Ingólfur - 03.02.1911, Page 1

INGÖLFUR
IX. árg.
Reykjavík, flmtudagiim 3. febrúar 1911.
5. blað.
IHTOÓLFim |
kemur út einu sinni í viku að minsta ^
kosti; venjulega á fimtudögum. ±
Árgangurinn kostar 3 kr., erlend- ±
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund- ±
in við áramót, og komin til útgef- *
anda fyrir 1. október, annars ógild. A
Eigandi: h/f „Sjálfstjórn“. T
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn- ^
ar Egilsson Yesturgötu 14 B. ^
(Scbou’s hús). — Heimsi kl. 4—5. ♦
Afgreiðsla og innheimta í Kirkju- T
stræti 12 kl. 11—12 hjá fröken jjj
Thoru Friðriksson. Ij:
£Hhhmhmhhhmhh++mmmm-mm++»+hm-m|m
Þingmálafundarhugteiðingar.
Afturför sjálfstæðismanna?
Einaos: getið var nm í iíðasta blaði
héldu þingmenn Eeykvíkinga, dr. Jón
Þorkelason og Magnús Blöndahl, þing-
málafund 24.— 27. f. m.
Undirbúningur undir fund þenna var
hinn besti frá hálfu beggja flokka og
spöruðu hvorugir neitt til þesa að ná
öllum aínum möDnum þaugað og fá at-
kvæði þeirra, rmda voru þar »amau-
komnir um 1300 kjóaendur og er það
nærri 65°/0 allra atkvæðiabærra manna
í bæuum. Það eitt virðist miður heppi-
lega ráðið af þingmönnunum, að þeir
iynjuðu „Heimastjórnarmönnum“ um
alla samviunu við undirbúning fnndar-
ins, og gáfu þeim með því uokkra
ástæðu til hlutdrægni# brigsla.
Niðurstaða fnndarins varð, að tillaga
þingmannanna í sambandsmálinu var
feld með 647 atkv. gegn 612. „Heima-
■tjórnarmenn" sigrnðu því með 35 atkv.
mun. í stjórnarslcrármálinu, um dóms-
mál, verslunarlöggjöf og fiskiveiðamál
voru í einu hljóði samþyktar tillögur
sem voru sameiginlegar fyrir báða flokka.
1 nokkrum málum voru tillögur þing-
mannanna samþyktar. í Landsbanka•
málinu var tillaga í þá átt að skora á
alþingi að ransaka gerðir ráðherra í því
máli og lagfæra þær lögum samkvæmt
samþykt með kringum 882 atkv. gegn
41 atkv.; af þessum 882 voru þó 147
með tillögunni í nokkru vægara formi,
en sama efnis. Samþykt var að skora
á þingið að skipa ransóknarnefnd til
að ransaka gerðir ráðherra yfirleitt, með
nærri 700 atkv. gegn 109, og van-
traustsyfirlysing var þessutan samþ. í
3 deildunum með samtals 412 atkv.
gegn 156 atkv.
Þessi niðurstaða fundarins mun koma
mörgum á óvart, þótt margir hafl séð
straumbreytinguna. Það er Ijóst að
eina málið, sem nú er sameiginlegt
með #jálfstæðismönnum er sambands-
málið. Og jafnvel í því er stórkostleg
afturför. í flestöllum öðrum málum
greiddu „Heimastjórnarmenn" atkv. með
sjálfstæðismönnnm. Báðir flokkar komu
sér beinlínis saman um tillögnr. Ljós-
ast sést þetta á bankamálinu. Þar
eru nærri 900 sjálfstæðis- og heima-
stjórnarmenn saman gegn tæpum 50
hinsvegar.
Hvað veldur þessari straumbreyting ?
Það er Ijóst að þótt nokkur afturför
sé í sambandsmálinu, þá er þó enn
talsverð samheldi meðalsjálfstæðismanna
þar. Fundargjörðin sýuir sjálf hvar
skórinn kreppir: Traustið á ráðlierra
flokksins er farið; sjálfstæðinmenn greiða
hópum saman atkv. með vantraustsylir-
lýsingu til ráðherra og skora á alþingi
að setja nefnd til þess að ranaaka
gerðir hans. Og þetta almenna van-
traust á ráðherranum verður til þess
að ýmsir, sem ekki geta greiut að
mennina og málið falla jafnvel frá
sjálfstæðisstefnunni um leið og þeir
falla frá ráðherra; þarafleiðandi fækka
atkv. #jálf8tæðismanna í sjálfstæðis-
málinu.
Og um leið er sýnilegt hvað sjálf-
stæðisflokkurinn á að gera til þess að
stöðva þetta fráfall. Með þeim ráð-
herra sem nú er, er flokkurinn á hröð-
um vegi til grafar.
Jónatan.
Breimivín eða kaffi?
Þýskur læknir, sem heima á í Ameríku,
segir svo í amerísku læknatímariti:
„Deilan milli bannvina og hófsemis-
manna er í insta eðli sínu þetta:
Hvort eitrið á að kjósa, alkohol eða
alkaloid*? Því að nautnarmeðul vilja
og verða menn að hafa. Eina ráðið
til þess að fá þá til að vera án þeirra,
er að setja þá í varðhald þ. e. a. s.
svifta þá lífsins mestu nautu, persónu-
frelsinu. Aunara geta menn áreiðan-
lega verið vissir um, að þeir leita að
og finna sér eitthvað til nautnar eða
hressingar.
Meðan Evrópumenn neyttu aðeins
náttúrlegra áfengis-drykkja, var van-
brúkun áfengis sjaldgæf. En frá því
— undir Iok 15 aldar — er menn
lærðu af Austurlandaþjóðum að brenna
áfengi úr korni og öðrum efnum og
gera þar af brennivín, byrjar drykkju-
skapurinn, sem í byrjun efldist og jókst
við styrjaldirnar og síðar gekk í náið
samband við fátæktina, er auðsöfnin
komust í fárra manna hendur og eymd
og volæði varð hlutskifti fjöldans.
En um sama leyti og Norðnrálfumenn
lærðu að búa til brennivín, komust þeir
í kynni við nýjar eiturtegundir. Alkaloid-
in komu þá til sögunnar. Frá A’,öbum
kom alkaloidið ,kaffi‘, frá Kína fengu
menn teið og frá Ameríku tóbakið.
Við þessar miklu uppgötvanir græddu
eigi aðeins matmennirnir. Nautnirnar
fjölguðu og fóru í vöxt.
Áfengisnautn heflr aldrei meiri verið
en á 17. öld og naumast munu menn
nú geta gert sér hugmynd um, hvílíkra
fádæma menn neyttu þá af áfengi. Um
* Allcáloid, kallast flokkar efna, sein fást úr
jurtaríkinu, og oítast eru afar-eitruð, svo sem:
Nikotin (í tóbaki), Morfin (í ópínm), Kinin (í
kínaberki), Stryknin (í kransaugnm), Theín (í tei),
Caffein (i kaffi), o. fi.
þetta má þó lesa í ritum frá þeim tím-
um, sem lýsa áfengisn&utn forfeðra
vorra. Og samt lifum við þann dag í
dag nokkurnveginn hraust á sál og
líkama, laus við öll einkenni hinnar
voðalegu úrkynjunar, sem að vitni
bannmannanna á að vera ein af allra
hryllilegustu sfleiðingum áfengisnautuar-
innar.
Vér getum nú samt glaðst yfir því,
að áfengisnautnin hefir minkað og yfir
því, að hún hefir breyat til hins betra.
Brennivínið hefir orðið að víkja að mikl-
um mun fyrir ölinu, og þes* mun varla
mjög lengi að bíða, að brennivínsdrykkj-
an hverfl að mestu leyti úr sögunni. —
Eu jafnframt þessu hafa alkaloidin
stöðugt fært út kvíarnar og það er frá
þeim, að heilsu þjóðanna margra hverra
stafar nú einna mest hætta.
Ég er þeirrar skoðunar, að fólk hafi
ekki yfirleitt réttan skilning á skaðsemi
alkaloidanna. Menn vita ekki hversu
miklu oftar menn skemma sig á þess-
um ,mildu hressingarmeðulum' en á
áfenginu. Mæður veikla sig á kaffi,
feður á tóbaki. Hjartasjúkdómur, melt-
ingarkvillar og alskonar taugaveiklanir
eru sífeldir fylgifiskar alkaloidanna.
Og sú þjóð, sem tekist hefir að minka
við sig áfengi að nokkru, en aukið hjá
sér nautn alkaloida að miklum mun,
hefir að vísu rekið Bslsebub á dyr, en
fengið aftur sjö djöfla honum verri!
Tiltektir kbannofstækismanna hafa
vanalega orðið til þess að koma af
stað baráttu milli næringar- og nautnar-
meðalsins áfengis og það jafnvel í þess
saklauaustu myndum — og hinsvegar
alkaloidanna, sem eingöngu eru espandi
eitur, þótt þau, sé þeirra neytt i hófi,
hafi engan veginn nein skaðleg áhrif á
þorra manna.
Hvernig á baráttan að enda?
Enginn efi áþví, að nautn hvorstveggja
í hófi er mönnum fyrir bestu. — Veikir
áfengisdrykkir með matnum, kaffl og
te sömuleiðis.
Gætið hófs í nautn alkohols og al-
kaloida.
En enga bannpólitík!“
Brennivín og vín í bannbænum.
Árið 1907 var flutt frá útlöndum til
Stafangurs 8200 pottar af brennivíni,
en 1910 nam sá innflutningur 15000
pottum. Af vinum var fluttinn 65,700
pottar 1907, en 1910 ekki minna en
153,500 pottar.
Eru ekki auðsæ áhrif bannsins?!
Úr fréttabréfi frá Færeyjum ( nPolilíken“).
„Nýju áfengislögin, sem banna að selja
áfenga drykki á eyjuuum, hafa leitt til
þess, að víða er hér rekin leyniverslun
með þesaa forboðnu vöru. Sökum stað-
hátta verður mönnum sérstaklega hægt
um vik »8 flytja inn áfengi á l&un,
enda óspart gert.
Skamt síðan lögreglan náði í einn af
stærri kaupmönnunum, sem bæði hafði
■élt og smyglað inn brennivíni.“
Skyldi ekki vera álíka hægt um vik
hér á landi eða þó öliu hægara?
Raddir úr heimi vísindanna.
Ingólfur lofaði því fyrir ndkkru síðán
að leggja við og við sinn skerf til í
safn bannmanna af vottorðum um ágæti
bindindis og banns. Hér skal nú prenta
npp kafla úr ritdómi þeim, sem Próf.
dr. med. Carl Lorentzen, einn hinna
frægustu lækna Dana, ritstjórí tímarits-
ins „Dansk Sundhedstidende“, skrifar
í blað sitt um fyrirlestur próf. Weis
(hér tekið eftir ,,Gjallarhorni“). Ing-
ólfur vill sérstaklega benda landlækn-
inum á þá kaflána, sem hér eru prent-
aðir með skáletri og skjóta því til hans,
hvort ekki mundi vera vel við eigandi
að taka þá í vottorðaa&fnið á kápuna
á næstu Bramabókina, sem hann kynni
að vilja gefa út.
„Ég tel það mjög vel til fallið, að
jafn-mikilsvirtur vísindamaður og próf.
Weis skuli hafa lagt orð í belg um
bindindishreyfinguna. Ég er sjálfur á
þeirri skoðun, að baráttan fyrir bind-
indi sé lægra gildis en baráttan fyrir
hófsemi, og ég vil leyfa mér hér að
gefa fólki ástæður mínar fyrir því, þó
ég reyndar hafi gert það fyr í „dönsk-
um heilbrigðistíðendum“. Hófsemi má
viðhafa í öllu: áfengi, mat, tóbaki,
skemtunum og öllum nautnum. Sá,
sem iðkar hófsemi á einu svœði, þroskar
hjá sér siðferðislega krafta, sem koma í
góðar þarfir á öðrum svœðum. Hann
styrkist og eflist. — Bindindi hinsvegar
hefir sáralitla framþróunarmögukika.
Það er tilfinningamál, átrúnaður, sem
reyndar er virðingarverður, en sem ekki
er hœgt að koma í framkvæmd á öðrum
svœðum, og sannleikurinn er sá, að við
manneskjurnar erum svo breiskar og
finnum til svo mikillar þarfar á að
gleðja okkur, örva og njóta lífsins,
þegar vér erum þreytt og lúin af dags-
ins striti og skyldustörfum, að ósjálfrátt
reynum við að hre3ia okkur og dreifa
leiðindunum á einn eða annan veg.
Því verður ekki neitað, sem próf.
Weis heldur fram, að manneskjurnar
hafa þörf fyrir örvunar- og nantnalyf.
Yið sækjumst öll eftír þesskonar lyfjum,
þó misjafnlega sé. Og þegar við kom-
umst npp á að nota þau, sem okkur
þykir mest til koma, i hófi, og lærum
að prófa okkur sjálf og þekkja hvar
okkar takmörk liggja, þá getum við
neytt allra ávaxta í aldingarðinum að
ósekju. Ef vér eigum að verða bind-
indismenn, misium vér um leið ágætt
uppeldis- og sjálfsprófuuarmeðal, enþví
miður eru þó margir svo gerðir, að
þeim er bÍDdindi bráðnauðsynlegt, fjarri
sé mér að neita því.
Bindindi er einhliða hrœðsla. Róf-
semi er skilningur og alhliða vald yfir
sjálfum sér, sem alstaðar kemur að
góðu haldi. Þetta setur í mínum aug-
um hbfsemisbaráttuna ofar bindindis-
baráttunni, og hófsemin heyrir framtíð-
inni til.u