Ingólfur - 26.01.1911, Blaðsíða 2

14
ÍN0OLFUB
Skuld Stórstúkunnar.
14000 kr. fyrir „agitatióoir".
í nor*ka blaðinu „Tiden* Tegn“, 239,
tbl., föítudag 16. de». f. á. atendur
eftirfarandi klausa (þýdd á islen*ku):
„Bannstarfið á íslandi.
Stór*túka ísland* er orðin illa stödd
fjárhag*lega vegna baráttu (ágitation)
sinnar fyrir samþykt bannlaganna. Hún
er komin í 14000 króna skuld og hefir
snúið aér til annara stóratúkna, líka í
Noregi, og beðið um hjálp."
Pað er oas bannmönnum að sönnu
engin nýjung, að Stórstúkan hafi steypt
aér í miklar akuldir vegna undirróðura
■íns að bannlögunum; um það fræddi
hirðisbréf stórritarans oas. En hitt vi*a-
um vér ekki, að bannmenn hefðu varið
svona miklu fé til að safna aaman *auð-
um aínum inn í réttina. Og vafalauat
hafa þeir þó varið enn meira fé til
þessarar *malamen»ku, því að þessar
14000 krónur eru það, sem Stórstúkan
skuldar nú, en það má gera ráð fyrir,
að hún muni hafa átt eitthvað í sjóði
þegar hún lagði út í leiðangurinn; ein-
hversataðar hljóta þeir peningar að vera
niður komnir, sem Stórstúkan fær inn
frá meðlimum Reglunnar, félagagjöld
o. s. frv. og alt það fé, að viðbættum
þeasum 14000 kr., hefir þá farið í amala-
menakuna. Ekki hefir það nú verið
auðaótt að afla bannlögunum atkvæða;
það mun eftir þesau láta nærri, að til
þeaa hafi þurft að verja h. u. b. 4 krónnm á
hvert atkvæði, aem greitt var með þeim,
og þó slíkt aé ekki mikið fé fyrir hvert
einatakt atkvæði, þá dregur það aig þó
saman þegar til heildarinnar kemur,
enda má nú Stórstúkan kenna á því.
Við því er nú í sjálfu sér ekkert að
aegja, að Stóratúkan eða Goodtemplara
Reglan hafi leyfi til að ákveða sjálf til
hvers hún ver fé aínu og hve mikln fé
hún vill verja innan þeas aviða, aem
henni er markað, o: til eflingar bindindia
í landinu. Eu þegar þetta félag, aem
sjálft hefir marg lýst því yfir, að það
telji sér skylt að leiða hjá aér öll póli-
tísk mál, slær i sömu andránni ajálft
sig á munninn og tekur til af alefli
að berjast fyrir algerlega pólitísku máli,
aem aðeina að nafninu til á nokkuð
akylt við atefnu eða tilgang félagsins,
ver til þeaa atórfé, leggur á metamar
virðingu þá eða „autóritet", aem það
hafði aflað aér meðan það fylgdi fram
hinni upphaflegu atefnu sinni og hélt
aér innan eðlilegra takmarka ainna,
gengur síðan betligang fyrir dyr allra
erlendra stóratúkna og biður um „aur“
handa vesalings fátækri Stórstúku norð-
ur á íalandi til að berjaat fyrir alger-
lega innlendu islenaku máli, máli sem
grípur djúpt niður í vaaa þjóðarinnar
og þarafleiðandi og allra annara hlnta
vegna kemur engum öðrum við enn osa
ajálfum — þá virðist vera tími til kom-
inn að segja við þeaaa menn : „Nei,
mínir herrar, nú er nóg komið. Það
er ilt að þið skulið hafa orðið oraök til
þeas, að allur heimurinn bendi áokkur
og aegi: Sjáið skrælingjana, sem eru
avo djúpt sokknir í vankunnáttu og
menntunarleyai, að þeir geta ekki atjórn-
að sjálfum sér nema með nauðungar
og þvingunarlöggjöf. — Þetta er ilt, því
það erósatt. En þegar þið leyfiðykkurþar
að auki að aníkja aaman fé hjá erlendum og
oss óviðkomandi þjóðum til þesa að telja
sjálfum okkur trú um að þetta aé aatt,
þá er það meiri ósvífni enn nokkru tali
taki, og ykknr skal ekki þolaat það.“
Hvar í heiminum sem er, annarastaðar
enn hér á þeaau margþjáða landi, mundi
þúaundföld gremja og fyrirlitning leggj-
ast yfir þá menn og þann félagaakap,
sem þaanig amánar sjálfan sig og þjóð
sína í augum erlendra þjóða; þvíiöðr-
nm löndum er varla til svo aumur
strákhvolpur eða avo sljófur mannræfill,
að hann viJji ekki reyna til að halda
uppi heiðri landa aíns og þjóðar, ekki
aíat útá við.
En hér á landi erum við miklu ró-
lyndari. Hér kippum við okkur ekki
upp við það, þó öflugaata félagið í land-
inu beri okkur í útlöndum ósanna
niðrunarsögu. Nei, því fer svo íjarri,
að við styrkjum jafnvel félagið til þeaa
með landsjóð* fé. 0 tempora, o mores!
Upp koma svik um síðir.
Ösannindi rannsóknarnefndarinnar.
„Ingólfur" benti í hauat á tvö tilfelli
þar sem það kom í Ijós að rannaóknar-
nefndin sæla hefði farið með ósannindi
í áburði sínum á stjórn Landsbankana.
Annað tilfellið er um varasjóð bank-
ana. Rannaóknarnefndin sagði að hann
væri einungia rúmar 200000 kr., en nú
nést á reikningum þeim, sem hin nýja
bankaatjórn hefir undirakrifað, að vara-
ajóðurinn er — eins og gamla banka-
stiórnin sagði — meira en 700000 kr.
Hitt tilfellið var það, er rannaóknar-
nefndin bar gömlu bankaatjórninni á
brýn að hún væri avo ógætin í lán-
veitingum, að óbjákvæmilegt væri að
bankinn tapaði 400000 kr. fyrir bragðið.
Um þetta gaf Steinþór þá upplýsingu,
að hin nýja bankastjórn lánaði iðulega
meira en hin gamla; aérataklega benti
hann á, að núv. bankaatjórn lánaði atund-
um fullan helming virðingarverða út á
gömul húa í Reykjavík, en það kom
aldrei fyrir hjá gömlu bankastjórninni.
Ég rakat nm daginn á enn eitt til-
felli þessum likt, og langar mig til
þess að biðja „Ingólf fyrir það.
Rannaóknarnefndin sagði að ekki væri
nógu mikið fyiir hendi af óbundnura
verðbréfum til tryggingar varaajóði.
Þeaau neitaði bankaatjórnin og lét
prenta yfiriit yfir verðbréfaeign Landa-
bankana þá er hún fór frá honum. Til
þess að bjarga dómi sínum neyddiat
rannaóknarnefndin til þesi að mótmæla
þessu yfirliti og segir að 600000 kr.
af veðdeildarbréfum, sem þar voru talin,
aéu aeld landajóði. Þetta var 22. nóv-
ember 1909. Nú aéat á landsreikningn-
um fyrir 1909, aem er nýkominn út, að
bankavaxtabréf þeasi voru seld landsjóði
13, og 31. desember 1909.
Verður nú varla um það þrætt ,hver
sagði óaatt haustið 1909, bankaatjórnin
eða rannaókDarnefndin. Og komist
margt upp þesau líkt áður en komandi
þingi er slitið, verður erfitt fyrir ráð-
herra að verja aðgjörðir aínar í Landa-
bankamálinu.
Jónatan.
Ráðherraskiftl?
Sú fregn hefir borist um bæinn að
þingmenn meiri hlutana hér í bæ hafi
lýst vantrauati ainu á Birni, Jónasyni.
Þingmeun bæjarina lýitu þessa fregn
óaanna á fundinum í gær. Þeir bera
þá líklega það fulla traust til hana, að
hann fari frá völdum.
Stórstúkan
hefir enn ekki látið til sin heyra nm
pukursbréfið. Lengi liggur hún á hænan
sú, Stórstúkuhænan. Þetta er nú í
fjórða ainn er Ingólfur minnir hænsni
þetta á að því ber akylda til að láta
uppi afstöðu sína i þesau máli.
Þingmálafunduriiin
í Stykkishólmi.
Ingólfur hefir nú fengið greinilegar
fregnir af þingmálafundi þeim, sem
þÍDgmaður Snæfellinga boðaði til 10.
þ. ra., og getið er um í síðaata blaði.
Fundarstjóri var koainn Sæmundur
Halldóraaon kaupmaður og voru þessi
mál borin upp til atkvæð* fyrir fund-
inn:
1. Sambandsmálið:
Eftir nokkrar umræður kom fram avo-
hljóðandi tillaga frá Konráði Stefánsayni
í Bjarnarhöfn:
Sökum meðferðar ráðherra á sam-
bandamálinu og allri framkomu hana
gagnvart Dönum, lýsir fundurínn yfir
vantrausti sínu á núverandi meiri
hluta til að leiða mál þetta til heppi-
legra lykta.
Tillagan feld með 34 atkv. mót 31
atkv.
Að lokum var samþykt með 36 atkv.
gegn 26 atkv. svobljóðandi tillaga:
„Fundurinn er samþykkur meðferð
síðaata þings á sambandamálinu og
skorar á alþingi að kvika ekki frá
þeirri atefnu, sem þá var upptekin í
neinu.
2. Stjórnarskrármálið:
Þeaai tillaga frá Konráði Stefánasyni
í Bjarnarhöfn var samþykt með öllum
atkvæðum:
„Fundurinn skorar á alþingi að
atjórnarskrárbreyting verði gjörð á
þessu þingi, og hafi sú breyting meðal
annar* inni að halda þeaaar breyt-
ingar:
afnám konungkjörna alþingiamanna,
afnám eftirlauna.
Ennfremur var samþykt eftirfarandi
tillaga frá þingmanninum:
„Fundurinn skorar á alþingi að bera
npp og aamþykkja frumvarp á næsta
þingi til breytiagar á atjóruarakránni,
er meðal annara, hafi inni að halda
þesaar breytingar:
að ísIeDsk mál aéu ckki borin upp í
Ríkiaráði Dana.
að koaningarréttur til alþingis »é mið-
aður við 21 árs aldur, í atað 25
ára, sem nú er.
að kjörgengi til alþingia aé miðað við
25 ára aldur í atað 30, aem nú er
að enginn sé kjörgengur til alþingis,
sem ekki hefir verið búaettur á
lalandi aiðustu 5 árin,
að veita megi konum kosningarrétt
og kjörgengi með lögum.
að skipa megi með lögum um fýrir-
komulag kirkjunnar gagnvart landa-
stjórninni."
3. Peningamál og fjármál:
Að loknum unjræðum komu fram
þessar tillögur:
1. Fundurinu er þeirrar akoðunar að
aíðaata alþingi hafi um of veitt fé
til vísinda og kenalumála aér í lagi,
en látið arðaöm og nauðaynleg fyrir-
tæki sitja á hakanum.
Samþykt með 49 aamhljóða atkv.
2. Fundurinn mótmælir þvi að alþingi
veiti ráðherra það vald í hendur
yfir einatökum fjárveitingum, sem
hingað til hefir átt aér atað.
Samþykt með aamhlj. atkv.
3. Fundurinn akorar á alþiugi að hafa
hér eftir betra eftirlit með því hvern-
ig fé því — þá um stórar upphæðir
er að ræða — er varið, — sem
ætlað er til verklegra framkvæmda,
lánveitinga og atyrktar ýmsum fé-
lögum t. d. Búnaðarfélags íslands.
Samþykt í einu hljóði.
4. Fundurinn mótmælir þeirri fjármála-
stefmu siðaata alþingis að spekúlera
með fé landaina sbr. Thore.“
Samþ. í einu hljóði.
4. Áfengisbannsmálið og tollmál:
Eftirfarandi tillögur voru aamþyktar
í málinu eftir nokkrar umræður.
1. Fundurinn akorar á alþingi að fresta
framkvæmd bannlaganna þar til
fundin er trygg leið til að bæta
landaajóði missi áfengistollsins.
Samþ. með — 42 atkv. mót 8 atkv.
2. Fundurinn skorar á alþingi að leggja
eigi tolla á matvöru né hækka kaffi-
og sykurtoll frá því aem nú er.
Samþ. með öllum greiddum atk v
3. Fundurinn akorar á alþingi að leggja
toll á aðflutta óáfenga drykki.
Samþ. í einu hljóði.
Tvær tillögur frá þingmanninum voru
feldar.
5. Samgöngumál:
Þegar talað hafði verið allítarlega
um þetta mál kom fram þessi tillaga:
Fundurinn lýsir óánægju ainni yfir
því, hve lítið tillit hefir verið tekið
til hags og þarfa landsmanna yfirleitt
og þá sér í lagi Stykkishólmabúa og
nærsveitamanna við ataðfeatingu ferða-
áætlana gufuskipafélaganna og akorar
á alþingi að gjöra tilraun til að kippa
þeaau í lag.
Samþykt með öllum atkv. gegn 8.
6. Prentun alþingistíðindanna:
Ettir Dokkrar umræður var þeaai til-
laga samþykt:
„Fundurinn er eindregið þeirrar akoð-
unar að halda beri áfram prentun
alpingistiðindanna, eins og áður hefir
átt aér atað.“
7. Eiður og drengskaparorð:
Svohljóðandi tillaga samþykt:
„Fundurinn telur núgildandi lög um
eiðtöku vel viðunandi og leggurjafn-
framt til að engin breyting sé gjörð
hér á, nema áður *é leitað álita dóm-
ara landaina."
8. Eimskipaútgj ö rð:
Svohljóðandi tillaga samþykt:
Fundurinn er algjörlega mótfallinn
allri hluttöku landsajóða í eimskipa-
útgjörð fyrir reikning landaajóðs eða
öðrum þeim fyrirtækjum, aem nokkur
áhætta fylgir.
9. Bankamál:
Eftir nokkrar umræður var avohljóð-
andi tillaga frá Konráði Stefánsayni í
Bjarnarhöfn aamþykt með 22 atkv.
gegn 15:
„Með því að fundurinn lítur svo á að
ekkert það hafi enn framkomið í
Landsbankamálinu aém réttlæti ein-
ræði ráðherra, mótmælir fundurinn
harðlega framkomu hana gagnvart
bankannm og bankaatjórninni við af-
aetning hennar, og telur alla meðferð
hans á bankanum undir rannaókninni
og eftir hana vítaverða.“
10. Bitlingar til alþingis:
Eftir stuttar umræður kom fram þsaai
tillaga:
Fundurinn akorar fastlega á alþingi
að forðast allar þær fjárveitingar, sem
einu nafni kallast bitlingar meðal
annars skáldalaun, og atyrkinn til
Goodtemplarafélagains.
Fyrri bluti tillögunnar aamþ. í einu
hljóði, en aíðari hlutinn, — og styrkur
til G.templarafél. var feldur.
Alls voru 18 mál til umræðu á fund-
inum, en tvö þeirra voru tekin út af
dagskrá.
Fundurinn stóð frá kl. 12 á hádegi
til kl. 2 eftir miðnætti, aðeins með
ituttum hvíldum til máltíða.