Ingólfur - 16.03.1911, Síða 1

INGÖLFUR
IX. árg.
Keykjavík, flmtadaginn 16. mars 1911.
11. blað.
IKTOÓLF 11 I
kemur út einu sinni í viku að minsta ^
kosti; venjulega á fimtudögum. ^
Árgangurinn kostar 3 kr., erlend* ^
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund- ±
in við áramót, og komin til útgef- *
anda fyrir 1. október, annars ógild. $
Eigandi: h/f „Sjálfstjórn“. T
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn-
ar Egilsson Vesturgötu 14 B. V
(Schou’s-hú3). — Heima kl. 4—5. T
Afgreiðsla og innheimta í Kirkju- x
strœti 12 kl. 11—12 hjá fröken ?
Thoru Friðriksson. J
1-H+frH+frH-H+frH-H+frHW
a I«an
Kristján Jónsson
skipaður ráðherra Islands.
Skömmu fyrir kl. 3 á mánudaginn
var, meðan stóð á umræðum í efri deild
um bankamálið og innsetningu Kriatjána
Jónaaonar í gæaluatjórastöðuna við Landa-
bankann, barat honum símskeyti frá
konungi avolátandi:
„Jeg opfordrer Dem til at overtage
Stillingen som Islands Minister. Maa
ganske overlade til Deres egen Afgor-
else om De anser fornodent at rejae til
Kabenhavn
E'rederik R“
(Á íalensku: „Ég skora á yður að
takait á hendur stöðuna sem ráðherra
íilanda. Ég legg yður það fullkomlega
á sjálfsvald hvort þér teljið nauðayn-
legt að fara til Kaupmannahafnar.“)
Nokkru seinna fékk fyrv. ráðherra
Björn Jónsson líka skeyti frá konungi,
er skýrði honum frá þessari ráðstöfun,
og barst nú fréttin óðar út um bæinn.
Kriatján Jónison svaraði konungi sam-
dæguri á þessa leið:
„Villig til at overtage Stillingen som
Islandsminister. Nærmere telegraferes
i morgen.“
(Á íslenaku: „Fús á að takast á
hendur stöðuna sem íslandsráðherra.
Símað verður nánar á morgun.“)
í fyrradag voru síðan símuð út tii
konungs nauðsynleg skjöl viðvíkjandi
fráför Björns Jónssonar og viðtöku
Kristjáns Jónssonar, en konungur undir-
skrifaði þessi skjöl á Amalíuborg sama
dag.
1 gær tilkynti Kr. J. neðri deild
þetta og tók ráðherrasæti. Kvaðsthann
mundu koita kapps um að ró og friður
komist á í landinu, að aæmileg fjárlög
yrðu samþykt á þinginu og nauðsynleg
■tjómarskrárbreyting. Þá yrði þing
eins og lög mæla fyrir rofið; en jafnvel
þótt engin stjórnarskrárbreyting gengi
fram mundi hann iamt rjúfa þingið til
þes« að þjóðin fengi tækifæri til þess
að skera úr glundroða þeim sem nú
værj á ílokkaskiftingu. Hann kvaðst
hafa tekið á móti tilboði konungi af
því að hann hafi fulla ástæðu til að
ætla að 23 þingmenn muni sumpart
etyðja sumpart eigi amast víð sér.
Bankamálið á mánudaginn.
Innsetning gæslustj. Kr. Jónssonar.
Samþykt með 9 atkv. gegn 3.
Miðvikudag 8. þ. m. kom út nefndar-
álit um bankamálið frá nefnd þeirri, er
efri deild hafði skipað til að rannsaka
gerðir landstjórnarinnar í Landibanka-
málinu m. m. Nefndin hafði klofnað;
meiri hluti hennar, þeir: Lárui H.
Bjarnaion (form. nefndarinnar), Stefán
Stefánsson (skrifari nefndarinnarý, Sig-
Stefánsson og Aug. Flygenring lögðu
til að deildin samþykti svohljóðandi
þingsályktunartillögu:
„Efri deild alþingis ályktar að skora
á ráðherra að hlutast tafarlauit til um
það, að tekið verði nú þegar við Krist-
jáni Jónssyni háyfirdómara sem gæ^lu-
stjóra í Landsbankanum. að honum
verði greidd lögmælt gæilustjóralaun
frá 1. dea: 1909 og að honum verði
endurgoldinn útlagður koitnaður hans til
að sækja rétt hans og deildarinnar •
gagnvart ráðherra og bankaitjórn Landa-
bankans.“
Minni hluti nefndarinnar, Sig. Hjör-
leifsion, lagði það það aftur á móti til,
að þingsályktunartillaga þessi væri feld,
vegna þess, að málið væri ekki nógu
rannsakað af hálfu nefndarinnar.
Þrir menn í deildinni tilkyntu for-
seta það í fundarlok á föitudaginn var,
að þeir óikuðu að fá það borið undir
atkvæði daginn eftir hvort þingsálykt-
unartillaga þessi skyldi tekin á dagskrá
þá þegar, en forseti lýsti því yfir, að
hæstvirtur ráðherra hefði óskað þes»,
að hún kæmi ekki til umræðu fyr enn
á mánudag. í fundarbyrjnn á laugar-
dag var nú þetta borið nndir atkvæði
og var samþykt að taka tillögnna á
dagikrá, með 7 atkv. gegn 3. En for-
seti úrsknrðaði nú að 8/4 atkvæða þyrfti
til að samþykkja þetta og væri það
því fallið. IJm þetta varð nú æði mikið
þjark, eins og við er að búait þar sem
þessi úrskurður fór beint ofan í þing-
sköpin eins og allir heilvita menn, sem
þingsköpin lesa, geta séð. En forseti
mun hafa misskilið þau ákvæði þing-
skapanna, er hér að lúta og er það
sennilegra en hitt, að hann hafi með
vilja brotið þau. En úrskurði forseta
varð að hlíta, og var þá máiið loks
tekið á dagskrá á mánudaginn var.
Fundurinn byrjaði kl. 1 og hafði
fyrstur beðið um orðið framsögum. meiri
hlutans, Lárus H. Bjarnason. Eu alt
um það gaf forseti þó Birni Jónssyni,
fyrv. ráðherra, orðið á undan honum;
mun það líka hafa verið sprottið af
misskilningi á ákvæðum þingskapanna,
er kveða þó mjög ljóst á um þetta efni,
heldur en þetta hafi verið ásetnings-
synd hjá prófastinum.
Björn Jbnsson fór mjög geyst af
stað, og var auðsýnilega reiður. Hann
gat þess, að hér mundi ekki stoða
margar eða langar ræður því dómur-
inn muni vera löngu fyrirfram ákveð-
inn. Mintist á álit meiri hluta rann-
sóknarnefndarinnar (honum hefir verið
sagt að L. H. B. só þar formaður) og
þótti þar kenna lítillar rannsóknar.
Mótmælti því, að deildin kvæði upp
dóm án undangenginnar rannsóknar.
Áitæðurnar til innsetningar Kr. J. sem
gæslustjóra væri minna enn engar; þeir
gæsluitjórarnir hefðu ekkert gagn gert
í bankanum þann tima, er þeir voru
þar, en „mjög, mjög, mjög mikið ógagn“.
Þótti það mjög ótilhlýðilegt, að ábyrgð-
arlausir starfsmenn bankans skyldu
gefa út (!) eða kaupa víxla. Gæilu-
stjórarnir hafi gert sig seka í framúr-
skarandi hirðuleysi og trassaakap, er
mundi baka bankanum vel hálfrar miljón
króna tap. Mintist á víxlaskekkjuna
og sagði að bankaitjórarnir hafi leynt
hvarfi víxlanna. Þeir hafi sýnt þrjósku,
óhlýðni og ósvífni gagnvart landitjórn-
inni með gjörðarbókarhaldið og væru
þeisir menn því gjöraamlega óhæfir í
stöðu lína. Innsetningu gæilustjóranna
kvað hann mundu verða til stórtjóns
fyrir bankann, þar sem þeir hafi sýnt
af sér þverúð og þrjósku, og mundi
slíkt verða til stórskaða og skemda, og
stórum veikja traust bankans utanlandi.
Þingiályktunaitillöguna kvað hann vera
banatilræði við allt réttlæti og réttvíii.
Kristján Jónsson bað nú um að fá
orðið næstur, þar sem veist hafi verið
að sér persónulega, og leyfði L H. B.
að hann fengi að tala á undan sér.
Kr. J. sagði þá, að ræða Bj. J. hafi
aðeins verið til að sverta þá gæsluitjór-
ana, enda hafi hún aðeim verið einn
hlekkurinn í þeirri keðju látlauira of-
sókna sem hafin var 24. nóv. er fyrsta
tbl. íiafoldar kom út eftir afietninguna.
Bj. J. leyfir sér enn í ræðu linni að
rengja þau atriði, sem margsönnuð eru.
Það er ekki nema ofur-eðlilegt, að sum
lán kunni að vera veik í Landsbank-
anum, þar aem hann er þjóðar banki,
og honum ætlað að styrkja og styðja
atvinnuvegi landsmanna. Aðrir bankar
t. d. Nationalbankinn danski, afskrifa
svo hundruðum þúsunda skiftir á hverju
ári, fyrir væntanl. tapi. Hann lýsir því
hátíðlega yfir, að það séu ósannindi er Bj.
J. segir, að hann hafi átt að segja við
döniku bankamennina að tapið muni
verða um 100—200 þúaund krónur, en
hitt kvaðit hann hafa sagt þeim, að
tapið gæti farið framúr 100 þúsund kr.,
ef ilia áraði og óskynsamlega væri á
haldið. — Ef þeir gæslustjórarnir hafi
komið ókurteislega fram gagnvart Land-
stjórninni, þá hafi hún saDnarlega ekki
komið siður ókurteiilega fram við þá.
Um gjörðabókarhaldið sagði hann sama
og síðast, er bankamálið var til um-
ræðu í deildinni, að þáverandi ráðherra
Björn Jónsson hafi 15. okt. 1909 sagt
við þá báða gæilustjórana, að best muni
vera að láta allt vera um það mál eins
og verið hafi til ársloka.
Nú átti að réttu lagi L. H. B. að
tala, en forseta mun þó ekki hafa sýnst
svo, og fékk næstur orðið
Björn Jónsson. Sagði að látlausri
ofsókn hafi verið beitt gegn sér, ráð-
herranum, fyrir að gera skyldu sína;
bankanum hafi legið við stórtjóni ef
þessi ráðstöfun hefði verið látin ógerð.
En ef þessi eða önnur eins aðferð eins
og hér er ráðgerð væri við höfð af
öðrum „lögbrotsmönnum", þá væri þar
með allí i stjórn lokið í landinu. Kvað
það bíræfnuitu ósanmögli að tala um
sannanir af hendi gæsluitjóranna. Kvaðit
ekki leggja trúnað á það, er „sakbor-
inn maður" segði um ummæli sín við
dönsku bankamennina, kvaðst trúa þeim
betur sjálfum. Sagði að gæsluitjórarnir
hafi farið ivo frá bankanum að þeir
hafi ekkert vit haft á bankamálum. —
Mintist ekki að hafa haft þau ummæli
við gæsluitjórana um gjörðabókarhaldið,
er Kr. J. vitnar i, en býst við að það
muni vera tilbúningur, eins og annað,
er úr þeirri átt komÍD.
Nú fékk loksins Lárus H. Bjarnason
orðið. Talaði fyrst um það, er banka-
rannsóknarnefndin var fyrst skipuð.
Áður enn það var gert hafði ráðherra
ekki spurt endurskoðunarmenn bankans
um hvort nokkuð væri þar athugavert,
og enginn hafði kært það fyrir ráðb.,
að neitt væri þar í ólagi. En ráðh.
hefir aagt Lándrilara, að rannsóknin
hafi verið ráðin á fiokksfundi og sé
politik. Þetta mun líka vera sannleik-
urinn, hún var, er og mun alltaf vera
politík. — Afietningin mun líkl. hafa
verið ráðin þ. 15. okt. 1909. Kr. J.
hefir borið það fyrir rannsóknarnefnd-
inni, að þann þann dag hafi Björn
Kristjánnon, núverandi bankastj. komið
til sín, og iagt, að sér þætti það mjög
leitt, en ráðherra muni nú vera búinn
að ákveða að vikja bankastjórninni frá.
Bj. Kr. hefir þó borið fyrir nefndinni,
að hann muni ekki eftir þessu. — Ráð-
herra vill nú halda fram, að hæstirétt-
ur eigi að dæma um þetta mál; en
hæstiréttur er ekki dómfær um það,
hvort ráðherra hafi. hér gerst brotlegur,
um það á landsdómur að dæma; en
bæstiréttur getur aðeim um það dæmt
hvort fógetagerðin hafi verið réttmæt-
Rannsóknarnefnd deildarinnar hefir i
höndam símskeyti frá stjórn Landmands-
bankans, er sýnir, að ráðherra hefir
aldrei spurt hana um, hvort hún hafi
nokkuð á móti gæslustjórunum, og eru
það því ósannindi að Landmandsbank-
inn hafi nokkru sinni hótað viðskifta-
sliti, ef gæslustjórarnir væru settir inn
aftur. Leyndardómar þeir, sem land-
stjómin hefir leyft sér að láta land-
stjórnarblaðið vera að dylgja með, minna
á skápinn fræga, sem Mdm. Humbert,
franska fjárglæfrakonan, átti; hann
var lokaður og innsiglaður og frúin
sagði að í honum væri ógrynni verð-
mæta; margir lögðu trúnað á þetta,
og lánuðu henni i þeirri trú of fjái;
en þegar skápurinn loks var opnaður,
var í hoDum — ekkert! Landmands-
bankinn vill ekki, og það af ofurskilj-
anlegum ástæðum, að skýrsla sendla
sinna sé birt; í henni eru sem sé þau
ummæli um 3 verslunarhús bæjarins,
sem rikust eru talin, sem mundi verða
til þess að hann yrði að borga stórfé
til skaðabóta.
Sigurður Hjórleifsson: Þetta mál
mun vekja eftirtekt bæði innanlands
og utan. Hér fella úrskurð þeir menn
sem mest hafa verið við málið riðnir.
Fyrsti merkisdagurinn i þessu máli var
25. april 1909, þegar rannsóknarnefnd