Ingólfur - 23.03.1911, Síða 2

46
INGOLFUR
því rétttrúaður Sjálfstæðiimaður, og
hafði ekkert brotið móti reglum ílokks-
iui, þeasi vantrauitayfirlýaing getur því
ekki verið bygð á neinu öðru enn per-
aónulegleika. — Konungur gat anúið
aér til hvers þeas manna úr meiri hlut-
anum, er bann vildi og hefir því farið
algerlega þinglega leið; hann á val per-
aónunnar. Hef ég þá ófyriraynju tekið
við embættinu ? Ég akal taka það fram
að ég ber auðvitað sjálfur alla ábyrgð
á útnefningu minni. Ég neita því, að
ég hafi með henni framið þingræðisbrot;
ég gat talið mér atuðning fulls helm-
inga þjóðkjörinna þingmanna og auk
þesa allra hinna konungkjörnu. Skjöl
þau, sem Sk. Th. vitnar i um fylgi sitt,
geta verið þannig orðuð, að undirskrif-
endurnir geti líka stutt mig, og það er
víst, að minnsta koati tveir þeirra hafa
viljað styðja hvern þann úr Sparkliðinu,
er fen?i konungsútnefningu. Svona var
nú áatatt er konungur aneri aér til mín,
og hafi einhver breyting orðið á því
aíðan, þá er það ekki mér að kenna og
enginn af þeim helmingí þjóðkjörinna
þingmanna, aem mér hafði tjáð fylgi
sitt, hefir síðan komið til mín eða sagt
mér frá, að á þeasu hafi orðið nein
breyting. Af þeaaum áatæðum get ég
ekki kannast við að akýrala Sk. Th. aé
rétt. — Þingræði er nú það, að meiri
hluti þingains ráði, og þar með líka
taldir þeir konungkjörnu; þeir eru alveg
eina löglegir þingmenn og þeir þjóð-
kjörnu; þeir, aem bera brygður á þetta,
verða að aýna einhver lög, er mæli
öðruvíai fyrir um þetta. Ég mun því
ekki meta það aem úrslit þeasa máls,
ef tillagan verður aamþykt hér í deild-
inni, ég mun þá líka krefjaat þess, að
hún verði borin npp í efri deild. En
hvað ætla nú tillögumenn að gera, ef
tillagan verður aamþykt. Geta þeir
fengið nokkurn þann mann, sem kon-
ungur taki gildann? Ég fullyrði, að
engin von er til þeas. Ef ég þvi hefði
neitað að verða við tilmælum konungs,
hefðum vér mátt aita með fyrverandi
ráðherra, er ég verð að telja mjög illa
til starfana fallinn, því ég trúi því ekki,
að Sk. Th. hafi nægilegt fylgi þing-
manna. Mér virðiat því tillagan vera
ógætilegt frumhlaup. Ég viaai það að
glundroðinn mundi þá ef til vill verða
enn meiri enn áður, ef ég færi nú frá.
Ég visai, að það var ekki rétt, sem
Skúli og séra Sig. Stef. sögðu mér um
fylgi Skúla á sunnudaginn var, einaog
það var hermt. — Ég hef sagt Skúla,
að ég mundi ekki leggja atein í götuna
fyrir hann, ef hann fengi svo mikið fylgi,
að kónungur útnefndi hann. Mér hefir
verið legið á hálai fyrir að ég kallaði
ekki saman fiokkinn til ráðagérða er
mér barst símskeyti konunga; en ég
hafði ekki góðann tíma til þess þann
dag, það var sama daginn og banka-
málið var til umræðu í efri deild. Eu
Skúli og Sigurður höfðu góðann tíma
til þesa, og var fundi frestað í deild-
inni um 30 mínútur til þess að tala sig
aaman bak við mig. — Skúli hafði
undirgengiat skuldbindingar við Bjöma-
liðið, er lúta að útnefning konungkjör-
inna þingmanna; ég tek það fram að
ég hef enga alíka aamninga eða skuld-
bindingar gert. — Ég hef aldrei verið
ákafur flokksmaður og get því ef til
vill einmitt skapað frið í landinu; þó
laafold vekji úlfúð og þras útaf útnefn-
ingu minni, get ég þá að því gert og
á ég að bera ábyrgð á því? — Mér
gengur ekki til nein valdafíkn; — í
hitteðfyrra stóð mér til boða að verða
ráðherra, og er það sannanlegt, en ég
neitaði því, vegna þess að mig langaði
ekki til þeaa. Nú hef ég talið mér akylt
að taka við þvi og hef ég einungia gert
það til að firra vandræðum. — Ég er
ekkí fyllilega samdóma hinni rökatuddu
dagskrá, sem hér hefir verið borin fram.
en get þó tekið á móti henni. En þesa
skal ég geta, að þessi rökstadda dag-
skrá hefir engin áhrif á afatöðu mina
í málinu.
Forseti (Hannes Þorateinason) kvaðst
vilja nú frá foraetaatólnum bera hönd
fyrir höfuð sér, þar sem honum hafi í
dag í blaði Sk. Thór. verið brugðið
jafnvel um ódrengakap og það verið
gefið í skyn, að hann hafi símað kon-
ungi rangar skýrslur um fylgi ráðherra-
efnanna. Það sé gefið í akyn, að hann
hafi ótilkvaddur farið að síma til kon-
unga en það muni flestir þingmenn vita
að þetta er ekki rétt, og að Krabbe
forstöðumaður íslensku stjórnarskrif-
atofunnar í Höfn símaði bæði til forseta
efri deildar og foraeta neðri deildar og
bað um álit þeirra. Kvaðat þá hafa
símað það, sem hann vissi aannast og
róttast, og taldi hann réttaat til að taka
af öll tvímæli, að lesa cpp í deildinni
símskeyti þau, er í'arið hc-í'ðc milli þeirra
Krabbe og hans. (Simskeytin birtum
vér á öðrum stað í bh ðinu). Þetts,
sem í símskeytumim stendur, kvaðat
hann atanda við, því þa(i væri rétt, og
þó hann ætti í dng eða á morgun *ð
síma aftur, mundi það þá verða á sömu
leið. —
Skúli Thóroddsen. Ráðh. Kr. J. hafði
aðeins fylgi 3 manna og meðal þeirra
var hann sjálfur. En hann (Sk. Th.)
kvaðst hafa haft fylgi svo að segja alla
aparkliðains og Björnsliðið nærri allt
hafi „eftir atvikum" fallist á að hann
yrði ráðherra og að fella hann ekki á
þessu þingi. Ráðherra hefir því haft
með aér minni hluta þjóðkjörinna þing-
manna og jhefir með því framið þing-
ræðisbrot, framið lögbrot; og síðan hafa
óheillaöldur blekkinga, rangfæralu og
lyga boriat út. — Einn af flokksbræðr-
um vorum hefir nú borið fram hér í
deildinni rökstudda dagskrá án þesa að
flokknum kæmi nein vitneskja um það
fyrirfram. Vandkvæði þau, er Bj Þ.
taldi vera á því að samþykkja van-
traustsyfirlýsiuguna þótti honum bera
vott um kynlegan hugaunarhátt, eða er
það trú Bj. Þorl. að ráðherra aé avo
fastnegldur við völdin, að hann muni
sita jafnt fyrir það þó vantraustsyfirlýs-
ing til hans verði samþykt. Afleiðingin
af þessari röksemdaleiðalu Bj. Þorl. yrði
aú, að aldrei mætti gefa neinum ráð-
herra vantraustsyfirlýaingu. — Foraeti
hefir bygt akýrslu sína á lausafréttum
en ekki á neinni vissu.
Jón í Múla stóð þá upp næatur til
að akýra með fám orðum frá afstöðu
Heimastjórnarflokkaina og afakifti hana
af ráðherraakiftunum. Bæði Skúli og
Kr. Jónsson sneru aér til Heimaatjórnar-
flokkains til að leita fyrir aér um fylgi
hans. Skúla vildi flokkurinn ODgin lof-
orð gefa, en Kriatjáni Jónssyni hétu
þeir því eftir atvikum, að láta hann
óáreittann framyfir þinglok.
Bjarni frá Vogi. Það er að ajálf-
sögðu þjóðin og þarafleiðandi þingið,
meiri hluti þeirra manna aem þjóðin
kýa, sem á að ráða. Tillögumenn vissu
ekki að ráðherra hefði meira fylgi enn
19 manna, að meðtöldum þeim konung-
kjörnu, en honui i þótti ekki eiga að
taka tillit til þeirra, og væri það því
minni hluti þjóðkjörinna þingmanns,
sem honum fylgdi. Þegar ég viaai að
fyrverandi ráðherra hafði misst trauat
meiri hluta þjóðkjörinna þingmanna, þá
taldi ég það sjálfaagt að hann yrði að
leggja niður völd; en af aömu ástæðum
get ég ekki fallist á, að nú eigi annar
minni bluta ráðherra að taka við af
honum. Síðan hef ég nú heyrt ráðherra
segja það, að hann teldi sér fylgi 23 þing-
manna. Skúli telur sér á hinn bóginn
fylgi 21 manna; með þessu móti get ég
ekki betur séð enn &ð tala þingmanna
sé komin uppí 44, en mig minnti að
þeir væru áður aðeins 40. Mér þykir
því sjálfsagt, að deildin gangi til at-
kvæða um þessa vantrauatayfirlýaingu
til að sjá hvoru megin þessir 4 Dýju
þingmenn eru. — Þykir æði mikil
ósamkvæmni hjá Bj. Þorl. að bera fram
þessa rökstuddu dagskrá.
Jón ólafsson. Þykir það illa við eig-
andi að Skúli skuli vera flutningsmaður
að þeasari vantraustayfirlýaingu, þar sem
málið sé honum svo nákomið. — Þykir
það annars undarlegt af Skúla, að leggja
svo mikið kapp á að verða ráðherra,
þar sem nýjar kosningar fara nú í hönd ;
hann hefði þá aðeina getað orðið bráða-
byrgðaráðherra og því ekki komið nein-
um atórmálum fram; öðru máli væri að
gegna, ef Skúli hefði tryggan meiri
hluta að baki sér, en hér er nú ekki
því að heilaa. En bér er ekki um annað
enn bita að keppa fyiir hann, Skúli
lálr Kr. J. að hann styðst við atkvæði
Heimastjórnarmanna og þeirra konung-
kjörnu; hyggur að niörgum muni þá
þy cja fróðlegt að heyra biðilsbréf Skúla
til Heimastjórnarflokkiins þar sem
hann mælist til að fá að ganga í eina
aæug með flokknum, (les upp bréfið frá
Skúla, þar sem hann æakir eftir fylgi
þeirra). Þegar Skúli sjálfur þurfti að
afla sér fylgia, þá vildi hann notaat við
þá konungkjörnu, en ef annar maður
leitaði fylgis þeirra, þá var það þing-
ræðiabrot! — í símskeyti Skúla til kon-
ungs stendnr, að enginn annar en hann
(Sk. Th.) geti vænat fylgia Sjálfatæðia-
flokkains. En er það nú orðið nauð-
synlegt til að verða ráðherra að hafa
fylgi þeas flokks? Ég hef hingað til
skilið það svo að til þesa þyrfti fylgi
meiri hluta þingsins, en ekki einhvers
aérataks flokka. Auk þeas gátu vel
fleiri enn einn haft trauat þeirra manna,
aem höfðu ætlað aér að styðja Skúla.
Þessvegna var reikningsdæmi Bj. frá
Vogi ekki áreiðanlegt, er hann komst
að þeirri niðurstöðu að þingmenn hlytu
að vera 44 ef báðir aegðu satt, Kriatján
og Skúli.
Skúli vildi með bréfi aínu til Heima-
stjórnarflokksins bara fá að vita, hvaða
akilyrði þeir mundu setja þeim, aem
þeir hétu fylgi sínu. Sagðiat hafa hitt
Lárus H. Bjarnason í þinghúsinu og
hafi hann spurt aig hvort hann ætlaði
ekki að akrifa áframhald og bjóða ein-
hver kjör. Það er ekki rétt að hér aé
verið að berjast um völdin, heldur er
hér nú barist um það hvort meiri hluti
þjóðkjörinna þingmanna á að ráða eða
ekki. Kvaðat heldur mundu akaðaat
peningalega, ef hann yrði ráðherra, og
taldi upp öll þau> aukin útgjöld, er aú
tign mundi hafa í för með sér, og var
það mikið fé. Hann gat búiat við að
hann mundi hafa orðið fullgóður ráð-
herra, þar sem hann hafði fengið mikla
líf»reyn8lu, verið embættismaður, kaup-
maður, ritatjóri, bókaútgefandi, bóndi,
o. a. frv. —
Var nú loks gengið til atkvæða um
hina rökstuddu dagakrá aéra Björna
Þorlákaaonar, að viðhöfðu nafnakall og
aögðu já:
Björn Þorlákason
Eggert Pálaaon
Einar Jónsson
Hannes Hafatein
Jóh. Jóhanneaaon
Jón frá Múla
Jón Magnúaaon
Jón Ólafsaon
Jón Sigurðsson
Ólafur Briem
Pétur Jónsson
Sigurður Sigurðsson
Stefán Stefánsson.
en nei aögðu:
Benedikt Sveinssou
Bjarni frá Vogi
Björn Jónsson
Björn Kriatjánaaou
Björn Sigfússon
Hálfdán Guðjónsson
Jón frá Hvanná
Jón Þorkelason
Magnúa Blöndahl
Sig. Gunnarsson
Skúli Thóroddaen
Þorleifur Jónsson.
Hin rökstudda dagskrá var þannig
samþykt með 13 atkv. gegn 12 og þar
með var vantraustayfirlý*ing 7menning-
anna burtu fallin. Svo fór um sjóferð þá.
Símskeytin
frá forseta neðri deildar.
Eins og getið er um annars ataðar í
blaðinu, las forseti neðri deildar, Hann-
ea Þorsteinsaon upp frá forsetaatólnum
aímskeyti þau, er farið hafa milli hans
og íslensku atjórnarskrifstofunnar í
Höfn útaf ráðherraskiftunum. Yegna
þesa, að það hefir verið gefið í skyn
bæði í blöðum og í viðræðum, að með
þeasum símakeytum hafi konungi verið
gefin röng skýrsla um afatöðu flokkanna
til ráðherraefnanna, höfum véf fengið
leyfi foraeta Hanneaar Þorsteinasonar
til að birta símakeyti þesai, avo að allir
megi sjá hvað hæft er í þessum aðdrótt-
unum.
8. mars barst H. Þ. svölátandi *ím-
skeyti frá forstöðumanni íalensku stjórn-
arskrifstofunnar Jóni Krabbe:
„Altingsformand Hannes Thorateina-
aon, Reykjavík. — Til Kongens Efter-
retning udbedea ogaaa Deres telegrafiske
Udtalelse Miniaterkrisens Lösning.
Krabbe.“
(Á íalensku: „Til leiðbeiningar kon-
unginum eruð þér einnig beðinn að láta
uppi með aímakeyti akoðun yðar um
ráðherraútnefninguna").
Samdægurs svaraði hann á þeasa leið:
„Islands Ministeriuma Kontor, Krabbe
Köbenhavn.
Altinget tre Fraktioner: Ministerens
Fraktion 14 Modfraktionen II den
samlede Opposition 15. Miniaterens
Fraktion har Dægtet deltage i Nomination
af Efterfölgeren. Situationen iovrigt
uforandret. Nærmere anarest.
Hannes Thorsteinsson
Altingsformand.11
(Á íalenaku: „Á alþingi eru 3 flokks-
brot: flokksbrot r íðherrans 14, mótflokks-
brotið 11, andstæðingaflokkurinn allur
15. Flokkabrot ráðherrans hefir neitað
að taka þátt í tilnefningu eftirmannsina.
Ástandið að öðru leyti óbreytt. Nánara
bráðlega*).
Og loks þ. 12. þ. m., að morgni þess
sama aunnudags, er Skúli og »éra Sig-
urður í Vigur sendu konungi skeyti sitt
um sambræðsluna, simaði haun á þesaa
leið:
„Krabbe, Ialands Ministeriuma Kontor
Köbenhavn.
Ministerkrisen ulaat. Skuli Thórodd-
aen har aikre 7 stemmer ain egen
iberegnet af Ministerena Modfraktion.
Den aamlede Opposition enstemmig
næg(et at atatte hans Kandidatur Lang-
varige Forhandlinger mellem Minister-
ens Fraktion og Thóroddsens Tilhæng-
ere skönt Fraktionen för har nægtetal
Medvirkning til Nomination. Paa fælles
Mede igaaraftea Thoroddaen faaet Til-
sagn om 12 pasaive af Ministerena
Fraktion. Kristján Jónsaon menes at
kunne aamle de ovrige 21 Stemmer.
Hannes Thorsteinason
Altingsformand."