Ingólfur - 12.01.1911, Blaðsíða 2

6
INGÓLFUR
I
am. þvi um nasir að haun hafi brugðiat
vonum manna.
Og í raun réttri er fljótlegt að telja
það, sem sjálfatæðiaflokkurinn hefir gert
til þess að hrinda aðalmáli sínu og
þjóðarinnar áleiða. Hann hefir stofnað
viðskiftaráðunantsstarfið, háskóla ápapp-
irnum og — lofuð atjórnarskrárbreyt-
ingu, þ. e. í raun og veru ekkert annað
en viðakiftaráðunautinn. Og framkoma
ráðherra flokkaina í þvi máli er þess
eðlis, að hún er flokknum ekki til aóma
— avo ekki aé tekið dýpra i árinni.
Þetta er athugavert mál fyrir ajálf-
stæðiaflokkinn. Liðamenn hans taka nú
að ókyrrast og vænta þeas að hann
aýni í verki sjálfstæðisvilja sinu. Nóg
er verkefnið.
Steinþór.
Bjargráð bannmanna.
Tilraun til að hefta ritfrelsi.
Um það Ieyti sem fyrst var byrjað
að hreifa mótmælum gegn ofatækis-
kenningum Templara, kvað oft og ein-
att við hjá þeim, að þeir væru því fegn-
ir, að akoðunum þeirra væri andæft, því
að þeir þóttuat vera öruggir um, að
slikar andæfingar yrðu til þeas eins, að
styrkja málstað þeirra í augum þjóðar-
innar.
Nú er samt komin öldin önnur. Menn
munu ekki vera búnir að gleyma puk-
ursbréfinn sæla, þar sem stórritariun
felur „leyndarráðunum" að láta sam-
þykkja viasar tillögur, en leggur ríkt á
við þau, að láta kjósendurna, þá menn,
sem eiga að greiða atkvæði eftir beatu
samvisku, ekki komast á snoðir um
hið sanna eðli þeirra, heldur greiða at-
kvæði sitt blindandi og hugsuuarlaust,
og eingöngu eftir því, sem forkólfarnir
vilja vera láta. Tilgangurinn er auð-
sær ; hann er sá, að forðast af fremsta
megni, að áhangendur þeirra fái nokk-
urt tækifæri til að athuga eða hugsa
þau mál eða þá stefnu, sem þeir bera
fyrir brjósti. Nú er svo komið, að þeir
eru farnir svo mjög að vantreysta mál-
stað sínum, að þeir þola ekki að eiga
það á hættu, að almenningur rannsaki
málsstað þeirra með öðrum „biillum„ en
þeim, sem bróðurlegaat eru fyrirskipað-
ar af höfuðpaurunum.
Af sama toga var það auðvitað spunn-
ið, þegar bannmenu sáu um það, að
öllum dagblöðum var lokað fyrir frjáls-
um umræðum um þrælalögin, og af
þeim ástæðum urðu andbanningar, eins
og kunnugt er, að stofna sérstakt blað,
avo að þeim varð nú ekki kápan úr því
klæðinu, enda er það nú komið á dag-
inn, að það hefir gert æði mikið skurk
í herbúðum bannmauna, er frjálsar um-
ræður um málið urðu mögulegar, og
margur bann-dinginn hefir síðan fengið
frelsi sitt. í þetta sinn mistókst því
þeim herrum bannmönnum illa, er þeir
reyndu að koma á fót nauðungarritskoð-
un sinni, og tekat væntanlega ekki fyr
en þeir láta alþingið ganga í Jið með
sér og þröngva því til að hefta hugs-
ana- og ritfrelsi, á sama hátt og gert
var 1909 um drykk og matarræði, og
verður þess ef til vill ekki langt að
bíða, því að Iög um ritskoðun og lög
um skoðun á neysluvörum eru svo
náskyld, að þau eru blátt áfram ávöxt-
ur af sama rotna trénu.
En meðan bannmenn hafa ekki fengið
vilja sínum framgengt í þessu efni, telja
þeir sér nauðsynlegt að taka til annara
bragða til þess að hindra frjálar um-
ræður og koma í veg fyrir, að skýrð sé
frá báðum hliðum fyrir almenningi, þau
mál, sem alla þjóðina varðar. Yér skul-
um nú hér stuttlega skýra mönnum frá,
einni af þeim aðferðum sem bannmönn-
um þykir tiltækilegust, og sér sæmandi,
að beita, til að ná þessum tilgangi sín-
um. Snemma í mars 1909 gaf hr. Magn-
ús Einarsson dýralæknir út bækling,
sérprentun úr „Andvara“, um „aðflutn-
isbann og áfengi“, og tókst að ví*u að
koma honum fyrir hjá bóksölum bæjarias
til sölu, sem sé í bókaverzlun ísafoldar
og bókaverzlun Sigf. Eymundsaonar, en
reynslan varð sú, að bæklingnum var
á báðum stöðunum stungið undir stól,
enda mun forstöðumönnum þessara versl-
ana, Ólafi Rósinkranz og Pétri Hal-
dórayni, ekki hafa líkað alakostar vel
innihald bæklingaina, því þeir eru báð-
ir stækir bannmenn.
En nú um daginn var gefinn út að
tilhlutun félagsins „Þjóðvörn", fyrir-
leatur eftir próf. Dr. phil. Fr. Weis,
haldinn í bindindisfélagi einu í Khöfn.
Bæklingur þeaai hefir erlendis hlotið al-
manna lof, bæði bindindismanna og ann-
ara sakir óhlutdrægrar og samviskusam-
legrar framsetningar á áfengismáliuu í
heild sinni. En slíkt er vitaakuld eldur í
beinum bannmannanna. Riti þesau komu
útgefendurnir til sölu hjá hinum sömu
bókaölum aem áður eru nefndir, þrátt
fyrir illa viðkynningu af þeim í þesau
efni, og hugðu að nú mundi ekki fara
eins og fyrri daginn, þar sem allur
ágóði af ritinu átti að renna til Heilsu-
hæliains á Yifilatöðum, og útgefendun-
um var kunnugt um, að bóksalar þess-
ir gerðu sér mikið far um að selja
samskonar rit, eftir Guðm. Björnsaon
landlæknir (en ágóði þess átti líka að
renna til Heilsuhælisins) meðal annars
með því, að breiða það út til aýuis í
glngganum, eins og siður er til um
öll rit, þegar þau eru nýkomin út.
Nú leið nokkur tími, og þá frétta
útgefendurnir, að maður hafi komið inn
í bóksölu íaafoldar, og hafi hann spurt
eftir ritinu og viljað kaupa það. Hon-
um var svarað því, að ekki væri hægt
að verða við óak hana, og því borið við
að það findist ekki. Hefir það þálíklega
verið komið undir sama stólinn og rit
Maguúaar dýralæknia, sem er þar enn.
Útgefendurnir kunnu þessu nú illa,
þótti þetta undarleg kaupmenaka, og
fanst hagur Heilsuhælisins illa fyrir
borð borinn. Sendu þeir því út menn,
er skyldu finna þeaaa „driftugu“ bók-
sala að máli, og reyna að fá þá til að
liggja ekki á ritinu. Gekk nú þetta
í sífelu stappi fyrstu vikuna eftir að
ritið kom út, sem auðvitað er beati tím-
inn til sölu allra nýútkominna bðka;
útgefendurnir sáu þá, að svo búið mátti
ekki standa, fóru til bókaalanna, og
fóru þesa á leit við þá, að þeir að
minnsta kosti hindruðu ekki sölu rita-
ins, heldur gerðu sér dálítið far um að
selja það, meðal annars með því, að
breiða bókina út til aýnis í glugga eins
og þeir höfðu gert með bækling land-
læknisins, og einaog ajálfsögð venja er
til um allar nýútkomnar bækur. En
hvort sem nú svo er, að þeim hafi ver-
ið bannað þetta af bannmönnum, eða
þeir sem Templarar hafa talið sér skylt,
nú á þesaum síðustu og verstu timum,
að vinna á móti öllu frjálsu bindindi
og bindindisrituro, þá varð niðurstaðan
sú, að þeir neituðu að verða við þesa-
um sanngjörnu og sjálfsögðu tilmælum
til aamkomulags, og neyddust því út-
gefendurnir til að taka af þeim ritið og
selja það á annan hátt. Og bannmenn
mega reiða sig á það, að þeim skal
heldur ekki verða kápan úr þessu klæð-
inu, fremur en þeim varð það, þegar
þeir reyndu til að loka blöðunum fyrir
röksemdum og mótbárum vor andbann-
inga.
En þeirra vilji er samur og þeirra
gerð er aöm fyrir því, og í fullu sam-
ræmi við þá meginreglu, sem bann-
mönnum þykir best aæma og best henta
málstað sinum: að varna áhangendum
sínum þesa með öllu móti, sem þeim er
unnt, að kynna sér hógvær rök and-
stæðinga sinna, varna þeim nð afla sér
þeirra gagna, sem geri þeim það mögu-
legt að dæma sjálfstætt eða af nokk-
urri skynsemi um málið, og þröngva
þeim með þeasu móti til að líta á bann-
málið einungis gegnum þau gler, sem
„fabrikeruð“ éru og leyfð af hershöfð-
ingjunum í aðalherbúðunum, en fyrir
þá er leikurinn gerður. Peasir herrar
sjá, og það með réttu, að þetta er sú
aðferð, sem líklegust er til að tilgang-
ur þeirra náiat og sú hugsjón þeirra
rætist, að þeir sjái fyrstu fjötra þving-
unar og banns færaat yfir land vort og
þjóð, og þá er kannake von um að
fleiri komi síðar, ef þessir herrar þora
að taka við öllum afleiðingunum af
stefnu sinni og vera sjálfum sér sam-
kvæmir. En seint skulum vér trúa því, að
þessar tiltektir bannleiðtoganna spyrjist
vel fyrir í liði þeirra og illa trúum vér
því, að liðsmennirnir uni vel því hlut-
verki sem leiðtogarnir hafa ætlað þeim :
að vera eins og „blindur“ í yistspili.
Minningargjafir heilsuhælisins.
í seinasta Kirkjublaði er biskupinn
að tala um minningargjafir til heilsu-
hælisins og byrjar á því að „landlækn-
ir Guðm. Björnsson eigi heiðurinn fyrir
það að koma minningargjöfunum til verk-
legra framkvæmda. En sá maður, sem
einna mest mun hafa undirbúið hugi
almennings sé Jón kaupmaður Þórð-
arson hér í bæ.í(
Það er lítill vafi á því, að biskupinn
veit hér betur, eu hann læst vita, því
að þetta er hvorttveggja rangt. Það
er alkunna, að það eru tugir ára síðan,
að rnargir menn voru á móti likkransa-
humbúginu og rituðu á móti því, t. d.
Þorlákur heitinn í Fifuhvammi og fleiri.
— Þorbjörg heitin Sveinsdóttir lagði
svo fyrir, að enga kransa skyldi leggja
á kistu sína, heldur óskaði þess, að þeir
sem það vildu gera, legðu féð í sérstak-
an sjóð banda fátækum sængurkonum í
Reykjavík og fleiri munu hafa farið að
hennar dæmi. Jón Þórðarson skrifaði
móti kransaeyðslunni 1. janúar 1908 og
lagði til að heldur yrði gefið fé uppi
útfararkostnað hins látna eða þá til
glaðningar fátækum börnum á jólunum.
En hugmyndina sem nú er komin í
framkvæmd, um það, að taka upp minn-
ingarqjafir í stað þess að gefa líkkransa,
og verja gjöfnnum til styrktar fátækum
sjúklingum í heilsuhœlinu, setti Bene-
dikt Sveinsson ritstjóri fyrst fram í
Þjóðviljanum 1909, en það er A. Jj
Johnson frá Chicago, „sem á heiðurinn
inn fyrir það að koma minningargjöf-
unum til verklegra framkvæmda,“ því
að hann gaf heilsubælinu bók til þess
að rita i ártiðaskrárnar og minningar-
gjsfirnar og reið á vaðiðs jálfur með því
að gefa. — BókÍDa sendi hann G. Björns-
syni landlækni frá Vesturheimi og bað
hann að koma henni til skila og láta
binda hana á sínn kostnað. Átti G. B.
þar ekki annan hlut að máli, en að
láta binda bókina og kalla hana gamla
nafninu „ártíðaskrá" (sem lá beint við).
Frá þessu skýrði G. B. sjálfur í flest-
um blöðum landsins í fyrra þegar hann
mæltist til að menn tæki vel undir er-
indi A. J. Johnsons.
Þetta er nú sannleikurinn, þótt bisk-
up hafi nú reynt að ranga honum til.
Það er auðvitað ekki í fyrsta sinn,
sem hinir „æruverðugu" temja sér slíkt.
Það er vanalega svo þegar einhverjir
ungir menn leggja eitthvað til opinberra
mála, að það er „hunsað“ fyrst, en svo
hnupla hinir eldri hugmyndinni og eigna
sér hana.
P.
/
/Femplar4 styður Ingtflf.
GainauHÖm greiu í „Templar11!
Einhver Guðj. Jónsson í Hlíð í Skaft-
ártungu sendir Ingólfi kveðju sína í
síðasta tbl. „Templars". Eftir tóninum
í kveðjunni, rithættinum og röksemda-
leiðslunni að dæma, er maðurinn Good-
templar og skulum vér því fyrirgefa
honum allar þær syndir, sem honum
hefir tekist að drýgja móti heilbrygðri
skynsemi og almennuin hugsanagangi í
ekki lengri grein. Það eru ekki vön
að vaxa epli á perutrjám.
Maðurinn man eftir því að félagið
„Þjóðvörn“ lýsti sig þegar í upphafi
vega sinna hlynt frjálsu bindindi. Þetta
þóttu honum falleg og drengileg orð,
en sá hængur var á, að honum þóttu
þau koma nokkuð seint fram og þess-
vegna „líkust hjáróma skræk í fölsku
hljóðfæri“, og þegar hann las 44. tbl.
Ingólfs, þá gekk hann „greinilega úr öll-
um skugga", því „þar spryngur kýlið
og vellur innihaldið freklega yfir fyrstu
síðu blaðsins og ólíkt þykir mér
að þar af rjúki þægilegur ilmur að
vitum þeirra þjóðvarnarmanna, sem ekki
eru blindstýflaðir af áfengisloftsjóna-
frelsisofsa fyrir heiðarleika sjálfra sín.“
Það er óskiljanlegt hvernig blessaður
maðurinn hefir farið að ná andanum
meðan hann var að hrúga þessari Good-
templarahugsanaflækjuhalarófu niður á
pappírinn „fyrir heiðarleika sjálfs sín.“
Eu ef hann sjálfur hefir skilið hvað
hann fór með þessari makalausu klausu,
þá er það hreinasta kraftaverk og hann
er þá ekki eins vitlaus eins og annars
mætti ætla.
Bróðir Guðjón tekur það þvínæst fram,
að hann hafi hvorki tíma né rúm til að
svara Ingólfi grein fyrir grein. Það er
leiðiniegt að maðurinn skuli vera svona
tímabundinn, þó ekki tjái að fárast um
það. Eu hvað rúmleysinu viðvíkur, þá
er þetta alveg óþarfa vorkunsemi hjá
br. Guðjóni við „Templar“, því að hann
hefir alt af rúm fyrir svo marga aðra
heimsku og það munar ekki um einn
blóðmörskepp í sliturstíðinni. Auk þess
er bróðir Guðjón víða svo gamansamur
að það er besta skemtun að lesa rit-
smíð hans. T. d. talar hann á einum
stað um „harmagrát" Ingólfs yfir því
„hversu templarar séu búnir að vekja
mikla og almenna óbeit á áfengisnautn-
inni, og auðvitað sómatilfinningu að
sama skapi meðal hinnar íslenzku þjóð-
ar.“ Þetta er dæmalaust skemtilega
orðað, þó það sé vitanlega skakt hermt
eftir „Ingólfi“. Ingólfur hefir aldrei tal-
að um að Templarar hafi vakið almenna
óbeit á áfengisnautninni, enda er það
víst mikið vafamál; en Ingólfar kvart-
aði yfir því að Templarafélögin vektu
hræsni og yfirdrepsskap svo að menn
þessvegna kveinkuðu sér við að fara
með áfengi svo aðrirsjái; og þetta kem-
ur einmitt ágætlega heim við það, að
það sé ekki sannfæring á málefni
Templara, sem hafi gert þá svo fjöl-
menna og áhrifamikla hér á landið. Það
er því líklega bara gamansemi hjá br.
Guðjóni þegar hann kallar þettahlægi-
legar mótsagnir og þvætting — nema
svo sé að blessaður maðurinn skilji
ekki betur. Hitt er aftur á móti al*
veg rétt skilið hjá br. Guðjóni, þegar