Ingólfur - 09.02.1911, Qupperneq 2

22
INGOLFUR
það, er alveg óforsvaranlegt að Iáta
bannlögin koma í framkvæmd.
Til þess að fylla þetta skarð vmt
ráðherra — bannlagaráðherrann sjálfur
— ekkert ráð. Jafnvel hann hefir gef-
ist npp.
Þykir mönnum nú byrja vel fyrir
bannlögunum: þÍBg kemur aaman eftir
tœpa viku og enn er ógert það nauðsyn-
legasta alls: að sjá við því að landið
fari ekki á höfuðið fyrir ofstæki Good-
templara.
J’onatan.
Flokksbitlingar.
—0—
Ég kalla svo embætti, opinbera styrki,
atvinnu og önnur hlunnindi, sem mönt-
um eru veitt sakir fylgis við þann
stjórcmálaíiokk, er í þann og þann
svipinn ræður ríkjum í landinu, en ekki
sökum verðleika né hæfileika. Nafnið
er ef til vili ekki vel fuodið. Eu ég
vona, að lesendunum skiljist, hvað ég á
við, — og þá er nóg.
Ég ætla ekki að rekja né rannsaka
yfirsjónir núverandi ráðherra í þessum
efnum. Þó að hægt sé að sýna fram á
með rökum, að stjórn eða þingflokk hafi
mistekist embættaskipanir eða styrk-
veitingar úr landsjóði, er samt næsta
erfitt að sanna, að veitingarvaldinu hafi
gengið hlutdrægni eða flokksdrægni til.
Það er víst eins torvelt að sanna slíkt,
og það er að leiða óhrekjandi rök að
því, að einhver hafi sagt vísvitandi ósatt.
Þeir Rörjtgensgeislar eru ófundnir enn,
er sýna oss allar mannlegar hugrenn-
ingar og hvatir. Og það er lítil hætta
á, að nokkur stjórn — og allra síst á
íslandi — gerist svo hreinskilin að
kannast við að hún hafi stungið embætti
eða atvinnu að einhverjum gæðinga
sinna að launum fyrir fylgi og dygga
þjónustu. Því má lengi halda fram, að
það hafi verið skoðuu veitingavaldsins
að sá umsækjandinn hafi verið verðug-
astur, er bænheyrður var. — En ég
ætla að rita fáein orð um hvílíkur háski
og siðspilling þjóðinni getur stafað af
flokksbitlingum, ef þeir tíðkast, og að
flokkunum sjálfum verður lítið gagn að
slíkum veiðibrellum, er til lengdar lætur.
Það er engin vanþörf á, að minnst
sé opinberlega á þetta atriði. Ég veit
með vissu, að sumir stjórnmálamenn
okkar i báðum flokkum telja flokksbitl-
inga eðlilega og réttmæta. Fyrir nokkr-
um árum heyrði ég merkan Heima-
stjómarþingmann finna einum forseta
Neðri deildar það til foráttu, að hann
hefði ekki veitt mönnum þingskriftir
fremur fyrir það, að þeir vóru Heima-
stjórnarmenn, og hann fór mörgum orð-
um um, hvílík fásinna slíkt væri.
Ég veit lika, að það er skoðun sumra
Sjálfstæðismanna, að hafa beri hliðsjón
á stjórnmálaskoðun eða flokksfylgi við
embættaskipanir og atvinnuveitingar, er
launaðar eru úr landssjóði. Það erauð-
séð, að af slíkum skoðunum og hugs-
unarhætti leiðir hina mestu hlutdrægni
og ranglæti, ef eftir þeim er breytt.
Reynslan þykir líka sýna, að hér stafi
stór háski af flokksákafanum. Það er
miklu víðar en á íslandi, að þingræðis-
stjórnum er ámælt fyrir, að þær veiti
mörgum embætti og svonefnd „opínber
störf“ eftir flokksfylgi, en ekki eftir
hæfileikum þeirra til að gegna þeim.
Þegar bændur upp til sveita ráða sér
kaupahjú, spyrja þeir um það eitt, hve
vel og ötullega kaupamaðurinn slái þúf-
urnar, en ekki hvoru megin hann sé í
stjórnmálum. Sjúklingar láta vitja þess
læknisins, er þeir treysta best til að
lækna sig — þegar svo stendur á, skiftir
litlu, hvort læknirinn er Sjálfstæðismaður
eða Heimastjórnarmaður. Ofstækisfyllsti
þingflokksráðherra myndi meira að segja,
að minnsta kosti ef mikið lægi við,
steingleyma öllu flokksfylgi og láta sækja
þann lækni til sin, er honum þætti lík-
legastur til að verða sér að liði. Þegar
einstaklingar þurfa á vinnu annara
manna að halda, ráða þeir því menn
til hennar eftir því, hve færir þeir eru
til hennar, en ekki eftir ástæðum, er
koma ekkert við þeim störfum, er þeim
er þörf á. En hví skyldi ríkið ekki
fara eftir sömu reglu við atvinnuveit-
ingar og embættaskipanir? Engin skyn-
samleg rök verða leidd að því, að hlýða
eigi annari meginreglu. En það er
hinsvegar auðséð, hve háskalegar af-
leiðingar það getur haft í för með eér,
ef hún gleymist stjórnum og þingum.
Lög réttlætfsins skipa svo fyrir, að
„réttasti maðurinn eigi að komast á
réttan stað.“ Því á sá umsækjandinn
að hreppa embættið, er mesta hæfileika
hefir til að gegna þvi. Að öðrum kosti
er réttlætinu misþyrmt. En það er eitt
hið helsta hlutverk ríkisvaldsins að vera
verður þess. Ef flokksfylgi ræður veit-
ingum embætta og landssjóðsatvinnu,
leiðir það af því, að ónýtungurinn verð-
ur dugandismanninum hlutskarpari auk
þess sem allur embættisrekstur og opin-
ber störf fara í handaskolum. Með þvi
lagi skapa veitingavöldin fúskara, setja
einskonar amlóðaskóla á stofn. Menn
sjá, að þeim ríður ekki svo mjög á því
að búa sig með erfiði og í sveita audlits
sins undir þau störf og embætti, er þeir
vilja gegna fyrir land og þjóð. Þeim
skilst fljótt, að þeim líður meira á hinu,
að koma sér í mjúkinn við þá stjórn
og þann þingflokk, er þá og þá fer með
æðstu völd. Og það er ekki hætta á
öðru, en mannleg tregða og snápseðli
gangi á það lagið.
Það er því auðsætt, að slíkar em-
bætta- og styrkveitingar eru siðspill-
andi. Og þær eru það á marga lund.
Þær freista manna til að breyta móti
sannfæringum sínum eða þegja um þær.
Af þeim hefir margur og getur margur
numið
„hin þögnlu svik,
að þegja við ölln röngu.“
Leynilegar þingkosningar voru lög-
leiddar til þess, að efnalitlir menn og
þeir, er eiga atvinnu sína og lífsviður-
væri undir ófyrirleitnum auðmönnum,
gætu kosið eftir skóðunum sínum, ef
svo kynni að vilja til, að þeir ættu
eitthvað í fórum sínnm af jafn-sjald-
gæfri vöru, eða þá eftir tilhneigingum
sínum, tilfinningum og lundarfari. Em-
bættis- og atvinnuveitingar eftir flokks-
fylgi eru gersamlega gagnstæðar til-
ætlun þess frumvarps, gagnstæðar „anda
þess“.
Sumir svara þessu þannig: „Það er
ef til vill rétt, er þú sagðir nú.“ En
þeir bæta við: „Nú eru tveir umsækj-
endur jafnfærir til einhvers opinbers
starfs eða jafn maklegir einhvers opin-
bers styrks og annar er flokkamaður
minn, en hina andstæðingur, og nú á
eg veitingarráð. Þá læt eg flokksmann
minn sitja fyrir og styð þannig áhuga-
mál mín óbeinlínis.“ Eg svara þessu
fyrst, að tveir menn eru sjaldan alger-
lega jafnhæfir til einhvers starfs. Hitt
er annað mál, að oft getur verið erfitt
að greina milli umsækjandanna, því að
nákvæm mælingaáhöld vantar, er hæfi-
leikar þeirra verði mældir með. En
þegar svo vill til, verður að skapa nýj-
ar reglur, er fara á eftir, svo að geð-
þótti einstakra stjórnenda geti svo lítið
beitt sin sem auðið er. Það má veita
þeim eldri eða yngri, það er um er sótt,
eftir því sem hentast þykir. Stundum
má láta mannúð ráða. Eg á við það,
að farið sé eftir því, hver hefir meiri
þörf á embættinu eða atvinnunni, efn-
anna vegna.
Þegar að er gætt, sézt að flokkarnir
græða lítið á flokksbitlÍDgum til lang-
frama. Þeir sem bera flokksfylgi sitt og
flokkstrúnað í sjóði, verða að jafnaði
fyrstir til að bregðaat þeim flokknum
er steypist úr völdum, og leita á miak-
unn hins nýja meiri hluta, er nú hlotn-
ast ráð matar og mannvirðinga. Nýi
atjórnarflokkurinn laðar menn til fylgis
sér með sömu ráðum og fyrverandi
meirihluti, sömu „matarpólitikinni“, svo
að alt verður „kaup kaups“. Það get-
ur verið jafn gróðavegur að aðhyllast
báða flokka. Eini ágóðinn af flokks-
bitlingunum er því sá, að þeir miða að
því að auka hræsni og andlega og sið-
lega vesalmennsku í landinu, að minka
mennina og spilla þeim. Þess þarf
naumast að geta, að öll menningar- og
framfaraviðleitni á að stefna í þver-öf-
uga átt.
Ef ötulir flokksmenn eru atvinnu-
lausir og flokknrinn telur sér skylt að
annast þá, á flokkssjóður, en ekki landi-
sjóður, að standa straum af þeim. Ef
flokkssjóður er þess ekki megnugur,
verða flokksmennirnir að fara í pyngjur
sínar eða sparisjóðsbækur, þeir er þær
eiga. Hitt er örþrifaráð að veita þeim
embætti, er þá brestur hæfileika til að
gegna, eða skapa handa þeim ný og ó-
þörf embætti. Það er ekki furða, þótt
andstæðingum þess þingflokks, er gerist
sekur um slíkt, gremjist að sjá þeim
sköttum varið þannig, er þeir gjalda til
allsherjarþarfa. — —
Þingræði okkar er enn í vöggunni,
svo að það er ekki furða þótt margt
fari aflaga — bæði í þessum efnum og
öðrum og er ekki ástæða til að ör-
vænta. En engin vanþörf er samt á, að
ofurlítið linni stjórnarálagi því hinu
mikla, er nú þjáir ísland,
Sigurður Oubmundsson.
Draumurinn konunnar minnar.
Ingimundur segir frá dálitlu
úr prívatlífi sínu.
Hún Tobba — Það heitir konan
min — hnipti svo óþyrmilega í mig í
nótt að ég vaknaði með andfælum og
var lengi að átta mig á hvað nm væri
að vera.
„Hver djöfullinn gengur á,“ sagði ég
þegar ég loksins var orðinn svo vak-
andi að ég grillti í Tobbu sem sat
þarna við hliðina á mér í rúminu og
volaðl átakanlega.
„Hver djöfullinn gengur á“ (því sagt
í trúnaði kæru vinir þá er ég lang-
blíðastur við hana á kvöldin) er kviknað
í þér eða hvar er eldurinn . . . .“
„0 hvað þú getur verið andstyggi-
legur Ingimnndur að sofa rétt eins og
hugsunarlaus steinn. Þegar mig dreymir
svona voðalega —----------svona líka
voðalega voðalega!
„— — Ég bið auðmjúklega fyrir-
gefningar, mjög auðmjúklega að ég
skyldi leyfa mér að sofa um hánóítina
en viltu nú gera mér þann greiða að
láta þig dreyma ofurlítið hærra næst
svo ég heyri það ef ég kynni að sofa. —“
„Ó! þú þarft hreint ekki að vera að
biðja forláts eða gera grín að mér —
þú heldur yíst þú sért fjarska fynd-
ÍDn-------og ég sem er svo ólukku-
leg — — svo voðalega ólukkuleg
manneskja — —“
Nú vita allir að af öllu óskemtilegu
er það langóskemtilegast að hafa skæl-
andi kvennmann hjá sér í rúminn, svo
ég tók til máls og var eins blíður í
málrómnum og mér var unnt.
„Tobba, þú elskar mig ekki lengur —
er ástin þín til mín kóluuð í hjarta
þínu eftir aðeins viku hjónaband —?“
„Hvernig geturðu spurt svona Ingi-
mundur — það sem einmitt er vegna
þess hvað ég elska þig hvað ég er
ólukkuleg — —“
Ég færði mig nær henni og strauk
náttreyjuna hennar ofboð mjúklega.
„Segðu mér hvað gengur að þér
hjartkæra Tobba?“
„Ó! mig dreymdi svo voðalega--------
mig dreymdi að ég væri niður á bæjar-
bryggju og svo margt fólk og þar var
hún Jósefína og var að fara um borð
og þú fórst með henni og þið ætluðuð
að sigla saman og hún var í svo voða-
lega fínum nýjum möttli með gullspenn-
um — — ó ég er svo hrædd um að
það rætist-------ég er svo yfirtak ber-
dreymin — —“
„Hvað er þetta Tobba, hvernig í
ósköpunum dettur þér þetta í hug —
ekki þekki ég eina einustu stúlku sem
heitir Jósefina —---“
„Ó hvað þú getur látið ólíkindalega
og þókst vera saklaus — — heldurðu
ekki ég viti að þið þekkið hana allir
------og hún er þó svo voðalega ækel
og vemmileg---------“
„Já, en blessuð-----------
„Ég veit ósköp vel hvað þú ætlar að
segja — — en þú skalt ekki reyna að
telja mér trú um neitt-------heldurðu
kanske ekki að ég vitj að kvöldið sem
þú sagðist hafa verið á pólitíska fundin-
um til kl. 3, þá barðirðu svo hart í
rúðuna hjá Jósefínu að konan uppi á
lofti fór og gægðist eftir hver það
væri--------ó hvað ég er ólukkuleg —
þú ætlar náttúrlega að sigla. — —“
Og nú fór hún að háskæla.
„Hvernig geturðu trúað þessu um
þinn egtavígða Ingimund, yndislega
Tobba,“ sagði ég og gerði mig eins
bliðan og mér var með nokkru móti
hægt.
En hún grét bara enn meir og lá nú
við andköfum. Þá sá ég að hér varð
að taka annað til bragðs og gerði mig
byrstan og illúðlegan mjög.
„Jæja, það er illt að heita hundur
og vinna ekki til nafs síns og nú skal
ég sveimér,“ sagði ég og stökk úr rúm-
inu í hendingskasti.
„Hvað ertu að hugsa um Ingimund-
ur — — þú ætlar þó víst ekki-----------“
„Jú, það er einmitt það sem ég ætla
------hvar eru buxurnar mínar?“
„-----Ó elsku Ingimundur, hjartkæri,
yndislegi Ingmundur — — þú mátt
ekki fara — — þú mátt til að vera
kyr hjá mér elsku góði.--------—“
„Nei, nú fer ég bara strax — —
aagði ég og leitaði sem ákafast að bux-
unum--------ég skal sveimér---------“
„Ó elsku besti Ingimundur, ég skal
vera svo voðalega væn við þig ef þú
bara kemur strax uppí ástar elsku vinur-
inn — — “
Satt að segja var ég farinn að hríð-
skjálfa af að stríplast þarna á gólfinu
svo ég skaust uppí þegar hún hafði
svarið þess dýran eið að minnast ekki
framar á Jósefinu — —.
------Þó þetta færi nú þannig á end-
anum vel, þá hef ég þó lofað sjálfum
mér því að berja gætilegar í rúðuna í
næsta sinn sem ég fer á Sjálfstæðis-
fund.
THg undirritaður Jón Bjaruason frá Lauga-
bóli gef hér með til kyrma að eg hér eftir hefl
tekið mér nafnið Mosdal, og hið því alla hér
eftir að kalla mig og skrifa Jón B. Mosdal.
Hafnarfirðí, 6. febr. 1911.
Jón B. Mosdal.