Ingólfur - 08.07.1906, Blaðsíða 1
INGÓLFUR
IY. ÁR.
Reykjavík, suimudaginn 8. júlí 1900
30. blað.
Hudsous sápa. Hudsons sápa.
Haflð þér reynt
Hudsons sápu.?
Hudsons sápa er bezta þvottaduft sem hægt er að fá.
Hudsons sápa leysir bezt alla bletti og óhreinku úr þvottinum.
Hudsons sápa gerir þvottinn mjúkan og hvítan. —
Hudsons sápa fæst í
Þar fæst einnig hin annálaða XjIIX sem bezt hefir
reynst til þvotta, að undantekinni
Hudsons sápunni.
Hudsons sápa. Hudsons sápa.
Dýrgripir kirkna.
í síðasta blaði Ingólfs var skýrt frá
kröfu héraðsfundar Árnesinga um skil á
skírnarfati Stokkseyrarkirkju, sem lands-
höfðingi M. St. „komst yfir“. Atvik þetta
hefir valdið því, að upp hafa rifjast ýms
fleiri þessháttar tiltæki, sem vert er að
gera heyrinkunn og hafa þau og önnur
þvílík helzt til lengi legið í þagnargildi.
Mætti vera, að það gæti orðið til verndar
þeimfáu verðmætum forngripum, sem enn
kunna að leynast í stöku kirkjum hér, ef
ítarlega er hróflað við málinu— og auk
þess getur það stutt að því að skilað sé
aftur þeim hlutum, sem fengir eru úr
kirkjunum með miðlungi góðum heimildum.
Það er og ekki alllítill fróðleikur að vita
með bverjum hætti kirkjurnar hafa mist
grípa sinna og hvar þeir eru nú niður
komnir.
Skrá sú verður líklega nokkuð löng
áður en lýkur, því að margt kann enn að
koma á daginn, sem nú er ókunnugt um.
Hér eru nokkur dæmi þess, hvernig for-
ráðamenn kirkna, klerkar ogháyfirvöldhafa
„verndað" dýrgripi kirknanna.
1. í hinni frægu Hólakirkju var til
skamms tíma olíumynd af Gísla lögmanni
Hákonarsyni í Bræðratungu, (f. 1583).
Myndin er hinn mesti dýrgripur og er
hvergi til önnur mynd af Gísla. Þorlák-
ur biskup Skúlason, tengdasonur hans,
mun hafa gefið kirkjunni mynd þessa (eða
þá Jón bisknp Vigfússon, sonarsonur Gísla).
Myndin hefir verið geymd í Hólakirkju
hátt á þriðja hundrað ára, þangað tilhún
hvarf fyrir nokkrum árum. — í Sunnan-
fara V. 4. er prentuð mynd af Gísla Há-
konarsyni og segir þar:
„Mynd sú af Gísla lögmanni, er birtist
hér, er tekin eftir teikning Sigurðar
málara eftir olíumynd, sem þá var í Hóla-
kirkju í Hjaltadal, en er nú glötuð“.
Af þessu sést að hinir fróðustu menn
hafa þá ekki fengið upp grafið, hvar
myndin væri niður komin og telja hana
hyklaust glataða. Bn sannleikurinn er
þó sá, að þessi mynd er nú í vörslum
Júlíusar Uavsteens amtmanns. Eann
kegpti liana, sjálfur amtmaðurinn, affor-
ráðamanni Rblakirkju fyrir 5—fimm—
krónur ! !
2. Hólakirkja átti aðra dýrindis olíu-
mynd af Gyldenlöwe stiftamtmanni. Hún
hafði verið í dómkirkjunni á Hólum fram
undir tvær aldir þegar amtmaðurinn í
Norður- og Austuramtinu, Júlíus Havsteen
keypti hana af forráðamanni kirkjunnar
fyrir 5—íimin— krónur (sem sýnist hafa
verið gangverð á olíumyndunum fornu
þegar amtmaðurinn átti í hlut).
3. í Oddakirkju á Rangárvöllum var
fornt skírnarfat, stórt og merkilegt. Lands-
höfðingi M. St. fór fram á það við prest-
inn að fá skírnarfatið í skiftum fyrir ann-
að betra (nýlt). Prestur færðist undan
og vildi vísa til biskups, en landshöfðingi
kvað ekki mundu standa á hans samþykki.
Ilann fékk svo fatið og sendi í staðinn
„plet-teraða" eða „nikkeleraða“ látúnsskál
eða disk, sléttan og tilkomulausan, miklu
minni ummáls en fatið hafði verið, svo að
hann átti ekki saman við fótinn, sem fat-
ið hafði staðið á.
4. Sagt er að landshöfðingi hafi lofað tveim-
ur silfurfötum í staðinn fyrir skírnarfatið
úr Stokkseyrarkirkju, sem frá var sagt í
seinasta blaði, og áttu þau að fara í báð-
ar kirkjurnar (Stokkseyrar og Eyrarbakka),
en aftur komu tveir diskar sléttir og ó-
merkilegir, líklega „nikelerað“ látún, því að
það er farið að láta mjög ásjá.
5. Páll Bjarnarson í Presthólum bar
það upp á Þórleif prest Jónsson á Skinna-
stöðum, að hann hefði „stolið áf Presthóla-
kirkju gömlum forngrip, skírnarfati einu,
og selt sér til inntektar“ („og ásama hátt
mun hann hafa stolið skírnarfati úr Garðs
kirkju“) segir Páll.
Sr. Þórleifur stefndi Páli um meiðyrði,
og var hann dæmdur í 300 kr. sekt ®/1:l
1903.
En af skírnarfatinu (Presthólakirkju) er
það að segja, að það var komið í vörslur
Júlíusar amtmanns Havsteens 1903 og tal-
inn dýrgripur. Sr. Þórleifur seldi Jóni
Magnússyni landritara fatið fyrir 15 kr.
Þær 15 kr. borgaði J. M. séra Halldóri
Bjarnarsyní, eftir ósk hans (handa Prest-
hólakirkju) en Þórleifur eignaði sér þær
og hélt fyrir þeim skuld, sem sr. Hall-
dór átti hjá honum. Hallgr. biskup skip-
aði sr. Þórleifi 1892 að borga kirkjunni
fatið, en hann sinti því ekki.
Skírnarfatið fanst í gömlum skáp, þegar
sr. Þórleifur var í Presthólum, sem
var inni í veggnum í stofuhúsi þar á staðn-
um. Aðrir sogja að það hafi fundist milli
þils og veggjar. Mun presti því ekki hafa þótt
vís eignarréttur kirkjunnar á því. Ennfrem-
ur bar hann því við, er séra Halldór krafði
hann um fatið, að séra Vigfús prófastur
Sigurðsson á Sauðanesi hefði leyft sér með-
ferð þess. En séra Vigfús vottar 1887 að
hann muni ekki til að sr. JÞ. hafi leitað
samþykkis síns til að selja hið gamla
skírnarfat Presthólakirkju, enda hefði leyf-
isins þá verið getið í kirkjubókinni.
6. Við kórdyr í Húsavíkurkirkju stend-
ur fótur undan skírnarfati, en skálin sjálf
er horfin fyrir löngu, — líklega áður en
Júlíus Havsteen varð amtmaður nyrðra.
7. Dr. Jón Þórkelsson skjalavörður hefir
nýlega gefið út fróðlega skrá um skjöl og
bækur í landsskjalasafninu og er þar getið
um margt misjafnt um meðferð á skjölum
og bókum kirkna. Þar stendur þetta meðal
annnars:
„Árið 1898 seldi(!) herra Jóhann Péturs-
son á Brúnastöðum, eigandi Reykja í
Tnngusveit, Hanson telegrafmanni mikið
af skjölum Reykjakirkju, þar á meðalþrjú
á skinni og var eitt þeirra frumrit frá
1311.“*)
8. Bræðratungukirkja átti tvo ljósa-
stjaka, stórmerkilega og forna, líklega frá
dögum Gísla lögmanns Hákonarsonar. Stjak-
ar þessir höfðu vegið 32 pd., vóru stærri miklu
og tilkomumeiri en stjakarnir í Skálholts-
kirkju. Þessa stjaka lét kirkjueigandinn
(Jón Magnússon í Bráðræði) Jón Vídalín
fá til eignar. Sóknarnefnd og prestur
reyndu að koma í veg fyrir þetta og kærðu
fyrir biskupi, en hann sá sér eigi fært að
skerast í leikinn. Jón Vídalín lét í stað-
inn tvo stjaka, nýja og laglega en auð-
vitað miklu ómerkilegri en hina fornu
stjaka.
*) Leturbreyting gjörð hór.