Ingólfur - 09.02.1911, Síða 1

INGÖLFUR
IX. árg.
Reykjavík, flmtudaginn
9. febrúar 1911.
IKTOÓIjFUH.
kemur út einu sinni I viku að minsta
kosti; venjulega á fimtudögum.
Árgangurinn kostar 3 kr., erlend-
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund- ±
in við áramót, og komin til útgef- ^
anda fyrir 1. október, annars ógild. |
Eigandi: h/f „Sjálfstjórn“. T
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn- ^
ap Egilsson Vesturgötu 14 B. V
(Schou’s-hús). — Heima kl. 4—5. í
Afgreiðsla og innheimta i Kirkju- x
stræti 12 kl. 11—12 hjá fröken J
Thoru Friðriksson. ▼
V iðskift ar áðunautar.
Nú eru senn liðin tvö ár síðan þingið
veitti fé, allt að 12000 krónum, til við-
skiftaráðunauta, er skyldu ferðast um
erlendia og reyna að vinna viðakiftum
Islands við aðrar þjóðir það gagn er
þeir mættu, vekja athygli annaraþjóða
á afurðum vorum, menningu vorri, liat-
um og bókmentun, o. a. frv. Og ná-
lægt 1 */2 ár er síðan fyrsti viðskifta-
ráðunautur íslanda fór af stað utan í
þeaium erindagerðum. Þó lögin ætluð-
ust til að tveir menn akiftu með aér
starfanum, varð það úr, að aldrei var
akipaður nema þessi eini og hefir hann
haft 10,000 kr. að launum og til ferða-
koatnaðar.
Það liggur nú í augum uppi að
þegar um jafn lítinn tíma er að tefla
og hér, einungia hálft annað ár, er með
engri sanngirni unt að búast við stór-
koatlegum árangri, aiat áþreifanlegum,
af atarfaemi viðakiftaráðunautains. Þær
nýjar hugmyndir og þær nýbreytnir,
er hann kann að hafa atungið uppá,
þurfa auðvitað lengri eða skemri tima
til að komast í framkvæmd og síðan
má búaat við, að enn þurfi að líða
nokkur tími áður enn fullreynt sé um
árangurinn af alíkum nýbreytnum. Það
er því æði anemmt að fara nú þegar
leggja nokkurn dóm á það, hvort
viðakiftaráðunautur vor hefir unnið land-
inu mikið gagn eða lítið á þesa-
um atutta tíma, er hann hefir haft
þetta starf með höndum.
En þó er það svo, að margir menn
hafa viljað gerast dómarar í þesau máli,
þótt féð, aem varið er til atarfs þeaaa,
ótilhlýðilega mikið, hafa legið viðakifta-
ráðunautnum, Bjarna Jónsayni frá Vogi,
á hálai fyrir hverau lítill aéárangurinn
af atarfi hana, og þar fram eftir götun-
um, og kennt því um hversu Bj. J.
væri illa hæfur til starfans vegna van-
þekkingar hans á viðakiftum öllum.
Einaog fyr er sagt er það nú tæplega
réttmætt að leggja að svo komnu dóm
á árangurinn af starfi hana. Hitt er
líklega aatt, að Ðj. J. muni breata nægi-
lega þekkingu á viðakiftum vorum og
viðakiftalifi til að fullt gagn verði að
vinnu hana, en þeas er þá að gæta, að
honum var ætlað fleira gagn að gera
enn veralunarviðskiftum vorum einum
aaman og mun vandfenginn aá maður,
aem vel er hæfur til alla þesaa. Og þó
aá maðar væri feDginn, þá eru allar
líkur til að hann mundi aldrei fá'mikið
afrekað, einsog atofnað er til þeasa
atarfa. Við skulum stuttlega aðgæta
hvað ætlast er til að þeasi maður vinni.
Hann á að vera til taks til að svara
öllum þeim fyrirspurnum um viðskifta-
líf i öðrum löndum, er fé»ýalumenn
vorir kunna að leggja fyrir hann. Hvern-
ig á hann nú að geta það? Hvernig
er unt að ætlaat til að avör þau er
hann gefur, aéu að nokkru ábyggileg
þegar þesa er gætt, að honum er ætlað
að vera aðeins stuttan tíma á hverjum
atað og þesavegna fyrir það girt, að
hann með nokkru móti geti kynt aér
til hlítar ataðháttu eða viðskifti i hverju
landinu fyrir sig; hann verður því að
hyggja á sögusögnum annara, en vér
höfum enga tryggingu fyrir að þær
aöguaagnir aéu réttar eða nákvæmar.
Hann á að vera til taka til að fara
hvert á land sem með þykir þurfa og
auk þess þarf hann að hafa nokkurn-
veginn sæmilegan bústað þar aem’hann
dvelur í það og það skiftið. Til þess
að standast þennan ferðakostnað og
dvalarkostnað fær hann 10,000 kr. af
landsfé, en það vita allir, sem nokkuð
þekkja til alíkra bluta, að þetta er ala
ónógt fé. Auk alla þessa, sem í sjálfu
aér er ærið starf hverjum einum manni,
á hann að vekja athygli annara þjóða
á menningu vorri, bókmentum og list-
um o. 8. frv. Allir sjá nú, að ef þetta
mikla starf ætti að vera vel af hendi
leyat og ef ekkert á að vera útundan,
þá þarf til þess að veljast ofurmenni,
sem tæplega má gera ráð fyrir að vaxi
á hverju strái.
Ávítanir manna eiga þvþ að réttu
l»gi að bitna á löggjöfunum, sem gerðu
starfið þannig úr garði, að engum manni
var fært að leysa það af hendi svo vel
sé, en ekki á þeim manni, aem var svo
óheppinn að lenda i því að eiga að
bæta glompurnar. Og þó er þetta ekki
avo að skilja, að sjálf hugmyndin, að
aenda út íalenska ráðunauta, sé avo
óhæf, því fer fjarri. En hér hefir farið
einaog oftar fer á þessu laudi, að góð
hugmynd er vanhugsuð, og er það illt,
þvi að það kann að verða til þess, að
menn fást ekki til að halda tilrauoinni
áfram. Menn þykjaat hafa fullreynt
að þeaai leið, sem nú hefir verið farin,
sé ófær; en þá ervað reyna aðrar leiðir,
því vissulega hlýtur hverjum manni,
sem vill vinna að sjálfstæði landaina,
að þykja þetta spor í rétta^átt.
Hér akal nú atuttlega bent á eina
leið, sem vel ætti að vera vinnandi
vegur að fara, og sem virðist ekki
munu lenda í neinum þeim torfærum,
sem komið hafa í ljóa við þá leiðina,
sem nú síðast var farin.
íalenaka stjórnin ætti að reyna að
komaat að aamningum við dönsku stjórn-
ina um það, að ungir, efnilegir, íslenakir
menn skyldn verða teknir sem atarfa-
menn á sendiherra-skrifstofur eða ræðis-
manna-akrifstofur Dana í þeim löndum
eða borgum, aem ísland hefir mikil
mök eða verslunarviðakifti við. Ættu
þeir að hafa laun af islensku og dönaku
fé. til helminga af hvoru. Þeir ættu
auðvitað aðallega (ef til vill eingöngu)
að hafa afskifti af þeim málum, er ís-
land varða, og hafa á hendi í því landi
eða borg er þeir sita, öll þau störf,
aem viðskiftaráðunautum eru nú ætluð,
og ættu að senda íalensku atjórninni
árlega akýralu um starfaemi aína. Laun aín
af dönaku fé ættu þeir að hafa fyrir
það, að þeir ynnu akrifstofunni gagn
milli þesa er þeir ynnu að viðskifta-
ráðunautastörfnm sínum. Þeir mundu
auðvitað alveg eins fyrir það vera ía-
lenskir atarfsmenn, eDda er það ekki
ótítt, einsog kunnugt er, að tvö eða
fleiri ríki hafi aameiginlega ræðiamenn.
Með þessu móti væri aynt fyrir mörg
þau sker og marga þá annmarka, er
menn hafa fundið á fyrirkomulagi því,
sem nú er. Þegar ráðunautarnir eru
búsettir í þvi landi, sem þeir eiga að
atarfa í, kynnast þeir vel staðarháttum
og viðskiftum þar, og eru því akýrslur
þeirra ábyggilegri enn þær með nokkru
móti geta orðið einaog starfinu er nú
háttað. Sá geysilega mikli kostnaður,
aem nú fer til ferðalaga, gististaðar og
annara þvílíka, fellur alveg niður, o. s.
frv, o. a. frv. Og siðast en ekki aíst,
með þeasu móti mundum vér að nokkr-
um tíma liðnum vera búnir að eignast
hóp manna, aem eru orðnir kunnugir
atarfrækaluræðismannaog seudiherra, og
er alíkt ekki lítila um vert fyrir þjóð,
sem hefir það að markmiði að vinna að
sjálfstæði sínu. Með þeaau móti mund-
um vér eignast 4—5 menn, sem geta
unnið oss mikið gagn, með jafnmiklu
fé og nú er kostað til eina manns, sem
sýnilegt er, að lítið eða ekkert gagn
getur unnið oas.
Hér hefir aðeina stuttlega og mönn-
um til athugunar verið bent á eina leið,
aem vel ætti að vera fær. Ef til vill
ajá aðrir fleiri og máski bétri leiðir, og
væri þá æskilegt að þeir akýrðu frá
þeim. En viðskiftaráðunautshugmyndin
er betri en avo, að henni sé varpað
fyrir ofurborð eftir þesaa stuttu reynslu,
sem auk þesa er fjarri því að vera
fullnægjandi.
Skattamálastefna ráðherra.
Hvað ætlar hann að gera?
Meðan rætt heflr verið hér heima af
mesta kappi um hvernig bæta eigi upp
landsjóði áfengiatollinn ef bannlögin
yrðu framkvæmd, hefir ekkert heyrst
til þess manns aem mest er undir komið,
nfl. ráðherrans.
Skattamálanefndin hefir setið á rök-
stólum og aamið tillögur sem enginn
bannmaður vill þýðaat af því að með
þeim verða þeir að gjalda talsverðan
hluta af skattinum, aem áfengisneyt-
endur hingaðtil hafa goldið einir. Má
því telja tillögur nefndarinnar, eða að
minsta kosti aðaltillöguna: hækkun á
kaffi og aykurtollinum, andvanafæddar.
Farmtollahugmyndin hefir fæðst, verið
6. blað.
metin og dæmd til dauða — og tekin
af. Hún er komin undir græna torfu
í almenningaálitinu.
Jón Ólafsaon hefir stungið upp á ein-
okun í tóbaki; en mjög vafasamt er,
að alþingi fari án allrar rannsó'knar
a8 lögleiða nýja einokun, eftir þeirri
aorglegu reynalu aem vér íslendingar
höfum af einokun yfirleitt. Það er
akylda alþingia að athuga svo varhnga-
verða tillögu, sem einokunartillagan er,
mjög vandlega, rannsaka til hlítar
ókoati hennar — um koati er ekki að
ræða, nema tekjuaukann — og ætti
ekki að geta komið til mála að henni
verði dembt á þjóðina þegar á næata
þingi, fáum mánuðum eftir að hún kem-
ur fram í fyrata sinn.
Hér heima hefir því engum getað
hugkvæmst ráð, sem öðrum líkaði en
höfundi þess. Augu bannmanna hafa
því mænt til ráðherrans, sem sat í
Kaupmannahöfn, og lagði höfuð sitt i
bleyti. Hvað hugkvæmdist honum þá?
Hann leggur 24 frumvörp fyrir þingið
eftir því sem skýrt er frá i „íaafold“.
Þar af eru nokkur um skattamál:
atimpilgjald, erfðagjald og vitagjald —
öll frá skattanefndinni, en tekjuaukinn
af þeim avo lítill, að þau koma varla
til greina. Þá dauðadæmir ráðherra
fyrir aitt leyti „farmgjalds“ atefnuna
í athugasemdunum við eitt frumvarpið
með því að kalla hana neyðarúrræði,
einsog getið er um annarastaðar í blað-
inu í dag. Loka kemur hann með
tolllögin aem samþykt voru til bráða-
birgða á aíðaata þingi — og veiga-
mesta atriðið í þeim er hœkkun áfengis-
tollsins.
Káðherra kemur því ekki með neitt
í atað áfengiatollsina, en eykur vandræðin
með því að hækka hann. En stefnu
ainni i, skattamálum lýsir hann með því
að gefa í skyn að liagur landsjóðs sé
svo góður að engin þörf sé á nyjum
sköttum fyrst um sinn.
Þetta mun mörgum þykja nýmæli.
Ef það er ekki beint hugsunarvilla,
nfl. að ráðherra líti einungis á hag
landsjóðs einaog hann er nú meðan
áfengiatollurinn er ein aðaltekjugreinin,
í atað þess að spurningin er hvernig
hagur landsjóðs muni verða þegar á-
fengiatollurinn er horflnn úr aögunni.
Állir, sem lesa landareikningana með
athygli og þekkja dálitið til þess sem
þeir byggjast é, vita að hagur land-
ajóðs nú er mjög góður. Tekjur hrökkva
venjulega fyrir gjöldum og tekjuaf-
gangur hefir jafnvel orðið svo mikill að
öllu samanlögðu aíðustu 5—7 árin, að
viðlagaajóður hefir aukiat úr 1 miljón
upp í l1/* miljón, þ. e. um 500000
krónur. Og það er ennfremur mjög
líklegt að tekjur muni hrökkva fyrir
gjöldum einnig næsta fjárhagatimabil,
því að þótt ekkert áfengi megi flytja
til landsins síðara árið, þá er áreiðan-
legt að fyrra árið flytjast að minsta
kosti tveggja ára byrgðar. Eu hvernig
verður hagur landajóðs næsta fjárhags-
tímabil þar eftir. Þá verða tekjur
landsjóðs um W0000 kr. minni en þær
eru nú. Þetta skarð á að fylla. Fyr
en örugt ráð er fundið til þesa að fylla