Ingólfur - 02.03.1911, Side 1

INGÖLFUR
IX. árg.
Keykjavík, flmtudagiim 2. mars 1911.
9. blað.

IKTOÓXjF1111
kemur út elnu sinni í viku að minsta
kosti; venjulega á fimtudðgum.
Árgangurinn kostar 3 kr., erlend.
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund- Í
in við áramót, og komin til útgef- ^
anda fyrir 1. október, annars ógild. $
Eigandi: h/f „Sjálfstjórn“. T
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn- ^
ar Egilsson Vesturgötu 14 B. V
(Schou's hús). — Heima kl. 4—5. T
Afgreiðsla og innheimta í Kirkju- x
stræti 12 kl. 11—12 hjá fröken }
Thoru Friðriksson. »
X
MHHHHW WW Wy»
V antraustsyfirlýsingin
í neðri deild.
Samþykt, eftir 10V2 klukkutíma
umræður með 16 atkr. gegn 8.
Báðherra segir af sér.
Tillaga til þingíályktunar um að lý»a
vantrausti á ráðherra Birni Jónsayni
var til umræðu í neðri deild á föstu-
daginn var. Það var lengsti fundur,
sem enn heíir verið haldinn á þe»»u
þingi; auk neðrideildar þingmannanna
voru þar viðataddir lengstaf allflestir
efrideildar þingmenn og mesti aægur af
áheyrendum, bæði á pallinum, í efri
deildar salnum og í hliðarherbergjnnum.
Fyrítur talaði af hendi flutnings-
manna Benedikt Sveinsson. HaDn talaði
um ístöðuleysí ráðherra gagnvart út-
lenda valdinu og aðgerðarleysi han»
innanlanda; minntist á foraetaförina og
viðræður ráðberra þar við danska blaða-
menn. Talaði síðan um aambandsmálið
og gat þeas, að að víau hafi ráðherra
átt mikinn og góðan þátt í því, að upp-
ka»t millilandanefndarinnar náði ekki
fram að ganga, en ekki næði það nokk-
urri átt, að aá sigur haíi verið honum
einum að þakka, heldur hafi þar staðið
bak við hann þúaundir af góðum drengj-
um, sem hefði snúiat móti uppkaatinu
alveg jafnt fyrir það, hvort hann hefði
barist með því eða móti. Minnti á það
í þeasu aambandi að ráðherra hafi víljað
afgreiða aambandamálið á síðasta þingi
með rökatuddri dagakrá án nokkurra
frekari aðgerða í því máli. Minnti enn-
fremur á ummæli ráðherra í vetur um
sambandsmálið við danska blaðamenn.
Þvínæst talaði hann um framkomu ráð-
herra útaf konungkjörnu þingmönnunum
og taldi frammiatöðu hans í því máli
óverjandi. Minntist þá á, að ráðherra
hafi tekið upp í fjárlagafrumvarp «tt
ákvæði um bornvörpuaektirnar, er færi
beint ofan í stöðulögin, stjórnarskrána
og botnvörpulögin. Þá þótti hönum
lika ráðherra hafa verið of ístöðulítill
gagnvart utanríkiaráðherranum danaka
útaf viðakiftaráðunautnum, og átaldi,
að nafn hans akyidi atanda í bláu bók-
inni Kraks. Síðan minntist hann á
bankajnálið nokkrum orðum; aagði að
þar hafi mönnum þótt kenna nýrrar
atefnu, en lítið samræmi hafi þó verið
milli aðgerða hans gagnvart þeiiri
stofnun og öðrum stofnunum, er landið
varðar og tók til dæmia íslands Banka,
ekki hafi ráðherra fyrirskipað rannsókn
þar, þegar upp komust fjáravik útibú-
stjórans á Akureyri. Réttarástandið í
landinu þótti honum ekki glæsilegt, og
tók til dæmis það, að aakamáf hefi verið
höfðað gegn fátækum manni fyrir vestan
útaf einum 25 aurum, en margt annað
alvarlegra látið afakiftalauat. Undir-
búningur lagafrumvarpanna þótti honum
líka lélegur og átaldi það aérataklega,
að ráðherra skyldi ekki hafa undirbúið
og borið fram frumvarp til atjórnarakrár-
breytingar. Fann þvinæst að Jangdvöl-
um ráðherra erlendia og þvi, að hann
hafi vanrækt að undirbúa frumvörp þau,
er aíðaata þing fól honum. Átaldi fram-
komu hana í Skrælingjafélaginu, og
aagði ennfremur að nær hefði honum
verið að aita heima og undirbúa frum-
vörp undir þingið enn að hlaupa ti!
Jótlands og halda alþýðufyrirleatra á
lýðháskólum þar. Að aíðuatu minntist
hann þess, að ráðherra væri nú kominn
á efra aldur og því lítt fær um að
gegna jafn vandasamri stöðu og þeirri,
er hann hefði með höndum.
Næsti ræðumaður var Jón frá Múla.
Gat hann þess þegar i upphafi mála
síns, að heimaatjórnarflokkuriun mundi
greiða atkvæði með vantraustsyfirlýa-
ingunni og vildi hann því skýra af-
atöðu flokksina. Hann sagði að Heima-
atjórnarmenn hefðu talið aér akylt að
hafa frumkvæði að því að bera fram
alíka tillögu aem þeaaa, ef hinir hefðu
ekki orðið fyrri til, en nú mundu þeir
fylgja þeim að þeasu máli. Hann kvaðst
geta akrifað nndir flestar af ástæðum
framsögumanna (Ben. Sv.) en þó ekki
allar. Taldi hann það þjóðaróhapp, er
Björn Jónsson varð ráðherra, og þótti
honum framkoma hans rýra álit og
trauat vort útávið, og rýra virðingu
ajálfra vor fyrir ajálfum oas; en þó
áleit hann að ráðherra ætti víða ítök í
tilfinningum þjóðarinnar. Sagði að Björn
Jónason hafi gert aig aekann í alæmum
misskilningi, er hann hélt að hann væri
fær um að vera ráðherra. Fann hon-
um til foráttu afskifti hana af sjálf-
stæðismálinu (frá ajónarmiði Frumvarps-
manna). Þótti bera á ofmikilli kurteiai
ráðh. við Dani. Vildi ekki áfellast
hann fyrir botnvörpuaektamálið. Fann
að því að hann hefði akotið undir
danskan dómstól málum, aem dæmd
voru hér á sama veg fyrir undir
og yfirrétti (bankamálinu); við það kvað
hann hafa alegið óhag á fjöldá manna.
Átaldi hinar löngu Danmerkurvistir ráð-
herra og ófullnægjandi lagaundirbúning
hana. Talaði aiðan um afakifti hana
af fjármálum landaina, bankarannaókn-
ina, franaka bankamálið og Sif-félagið,
þar aem ráðherra var heiðursformaður,
danska lánið, aem tekið var hjá Hand-
elsbauken, þeim banka aem Tulinius
skiftir við og apurði hvort það stæði
nokkuð í aambandi hvað við annað; gat um
Einar Ben og enska féð, sem ráðherra
hafi farið að hallast að, eftir að vera
búinn að slá úr og í við Frakka og
hafi hann með því vakið vantraust
þeirrs. Þó allt annað í stjórnarferli
ráðherra hefði verið gott, taldi hann
afakifti hana af fjármálum landaina ærið
hóg til að réttlæta þessa vantraustayfir-
Jýaingu. Gerði mikið úr óáreiðanlegleika
ráðherra í öllum málum. Átaldi mála-
aóknir hana gegn blaðamönnum hér
heima og minnti á að Alberí hafi notað
líka aðferð, er hann vildi klekkja á
mótstöðnmönnum sínum. 1 atjórnarfrum-
vörpunum kvað hann engin nýtileg ný-
mæli vera, og fann að ýmsu í fjárlaga-
frumvarpinu. Minntiat aíðan á Thore-
málið. Kvaðst ekki akilja að nokkur
þingmaður þyrði að taka ábyrgð á þess-
ari óatjórn lengur. Álitið á ráðherra-
stöðunni þótti honum vera komið niður
úr öllu valdi og þesai 2 síðustu ár
þótti honum likust ljótum draum.
Nú var klukkan orðin 3 og var þá
fundi freatað til kl. 5.
Þá talaði næstur Jöh. Jóhannesson
bæjarfógeti. Hann kv&ðst hafa orðið
fyrir vonbrigðum þar sem ráðherra væri.
Átaldi mjög framkomu hana gagnvart
embættiastétt landaina. Ráðherra hefir
á marga lund reynt að veikja traust
manna á þeirri stétt; en þetta er ekki
ærlegt, ekki sæmilegt, að veikja þannig
álitið á aamverkamöanum aínum. Eftir-
lit og röggsemi ráðherra með starfa-
mönnum landaina hefir ekki verið eina
glæailegt og hann vill sjálfur láta menn
halda; en hvernig á líka sá maður að
geta haft nokkurt eftirlit, aem í lagi
aé, t. d. með sýalumönnum, sem þarf
að hafa með aér á yfirreiðum aínum
liata, saminn í atjórnarráðinu, yfir þær
bækur, aem aýslumenn eiga að halda. —
Ef þær gifurlegu aakir, aem ráðherra
hefir borið á gömlu bankaatjórana, voru
sannar, hveravegna höfðaði hann þá
ekki sakamál gegn þeim?
Báðherra kvaðat ekkert illt hafa
aagt um embættismenn Iandsins. Hélt
að hann gæti að minnsta kosti séð, ef
bækur aýalumanna væru avikaamlega
eða ákaflega rangt færðar. Spyr sjálfan
sig hvort þetta aé alvara eða gaman;
ástæður virðulegra audstæðiuga ainna
séu avo smávægilegar og hlægilegar.
Hér aé veríð áð tildra upp hleðslu af
yfirdrepskap og fyrirslætti. Segir að
samtal sitt við Politiken í vetur sé
raDganúið af minnihlutablöðunum; mörg
ár séu síðan hann hafi leaið einn ataf
í andatæðingablöðum sinum, vill ekki
apilla andlegri heilsu sinni meu að leaa
þau, þar aé ekki annað enn rógur, níð
og avívirðingar um hann og hans flokk.
Dönaku blöðin sé minna enn ekkert að
marka, þar ajáiat varla annað enn nið
um hann og meiri hlutann, og mest aé
það komið frá löndum vorum. Siðan
minntist hann á botnvörpuaektirnar, og
aagði að dönsku ráðherrarnir hafi talið
það „Overenakomst“ að Danir fengju
4/g þeirra, o? jafnvel hafi verið talað
um fjárlagaaynjun ef þetta ákvæði væri
fellt burt. Kvaðst þó engu hafa lofað
um aamþykt þeas, einungis lofað að
bera það fram á þingi. Þá minntiat
hann á viðakiftaráðunautinu og aagði að
þar ætti nú að gera óamátt uúmer útaf
hlægilegum amámunum. Viðskiftaráðu-
nauturinn megi alls ekki koma inn á
avið danskra konaúla, það aé embættis-
akylda utanrikiaráðherrana að gæta þess
og þvi hafi hann, ráðh. aent honum eftir-
rit af erindiabréfi viðakiftaráðunautsina.
Síðan talaði hann um bankamálið og
aagði að útibúatjórinn á Akureyri hafi
verið talinn dauður, og því hefði ekki
verið auðvelt að hefja rannsókn gegn
hounm. Lagafrumvörpin aagði hann að
hefðn orðið avo seint tilbúin vegna veik-
inda ainna. Kvaðat haía talið það kurt-
eisiaakyldu aína gagnvart merkum ía-
landavini, Arne Möller, að hlýða á fyrir-
leatur hans i Skrælingjafélaginu og kvaðat
þá hafa tekið duglega í lurginn á
Schack Stórdana. — Allt þetta, aem sér
væri hér borið á brýn, taldi hann smá-
muni, yfirvarp, til að leyna sönnu ástæð-
unni, sem aé ilönguninni í ráðherra-
aeaainn. Þótti ekki nema sjálfsagt af
aér að áfrýja bankamálunum til hæata-
réttar, vegna þeas að dómarar hér geti
ekki verið óvilhallir (ósjálfrátt þó) í
því máli. — Kvaðat hafa fengið hjá
forstjóra Landmandabankans akýraln
dönsku bankamannanna og væri hún
nú hér komin og til afnota fyrir rann-
sóknarnefnd efri deildar, hvort aem
gömlu baukaatjórunum líkaði það betur
eða ver. Þegar danakir fjármálamenn
hafi séð þá skýralu, hafi traust þeirra
á Landabankanum vaxið.
Ráðherra talaði í 3 kl.tíma, og minnt-
ist á roargt fleira, svo aem fyrirleatra
sína á Jótlandi, amáaögur umvanþekk-
ingu Dana á högum vorum, og fleira
aem hér yrði of langt upp að telja.
Þá talaði Björn Kristjánsson banka-
stjóri og vildi bera blak af ráðherra.
Talaði aðallega um það hverau óað-
gengilegt franaka lánatilboðið hafi verið,
þaraem það hafi verið bundið ýmsum
þeim skilyrðum, er ráðherra hefði með
engu móti getað gengið að.
Skúli Thoroddsen vítti ráðherra fyrir
að hafa ekki undirbúið undir þingið
frumvarp til etjórnarakrárbreytingar.
Vítti ráðherra aömuleiðis fyrir fram-
komu hana í botnvörpusektamálinu og
viðskiftaráðuuautamálinu, viðakiftaráðu-
nauturinn átti einmitt að vera til þess,
að halda uppi svörum fyrir oas í út-
löndum; ráðherra hafi alls ekki þurft
að standa utanrikisráðherranum danska
neinn reikningsskap gjörða ainna í
þeasu efni. Þótti kenna ístöðuleysi hjá
ráðherra í þingfrestunarmálinu, þar aem
það hafi verið faat áform hana, er hann
aigldi til Danmerkur, að fresta þinginu.
Átaldi aðgerðaleysi hans innanlands,
og nefndi til þeas helat atjórnarskrár-
breytinguna og tollalöggjöfina, hvorugt
þessara mála hafi ráðherra undirbúið
undir þingið; tollamálin hafi þó aíst
verið vanþörf á að undirbúa nú, þar
aem fyrirsjáanlegur tekjuhalli á uæsta
fjárhagstímabili verði (vegna bannlag-
anna) nálægt V2 miljón, en uppí þenna
tekjuhalla hafi ráðherra gert ráð fyrir
h. u. b. 32,000 kr. tekjuauka. Þvínæat
minntist hann á bankamálið; kvaðat
atrax hafa verið á móti þannig lagaðri
bankarannaókn, er ráðherra hafi látið
fram fara, alikt hefði átt að gera í