Gjallarhorn - 19.12.1911, Page 1

Gjallarhorn.
V. 47. •
Sigurðurí Baldursheimi.
Heimagrafinn.
Til hagmœlsku töfrar mig heiðríkjan blá,
sem hnjúkana i faðmi sér vefur.
Mín skáldgáfa er stengur i örœfa á,
sem isa við bakkana hefur
og kaldavermsl gilvœttum gefur.
Og þvi er mér veturinn beztur til brags
er brosin á himninum dvina.
Við kulnaðar glœður hins deyjandi dags
eg dreg þá fram hörpuna mina
með einhœju ómana sína. —
Eg kem til þín, höldur, um kalviðra leið
og krystalla veguna Ijósa.
Við sauðlöndin snjógu við sitjum vorn bekk
og sjáum hve elfarnar frjósa
frá uppsprettulindum til ósa.
Á upplendi héraðs, við örœfa geim,
er einrúm þitt skipað með prýði.
í öndvegi siturðu enn þá sem fyr,
hjá afréttalyngi og víði, '
og engjanna árgœsku smiði.
Og þaðan sér alt það, sem ísland á bezt
um örcefin blámóðudregin —
tim Grœnavatn alautt hinn syngjandi svan
i sólveig og snjólaugum þveginn,
en hinsvegar Hofslanda regin.
Ein sannheilög vatnadis sveitina ver
með sólrœnum, brjóstheilum anda.
í Vogum og Garði þá vörn hennar sér,
er veturinn herjar til landa
með aðsúgi óvœgra handa.
Við brjóst hennar verðurðu, Sigurður, sœll,
þó sól gangi vestur i álinn
og Reykjahllð tali á heitasta hátt
við Heklu um byltingamálin,
svo örvœnti alþjóðarsálin.
Þú elskaðir sjálfs þins og œtternis þins
þá atorku af mannrænu tœgí,
sem yrkir úr lynginu afburða sauð
og angandi túnjurt úr flagi
og starir úr deiglendisdragi.
En gjallið ei þarna, þið lausingjar lands,
sem lofmœli tildrinu berið,
þvi útlœg úr Baldursheim óreiða hver
frá ómunatið hefir verið, —
/ lágildi litaða glerið.
Nei,—húsbóndinn vill ekki hark ykkarþar,
þvi hljótt var um ráðsvinna manninn.
í túninu situr hann afrendur, einn
og einhuga-tryggur við sanninn,
með alúð við œtternisranninn.
Á Bláfjall þú horfir, úr bólstœði þvi,
sem bœr þinn af höndum þér seldi.
Hún Ijómar á sumrin sú landvœtta bygð
og leiftrar á skammdegiskveldi
af margskonar auðœfaeldi.
í umsýslu hljóður og aflögu fær
að atgerfi — svo varstu gejinn.
Er sól rekur austan á Bláfjall sem bezt
jrá Bjarmastorð purpura vefinn
þá eru þér erfiljóð gefin.
Guðmundur Friðjónsson.
Heilsuhælinu
á Vífilsstöðum hefir Jóh. Jóhannes-
son kaupmaður gefið vandað stofu»
orgel er kostaði yfir 400 kr.
Sæsiminn
var slitinn nokkra daga í síðustu
viku, en nú er búið að gera við hann
aftur.
Ritstjóri: Jón
Akureyri 19
Jóhanti Sigur/ónsson.
Dómar danskra ritdómara.
„Fyllilega jafnfœtis Björnson
og Ibsen.“
Gyldendals bókaverzlun í Höfn hef-
ir gefið út »Fjalla-Eyvind«, hið nýja
leikrit Jóhanns Sigurjónssonar, eins
og áður er sagt frá í «Gjh.« Er leik-
ritið þar í danskri þýðingu og heitir
»Bjærg-Ejvind og hans Hustru«. Dönsk
blöð lofa leikritið öll einum rómi og
hafa mikiihæfir ritdómarar skrifað ýms
af ummælunum
»Politiken« segir meðal annars:
»Þetta leikrit, eftir hinn unga, efni-
lega, íslenzsa höíund, vekur almenna
eftirtekt bókmentavina og mikla að
dáun«. . . .
»Illust. Tidende« segja: Leikritið
er fult af skáldlegu (jöri, þrótti og
fegurð. í stuttum setningum, sem per-
sónurnar slöngva fram, logar lífið. Þess
dýpra sem grafið er í þessar setning-
ar, þess glöggvar kemur fram skáld-
skapurinn í þeim. Leikritið er lfkt
gjósandi eldfjalli sem brennur lengst
niðri.« .
»Berl Tid « . . . »og hver sá sem
hefir áhuga á fegurðar bókmentum verð-
ur að lesa þetta leikrit. Það stendur
fyllilega jafnfœtis ungdóms-leikritum
þeirra Björnsons og Ibsens.« . . .
Þessar klausur eru teknár af handa-
hófi úr dönskum blöðum, en allir dóm-
arnir, er »Gjh.« hefir séð, eru á sömu
leið.
Alþingi næst, ætti að bæta Úr gloppu
síðasta þings og veita Jóhanni dálft-
inn styrk. Það er sýnt að þjóðinni er
að verða sæmd að starfsemi hans, en
það er þungt fyrir efnalausan mann
að hafa ofan af fyrir sér í Khöfn og
þjóna skáldgyðjunni jafnframt.
Bókmentir.
(Bækur sendar Gjallarhorni.)
Jónas Quðlaugsson: Sanze
frá Nordhavet. -
Islandske Digte Krist-
iania og Kbhavn Gylden-
dalske Boghandel. 1911
Jónas Guðlaugsson á þakkir skilið
fyrir þessa bók, þó ekki sé stór (84
bls.). F*að er þarft verk að láta ná-
grannaþjóðir vorar vita um starfsemi
nútíðarskálda vorra og rithöfunda og
heppilegast er þegar skáldin sjálf geta
þýtt á erlendar tungur skáldrit sín og
gera það jafn vel og J. G. hefir hér
tekist. — Kvæðin sem eru í þessari
bók eru öll frumkveðin á íslenzku og
prentuð áður bæði í kvæðasöfnum
Jónasar og í blöðum og því almenn-
ingi kunn. Um þýðingu þeirra er yfir-
leitt það að segja að þau hafa mjög
lítið tapað sér og einstaka þeirra jafn-
vel betur kveðin en á frummálinu.
Jónas er hamhleypa til ritstarfa og
Stefansson.
. desember.
skáldverka. Hann er víst yngstur þeirra
íslendinga sem eru viðurkendir sem
skáld, en hefir þó rutt sér svo lil
rúms, að tekið verður fyr eftir hon-
um í þeirri fylkingu, en mörgum hinna
sem nokkuð eru eldri. Og víst er um
það, að hann er á því framfara og
þroskaskeiði í listinni, að óhætt er að
gera sér hinar beztu vonir um hanu
sem skáld Haldi hann bara áfram á
þeirri þraut sem hann er — og fræði
nágrannaþjóðirnar um íslenzkar nútíð-
ar bókmentir, sem mest og bezt.
Bœndaförin- Rvík 19)1.
Bókaverzlun Sigf, Ey-
mundssonar,
Retta er ferðasaga Norðlendinga er
ferðuðust um Suðurland í fyrrasumar
að tilhlutun Ræktunarfélagsins. Reir
Jón Sigurðsson í Yztafelli og Sigurður
Jónsson skáld á Arnarvatni voru ritarar
flokksins á ferðinni og þeir hafa svo
samið ferðasöguna sem yfirleitt er lag-
lega skrifuð. Sérstaklega er ferðasagan
sjálf, læsilega og skemtilega samin og
er hún eftir Jón. Mun það vera í
fyrsta sinni er hann fæst við ritsmíðar,
því hann er kornungur, en auðsætt er
á þessu, að honum er vel sýnt um
það og ekki að vita hvað úr yrði, ef
liann legði stund á. Þættirnir á eftir
ferðasögunni eru þunglamalegri og
meira í »skýrsluformi«, en þá hefir
Sigurður samið. Hann bætir þá aftur
upp með einkar snotru kvæði er hann
nefnir »Á Norðlingaflöt«, en svo nefndu
þeir Bændafararmenn flöt einn á f ’ing-
völlum, er þeir höfðust við á um stund
og var það raunar óþarfa fordild að
fara að skíra landshluta þar.—Yfirleitt
er »Bændaförin« eiguleg bók eins og
»Gjh.« átti von á og fróðleg síðari
tíma mönnum. Höfundar hennar virð-
ast hafa athugað með »glöggu gests-
auga« það er fyrir bar f ferðinni og
lýsingar þeirra bera allar vott um að
vera sannar og rauplausar, en það
varðar jafnan mestu er semja skal slík-
ar bækur.
Orður oz titlar.
Th Jensen, vélstjóri á »Botníu«
var nýlega særr dur riddarakrossi danne-
brogsorðunnar fyrir áhuga og starf-
semi í því að kenna íslendingum véla-
meðferð.
Eirikur Briem fyrv. prestaskólakenn-
ari, var sæmdur prófessorsnafnbót, er
hann lét af embætti.
Gull-letruð
Jólakort
fást í
prentsmiðju Odds Björnssonar.
Reikninga-
Og
hásetasamninga-eyðublöð
fást í prentsmiðju
Odds Björnssonar.
; i9u.
Ferðapistlar
frá
Steingrimi lœkni Matthiassyni.
III.
Guðskistan og góður „dinner“.
Edinborg 15. nóv. 1911.
í síðasta bréfi gat eg um, hvernig
safnað er fé til ýmsra fyrirtækja í
kirkjunum. Það líður enginn sunnu-
dagur svo, að ekki sé safnað pen-
ingum í hverri kirkju til einhverra
fyrirtækja, og safnast þannig stórfé.
Einu sinni á ári er t. d. á sama
sunnudeginum safnað fé í öllum
kirkjum landsins til allra sjúkrahúsa
í landinu, sem ekki þiggja styrk af
opinberu fé. Mikill hluti enskra
sjúkrahúsa eru stofnanir reistar af
einstökum mönnum eða félögum og
veita ókeypis hjúkrun öllum sem
þeirra leita. Eins og skiljanlegt er
þarf ekki lítið fjármagn til viðhalds
þess konar stofnunum; en pening-
arnir Streyma að, sumpart frá félög-
um eða einstökum mönnum, Iifandi
eða dánum, sem hafa arfleitt spftal-
ann, og sumpart frá sunnudagafjár-
söfnunínni. Það tekst furðu vel að
lokka fé frá auðmönnum hér á Eng-
landi. Kirkjan hefir reynst góður
staður til þeirra hluta. Þegar prest-
urinn hefir sýnt Englendingnum í
tvo heimana, fer Englendingurinn
ofan í vasa sinn og dregur upp
gull; og því meira, sem hann lætur
af hendi rakna, til góðra fyrirtækja,
þess meira léttist ekki einasta pyng-
jan hans heldur líka — (að honum
finst) — syndabyrði samvizkunnar.
Og hann gengur glaður frá kirkju.
Þegar hann gefur í kirkjunni gerir
hann það ekki í þeitn tilgangi að
sýnast fyrir mönnum, því enginn
sér hverju hann laumar niður í söfn-
unarpyngjuna, og allir lauma frá sér
einhverjum skilding, nei, hann veit
að einn er sá, sem alt sér, ogf að
hann muni einhverntíma muna sér
það. - í gamla daga keyptu menn
sér aflátsbréf, og gáfu stórfé fyrir
sálu sinni — sem kallað var. Þetta
tíðkast í rauninni víðast hvar enn
þá. — En það er viðar en í kirkj-
unum, sem safnað er fé úr vösum
auðmannanna til ýmsra þarfafyrir-
tækja. Aðferðin er vanalega þessi.
Einhver málsmetandi maður, mikils
metinn meðal höfðingja, sem hlynt-
ur er þeirri stofnun eða fyrirtæki
sem hlut á að máli, stofnar til kvöld-
máttíðar (dinner) og býður þangað
ýmsu stórmenni, t. d. konungi, syni
hans, hirðmönnum, ráðherrum, mil-
jónamæringum, lávörðum o. s. frv.
og enn fremur hafa menn af lægri
stigum aðgöngu, ef þeir kaupa sér
aðgangsmiða fyrir nokkuð hátt verð.
Öllutn þykir sómi að sitja til borðs