir eru háir, allar
rúðurnar prýddar með skrautleguin
myndum, er sýna ýmsa merkustu
viðburði ritningarinnar. Alt mestu
listaverk og mundi hver gluggi varla
vera falur, þó í boði væru beztu
jarðir í Kræklingahlíð. Þar eru mynd-
ir af Abraham, ísak og Jakob, Jós-
ef og bræðrum hans, Davíð með
afhöggvinn haus af Golíat svo ó-
frýnilegum, að vel gæti verið af
Agli Skallagrímssyni. Spámennirnir
eru þar, bæði stærri og smærri,
að ógleymdum Habakuk. Þar eru
ótal myndir af viðburðum Nýja-
testamentisins — og meira að segja
af sjálfum skrattanum. Postularnir
eru þar mjög svo spengilegir að
sjá, að eg ekki tali um guðspjalla-
mennina, sem mér sýndust langt
um fiíðari en eg hafði átt von á,
eftir því sem eg hafði séð þá upp-
málaða á altaristöflum heima á Fróni.
Kirkjan er vel sótt, en rétt áður en
tekið er til, ganga 50 menn í skrúð-
göngu inn eftir kirkjunni, allir í
rauðum hempum. Þetta eru borgar-
fulltrúar Edinborgar. Það hafa ný-
lega farið fram kosningar og það
er gamall siður, að nýkosin borgar-
stjórn fari í kirkju og sæki þangað
guðsblessun, áður en hún tekur til
starfa. Á undan borgarstjóranum, sem
hefir gullfesti digra um herðar, geng-
ur maður ineð gyltan og skrautleg-
an veldissprota með kórónu efst, en
á undan borgarfulltrúunum ganga
fjórir menn, með langa atgeira. Hin
prúðbúna fylking tekur sér sæti inn-
arlega í kirkjunni, gagnvart prédik-
unarstólnum. — Nú byrjar orgelið
og tekur undir í súlnagöngunum
og kirkjuhvelfingunni eins og drynji
þrumur. Valinn söngflokkur uppi
við orgelið syngur sálm. Söngurinn
er yndisfagur og fyllir alla kirkjuna
með undirspili þessa feikna orgels,
sem er svo stórvaxið að það nær
upp undir rjáfur. Tónarnir hrífa mig
og snerta með töfrandi áhrifum mín-
ar instu hjartans taugar, svo eg vikna
við og hjá mér vaknar auðtnjúk
lotning fyrir guðdómskrafti þeim,
sem eyrað hefir skapað og sem
augað hefir tilbúið, fyrir guði, sem
öllu ræður.
— „Sem verandi úti ok inni
uppi ok niðri ok þar í miðju" —
eins og stendur í „Lilju". Þessi til-
finning, sem réttilega hefir vertð
kölluð guðhræðsla, og allir þekkja
meira og minna, er svo hugnæm,
að við viljum njóta hennar sem
lengst (sbr. Göthe: Verweile doch,
Du bist so schön!) — en eg verð
að segja söguna eins og hún gekk
— hún hvarf, eins og slökt væri
ljós, þegar ungur, velrakaður, en ó-
fríður, kinnbeinastór klerkur, með
leiðinlegum rórn, fór að þylja margra
alda gamla og heimskulega trúar-
játningu, sem eg vildi alls ekki að-
hyllast þó flest alt fólkið tæki und-
ir með lionum og hefðu eftir hon-
um mumlandi í lágum róm hverja
setningu, svo að suðaði í allri kirk-
junni,— Eg hætti um stund öllum
guðrækilegum hugleiðingum, og þó
sumum þyki máske ljótt, verð e'g
að geta þess að mér datt í hug vísa
eftir Einar frænda:
Það mér kristnum þykir verst
að það ei varðar lögum,
er Lúters prestar Ijúga mest
við ljós á sunnudögum.
Eg fór að horfa í kringum mig sér-
staklaga á al'a borgarstjórana í rauðu
hempunum, er sátu skamt frá. Þeir
nmmluðu sumir, en sumir ekki að
mér virtist,— Söngurinn byrjaði aft-
ur og þótti mér vænt um, því hann
lyftir huganum hærra. — Presturinn
sem la- trúarjátninguna, fór úr stóln-
um og er hann úr sögunni. En nú
steig í stólinn annar klerkur, mað-
ur gamall og gráhærður en gáfu-
legur og góðlegur. Hann mælti snjalt
og skörulega og beindi ræðu sinni
að miklu leyti til borgarstjóranna,
og hvatti þá til að rækja vel köllun
sína, fara vel með völd sín og ráða
fram úr því með sátt og samlyndi,
sem borgarbúum væri fyiir beztu.
Ræðan var snotur og snerti alla, þó
hún aðallega væri ætluð borgarstjór-
unum. Eg tók eftir því að sumir
borgarstjórarnir (sem allir sýndust
vera „valinkunnir menn") tóku ekki
eins vel eftir ræðunni og skyldi,
heldur voru að geispa og smádotta.
Þeim hefði ekki veitt af að fá sér í
nefið og láta pontuna ganga.
Eftir ræðuna hófst aftur söngur
með orgelspili, guðdómlega fagur,
gömul sálmalög frá katólskum tíma
sungin af völdum söngmönnum. —
Söngsins vegna mun eg fara í kirkju
á hverjum sunnudegi meðan eg dvel
hér. — Einkennilegt var það við
guf sþjónustuna, að ekkert tón fór
fram fyrir altarinu og hér var eng-
inn meðhjálpari til að lesa bæn í
kórdyrum á undan og eftir. Ekki
svo að skilja, að eg saknaði með-
hjálparans, mér hefir ætíð fundist
þeir mættu missa sig, nema til að
skrýða prestinn. Einkennileg er hring-
ingin í ensku kirkjunum. Það er
klukkuspil, margar klukkur sin með
hverjum róm, sem hringt er hverii
á eftir annari, svo að framkemur lag
mjög óbrotið og einfalt, sem end-
urtekst hvað eftir annað. — Eitt
gleymdist mér að geta um. í lok
ræðu sinnar gat presturinn um að