Ingólfur - 30.03.1911, Page 1

INGOLFUR
IX. árg.
Reykjavík, flmtudaginn HO. mars 1911.
IKTGÓIjFUR |
kemur út einu sinni f viku að minsta $
kosti; venjulega á fimtudðgum. J
Árgangurinn kostar 3 kr,, erlend- t
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund- i
in við áramót, og komin til útgef- *
anda fyrir 1. október, annars ógild. $
Eigandi: h/f flSjálfstjórnu. $
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn- |
ar Egilsson Vesturgötu 14 B. ^
(Schou’s bús). — lleima kl. 4—6. T
Afgreiðsla og innlieimta í Kirkju- *
strœti 12 kl. 11—12 hjá fröken I
Thoru Friðriksson.
I
áU aU
Landsbankamálið.
Þá er nú loksim, eftir nærfelt hálft
annað ár, unnið það verk, sem sjálfsasrt
var og sem fyrir löDgu hefði átt að vera
unnið, hvernig sem annars er litið á
bankamálið í heild sinni, en það er að
hlatast til um að gæslustjórar alþingis
við Landsbankann verði settir aftur inn
í stöðn sína, sem þeir voru löerlega til
kosnir og ólöglega frá vikið. Vér segj-
um að þetta verk hetði átt að vera
nnnið fyrir löngn, og eigum þar við
það, að stjórnin hefði átt að vinna það
þegar í ársbyrjun 1910, því að frá
þeim tíma brast hana heimild til að
meina hinnm þingkjörnn gæslustjórum
að framkvæma þaðefdrlití baakanum, er
þingið hafði falið þeim; en stjórnin bar
eins og kunnugt er, ekki giftu til þesaa,
heldur skipaði sjálf við bankann þá
gæslustjóra, sem henni þóknaðist, og til
þess brast hana auðvitað enga síður
heimild. Bankastjórnin var því með
ölln ólöglega skipuð að minnsta kosti
frá 1. jan. 1910.
Þingið gat nú vitanlega ekki kippt
þessn í lag fyr enn það kom saman
aftur, 15. febr. þ. á. En ef vel hefði
átt að vera, þá hefði þingið átt að láta
það vera sitt fyrsta verk að skipa lands-
stjórninni að koma þegar í stað löglegri
skipnn á bankann, en það varð einungis
gert með því, að gæslustjórar þeir, sem
þingdeildirnar höfðu kosið, væru aftur
látnir taka sæti í bankastjórninni. Síðan
átti þingið að taka sig til og rannsaka
það, hvort sakir þær, er landstjórnin
bar á gæslustjórana værn á rökum
bygðar og hvort ástæða væri til fyrir
þingið að víkja þeim frá stöðu sinni.
Því það átti að vera þinginu ljóst, að
það eitt hafði, eftir að nýju bankalögin
gengu í gildi, heimild til að víkja frá
þeim gæslustjórum, sem það hafði kosið,
og *ð ráðstafanir Björns Jónssonar 1 áð-
herra, er hann meinaði gæslustjórunum
að taka sæti í stjórn bankans eftir 1.
jan. 1910, voru því algerlega ólögmætar. í
nýju bankalögunum er feld bnrtu heim-
ild ráðherra til að víkja frá hinum þing-
kjörnu gæslustjórum nm stnndarsakir
eða til fullnustu, einmitt til þess að
fyrirbyggja að nokkur stjórn geti af
pólitískum eða öðrum ástæðum vikið
þeim frá og svift þingið með því öllu
eftirliti með stjórn bankans.
Björn Jónsson heldur því fram, að
þingið taki fram fyrir hendurnar á æðsta
dómstóli landsins, hæstaréttinnm danska,
er það skorar á landstjórnina að viður-
kenna hina þingkjörnn gæslnstjóra sem
rétta meðstjórnendur bankans. Það
gegnir mestu furðu, að maðnrinn skuli
vilja halda þessn fram, að hann skuli
vilja ota fram og meta meira útlendan
dómstól enn löggjafarþing þjóðarinnar,
og þið á því sviði, sem löggjafarþingið
ómótmælanlega var eða átti að vera
einvait yflr. Þetta er auðvitað álls
ekki dómstólamál og dngar Birni Jóns-
syni ekki að halda því fram, þó honum
hafi þóknast að ,reyna að beita dóm-
stólunum gegn skýlausum rétti alþingis,
líklega til þess eins að draga málið á
langinn og koma i veg fyrir að lögleg
stjórn komist á í bankannm. á þessu
þingi. Þó Kristján Jónsson hafl leitað
aðstoðar fógetans til að fá aðgang að
bðkum og skjölnm bankans, þá var það
auðvitað til þess eins, að geta fram-
kvæmt eftirlit það er þingið hafði falið
honnm, unsþingið kæmi saman; fógeta-
úrskarðinn taldi hann auðvitað ekki
lokaúrslit málsins, heldur vildi hann
bíða þess að þingið skæri úr; og það
eitt hefir úrskurðarvaldið. En það mun
vera eitt af nýmælum þeim, er Björn
Jónsson hefir viljað framkvæma í stjórn-
artíð sinni, að víkka vald hins danska
dómstóls, hæstaréttar, á kostnað lög-
gjafarþings íslendinga, að þarflausu,
þvert ofan í alla réttsýni, og ef til vili
líka ofan í öll lög.
En þetta, sem nú heflr gert verið,
o: innsetning hinna þingkjörnu gæsln-
stjóra í bankann, er aðeins byrjunin,
fyrsta sporið til að greiða úr allri þeirri
flækju og þeim lögbrotum og lagaleys-
um, sem átt hafa sér stað frá 22. nóv.
1909 og alt fram á þessa síðustu daga.
Nú hefir formhlið málsins verið kippt
í lag; en allt hitt er eftir. Þjóðin á
heimting á að mega vænta þess, að nú
verði tekið til að rannsaka til fullnustu
þetta alræmda mál, rannsaka það svo,
að ekki verði framar nm það deilt,
hvorir eða hvor eru „þeir seku“, banka-
stjórarnir gömln, eða hinn „röggsami"
ráðherra er setti þá frá.
Úr heimi vísindanna.
Enskur læknir einn, Dr. J. Mortimer
Granville, frægnr maður og mikils met-
inn meðal læknastéttarinnar í Englandi,
hefir ekki alls fyrir löngn talað á þessa
leið nm áfengis- og bindindismálið, eftir
því sem málgagni danskra lífsábyrgðar-
félaga, „Forsikrings Kongressen“, seg-
ist frá:
„Hófleg neysla á öli og víni er vel-
gerningur fyrir likamann. Það er mín
faata sannfæring, að alger afneitun á öli
og víni sé mannfélaginu miklu skað-
legri enn óhófleg neysla áfengis við og
við. Ég veit að ég er í þe»gu atriði á
öðru máli enn allflestir læknar, er um
þetta mál hafa ritað, en eftir rúmra
40 ára reynsln og athnganir er óg af
öllu hjarta sannfærður nm að það mnndi
vera skortnr á siðferðislegu þreki af
minni hálfn, ef ég segði þetta ekki
opinberlega.
Það er óbifanleg sannfæring mín, að
mannlegnr likami og hlutverk þau, sem
hann á að inna af hendi, bæði líkam-
leg og siðleg, bíði ómetanlegt tjón af
bindindisvillunum og afleiðingum þeirra.
Það þarfnast engrar sönnnnar, að
Englendingur, sem á við meðalkjör að
búa, þolir miklu ver sjúkdóma nú en fyrir
40 — 50 árum og að honum batnar seinna
en þegar hann neytti daglega vínglas
og vænan sopa af öli eða porter-öii með
máltiðnm sinnm.
Nákvæmar almennar statistiskar rann-
sóknir, og einstakar kliniskar athnganir
sýna glögglega að þjóðarsjúkdómar, svo
sem tæring, krabbamein, barnaveiki,
gjgt, allskonar taugaveiklun og margir
minni háttar kvillar eiga rót sína að
rekja til þess, að lifskraftar líkamans
þverra og þetta kemur að meira eða
minna leyti í ljós, er menn neyta ein-
göngu vatns, gosdrykkja í stað hress-
andi hnmals og maltsdrykkja og vin-
berjalögs. Mér er vel ljóst, hvílíka á-
byrgð ég tekst á hendur sem maður og
læknir, er ég kveð upp úr um þau megin-
atriði, sem tilfærð eru hér að framan, en
þegar nú svona stendur á fyrir mér, að ég
hefi tvöfalda skyldu, lít ég svo á sem
mér beri að gegua henni og hafa ekki
hliðsjón af öðru.
Ofstækisfullar krossferðir gegn vín-
nantn og ölnautn ern orðnar að tískn
og keyra úr hófl fram. Þær eru komn-
ar út yfir þau endimörk, að það er
skaðlegt heill einnar kynslóðar og er
tekið að gerast þjóðfélaginn háskalegt11.
Þetta kemur ekki vel heim við kenn-
ingar bannmanna og Templara, .eins og
allir sjá. Ekki sknlnm vér nm það
dæma, hvorir hafa rétt fyrir sér, átrún-
aðargoð Temlara eða þessi enski læknir,
um það verða vísindamennirnir að bít-
ast; en vér þykjumst fara nærri um
prúðmannlegann munnsöfnnð Templara,
ef einhver maðnr hérlendur hefði djörf-
nng til að halda þessari skoðun fram.
Það er erfltt að segja, hvort súskoðun
er haldgóð, að hólieg vínnantn sé líkam-
annm heilsusamlegri enn algert bind-
indi; en það er eftirtektavert, að reynslan
sýnist henda til þess, að þeir menn,
sem aldrei bragða vín eða öl, sén engu
heilsubetri enn hinir, sem hóflega hafa
vín nm hönd, af hverju sem það stafar.
Yér vonnm, að vinir vorir Templararnir,
skilji það, að hér er ekki verið að mæla
fram með drykkjuskap, heldur ér hér
einungis verið að benda á það, að líkur
séu til, að hófleg neysla víns sé ekki
skaðleg heldur ef til vill þvert á móti,
og að bannikvaldur þeirra sé því þegar
af þeirri ástæðn bygt á skökkum grund-
velli. Oss þykir varlegra að taka þetta
fram — eftir viðkynningn vorri af
„virðulegum andstæðingnm vorum.“
13. blað.
Stj órnar skr ármálið
á þingi.
í byrjun þings fluttu þeir dr. Jón
Þorkelsson og Bjarni frá Vogi itarlegt
frumvarp til breytinga á stjórnarskránni
og litlu síðar komn þeir Jón frá Múla
og Jón Ólafsson með annað. Báðum
þessnm frumvörpum var vísað til einnar
nefndar, en þeir vorp í nefndinni:
Sig. Gunnarsson, Jón Ólafsson, Ólafur
Briem. H. Hafstein, Jón frá Múla,
Bjarni frá Vogi og Jón Þnrkelsson;
bættu þeir síðan við nefndina með sam-
þykki neðri deildar Jóh. Jóhannessyni
og Skúla Thoroddsen.
Nefndin varð eftir langar íhuganir
sammála um alveg nýtt frumvarp, en
Bjarni, Skúli og Jón Þorkelsson áskildu
sér þó að gera breytingartillögur. Aðal-
breytingar nefndarfrumvarpsins ern
þessar:
1. A8 ráðherrar skuli vera þrir.
2. Að konungkjörnir þingmenn skuli
afnnmdir, en efri deild sknli kosin
með hlutfallskosningum nm land alt
til 12 ára i senn.
3. Að kosningarrétt sknli hafa jafnt
konur sem karlar, ef þan eru full-
veðja, þó ekki yngri en 21 árs.
4. Að endurskoðendur landsreikninganna
sknli vera 3 og kosnir með hlut-
fallskosningn — og
5. Að ef sambandslög milli íslands og
Danmerknr séu samþykt á alþingi
sknli þing roflð eins og þegar stjórn-
arskrárbreyting heflr verið samþykt.
Breytingartillögnr Bjarna og Jóns
Þorkelssonar fórn fram á að sambands-
lagaákvæði yrðu tekin npp i stjórnar-
skrána, að kjörgengur sé enginn sem
ekki hefir verið heimilisfastur hér á landi
síðnstu 2 árin, að dómendur í æðsta
innlendum dómstóli séu ekki kjörgengir,
að eDginn megi hér á landi bera orður
eða titla og að um sambandslög sknli
fara fram almenn atkvæðagreiðsla í stað
þingrofs. Skúli Thoroddsen stakk upp
á að hafa árleg þing o. fl. Ólafur Briem
stskk upp á alþýðu atkvæði, ef 4000
alþingiskjósendur æsktn þess um eitt-
hvert mál. Jón Ólafsson og Jón frá
Múla stnngn upp á að fjáruppástungu-
vald þingsins skyldi afnumið, en Jón
frá Hvanná vildi breyta þessu svo að
enginn mætti bera upp á alþingi breyt-
ingartillögur við fjárlögin sem hefðu í
för með sér aukin útgjöld fyrir landsjóð
nema ráðherra og fjárlaganefndir deild-
anna í heild sinni. Ólafur Briem vildi
fækka þingmönnum nm 4, úr 40 í 36.
Margar fleiri breytingartillögur komu
fram og breytingartillögur við breyt-
ingartillögnr, sem ekki er þörf á að
nefna.
í gær og í fyrradag var málið til
2. umræðn í neðri deild og atkvæði
greidd nm allar þessar breytÍDgartil-
lögur. Deildin félst yflrleitt á tillögur
nefndarinnar, sjá tölul. 1—5 hér að
framan. Þó var 5. liðnum breytt þannig
að tillaga þeirra Jóns og Bjarna var
samþykt og kemnr því alþýðuatkvæði
í staðinn fyrir þingrof. Auk þess var