Ingólfur - 12.04.1911, Page 1

INGOLFUR
IX. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 12. apríl 1911.
•H^HHHHH HHHHH+HKH4»frH-H-H'H-H-H-H*^H-
ÍIKTGÓXjFUn |
kemur út elnu sinni í viku að minsta ^
kosti; venjulega á fimtudðgum. i
Árgangurinn kostar 3 kr., erlend. X
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund- í
in við áramót, og komin til útgef- ^
anda fyrir 1. október, annars ógild. $
Eigandi: h/f „Sjá]fstjórn“. T
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn- |
ar Egilsson Vesturgðtu 14 B. ^
(Schou’s-hús). — Heima kl. 4—5. T
Afgreiðsla og innheimta í Kirkju- x
strœti 12 kl. 11—12 hjá fröken Í
Thoru Friðrik sson. J
Silfurbergsbyrgðirnar.
Stórkaupmaður Þórarinn Tuliniua hef-
ir beðið oss fyrir grein þá, sem hér fer
á eftir:
„Ingólfur" flytur 9. þ. m. grein með
fyriraögninni: „Ráðherra og silfurbergs-
málið“, er eg vil leyfa mér að fara um
nokkrum orðum, þar eð hún ella gæti
hæglega valdið misskilningi, enda játar
höfnndurinn sjálfur, að hann sé málinu
ókunnugur.
í samningi þeim, sem árum aaman
hefir verið milli mín og stjórnarinnar
um silfurbergsnámuna, er það ákveðið,
að eg akuli vinna námuna á eiginn
kostnað, en landsajóóur akuli fá helm-
inginn af söluverði silfurbergains, er úr
námunni vinat. Ennfremur mælir aamn-
ingurinn avo fyrir, að eg skuli annast
um sölu á öllu silfurberginu og íá fyrir
það þrjá af hundraði í sölulaun.
Þá er náman, frá 1. júlí 1910, var
fengin öðrum i hendur, með þeim skil-
málum, að því er mér er kuunugt, að
hann akilaði landsajóði 55 af hundraði
af því, sem úr námunni yrði unnið á
hans kostnað, í stað 50 af huudraði,
•em eg greiddi, veitti aamningurinn
mér rétt til að anna»t áfram um sölu
á birgðum þeim, sem óseldar voru —
fyrir mig og stjórnina í sameiningu —
og taka 3 af hundraði í umboðalaun af
stjómarínnar helming, aem að undan-
förnu.
Eu þrátt fyrir það þótt samningurinD
veitti mér þennan rétt, gekk eg þó
góðfúslega að þVÍ, að ikifta iilfurberga-
birgðunum og slepti þannig tilkalli til
umboð»launa þeirra, er eg átti heimt-
ingu á fyrir »ölu á atjórnarinnar helm-
ing. Umboð»laun þessi, 3 af hundraði,
runnu því til hin« nýja leyfishafa, er
hann tók við »ölunni. Það er þá ékki
eg, sem hef fengið noklcuð að gjöf í
þeisum við«kiftum.
Kaupmannahöfn, 30. marz 1911.
Þórarinn Tulinius.
Tveim dögum »iðar en þetta greinar-
korn Þórarins Tuliníu* er skrifað, flutti
íaafold grein um þetta aama mál og
leitaðiat við að »ýna fram á, að fyrrv.
ráðherra Björn Jónsson væri með engu
móti ámæliaverður fyrir aðgerðir hans
í þessu máli fyrir land»»jóðs hönd, og
akýrði málavöxtu alla frá sinni hlið,
eins og Tulinius hefir nú gert frá sinni
hlið. Og er nú að hyggja að þvi, hversu
málið horfir við, þegar skýringar eru
fengnar frá báðum þesaum málaaðilum.
Tuliniua heldur því fram, að sam-
kvæmt samningi þeim, sem verið heflr
milli hans og landsatjórnarinnar undan-
farin ár um silfurbergsnámuna, hafi hann
átt að vinna námuns. á eigin kostnað,
en landssjóður hafi átt að fá lielming
af söluverði silfurbergsins, er úr nám-
tmni ynnist. Hann heldur ennfremur
því fram, að aamningurinn hafi þannig
veitt sér rétt til að anna»t áfram »ölu
á byrgðum þeim, sem óseldar voru og
að hann hafi ekki átt að standa lands-
sjóði skil á þeim hluta söluverðsins er
honum bar, fyr en byrgðirnar voru seld-
ar. í ísafoldargreininni er þá líka sagt
frá þvi, að tveir „ágæti* lögfræðingar“,
er stjórnin hafði ráðfært sig við í þesau.
efni, hafi látið uppi þá »koðun sina, að
landasjóður eigi ekki heimtingu á að
Tuliniu* skili honum þeim silfurbergs-
byrgðum, sem til voru óseldar, þegar
samningur hans var útrunninn.
Ein» og getið er um í grein vorri um
þetta mál 9. f. m. hefir þáverandi ráð-
herra Björn Jón»»on þó ekki skilið samn-
ing Tuliniusar á þessa leið, og í samn-
ingi þeim er hann gerði fyrir hönd
landsstjórnarinnar við GuðmundUakob*-
son er það tekið fram, að silfurbergs-
byrgðar þær, sem til séu óseldar á hverj-
um tíma, séu eign landssjóðs og þar
með taldar byrgðir þær, sem þá séu
í vörslum Tuliniusar og þar er mælt
svo fyrir að G. J. »kuli taka við byrgð-
um þeasum af Tuliniusi og selja þær fyr-
ir lanssjóðs hönd, og fá þá auðvitað af
þeim þann hluta andvirðisins, sem til er
skilinn í samningnum. Þar sem í»afold
heldur því nú fram, og Tulinius heldur
því fram, og lögfræðingum þeim, sem
hafa kynt sér málið, ber saman um það,
að landssjóður eigi ékki heimtiugu á því,
að Tulinius skili honum byrgðum þeim,
er hann átti eftir óseldar, heldur aðeins
helmingi af andvirði þeirra, er hann
hafi selt þær, þá verður ekki betur «éð,
enn að hér *é um samninqsrof að tefla
af hendi lands»tjórnarinnar (BjörnsJóns-
sonar) gagnvart Guðmundi Jakobssyni,
því það er beraýnilegi, að samkvæmt
samningi sínum við laudsstjórnina gat
Guðm. Jakobsson krafist þess, að fá
allar þær silfurbergsbyrðir, sem til voru,
til sölu. Er nú fyrv. ráðherra Björn
Jónsson engis ámælis verður fyrir elíka
ráðstöfun sem þessa? Eða hvernig halda
menn að farið hefði, ef Guðm. Jakobs-
son hefði höfðað skaðabótamál gegn
landsstjórninni fyrir þetta?
Þvlnæst var það eftir aðBjörnJóns-
son var farinn til Hafnar og hvergi
nálægur, að gerður var nýr samningur,
er Guðm. Jakobsson framseldi réttsinn
að silfurbergsnámunum til frakknesks
bauka eins Banque francaise pour le
Commerce et ‘1 Industrie, og í þeim
•amningi reyudi landritari að ráða fram
úr því óefni, aem í var komið fyrir
handvömm eða gáningsleysi Björns Jóns-
sonar; var þá sett í þann samning það
ákvæði, að hvernig sem færi um byrgð-
ar þær, sem voru í vörslum Tuliniusar,
þá skyldi landasjóður vera ábyrgðarlaus
af því. — Af þes»u ákvæði er það auð-
sætt, að gert hefir verið ráð fyrir því,
að dómstólarnir, skyldu skera úr því,
hvort Tulinius ætti að skila landssjóði
eða umboðsmanni hans sem þá var orð-
inn, Bauque francaise, byrgðunum, enda
hefði það verið réttast og sanngjarnast,
úr þvi sem þá var komið. En eftir því
sem í»afold skýrir frá hafa lögfræðing-
ar þeir, sem Björn Jón»»on spurði ráða
í Höfn, sagt honum að það mundi verða
árangurslaust, og hafði h|inn þá ákveð-
ið, að leggja það á vald alþingis, hvort
málið skyldi hafið gegn Tuliniusi eða
ekki. Þetta hefir Björn Jónsson þó
ékki gert enn þá. Vér áttum í fyrra-
dag tal við formann rannsóknarnefndar
efri deildar og sagði hann oss, að fyrv.
ráðherra hafi ekki með einu orði minnst
á það mál við nefndina, og alþingi veit
ekki annað um þetta silfurbergsmál en
það, sem Isafóld Jlytur um það 1. apríl
þ. á., eftir að vakið hefði verið máls á
þvi hér í blaðinu.
Af þesau má nú sjá hversu mikið
fyrv. ráðherra Björn Jónsson hefir gert
til að ráða fram úr þeim vandræðum,
er hann hafði sjálfur orðið orsök til.
En þó er enn fleira athugavertlvið ráð-
stafanir hans i þeasu máli. ísafold get-
nr þess, að 1. júlí f. á. þegar umboðs-
inaður Guðm. Jakobssonar og umboða-
maður land*»jóð» hafi ætlað að taka við
byrgðunum hjá Túlinimi (aamkv. samn-
ingi Guðm. J&kobason) hafi hann neitað
að láta þær af hendi og hafi það þá
orðið að samningum að byrgðunum
væri skift til helminga og skyldi Guðm.
Jakobsson fá annan helminginn til sölu,
en Tulinius hinn helminginn í sinn hlut.
Þó hafi Tuliniua lofað því, að selja ekk-
ert af byrgðum sínum áður en ákveðið
yrði um það, hvort mál skyldi höfðað
gegn honum eða ekki. — Þess er þá fyrst
að gæta, að vér bárum í áðurnefndri
grein vorri nákunnugan mann fyrir því,
að Tulinius væri þá þegar búinn að
selja fimta hluta þeirra byrgða, er hann
hafði fengið í sinn hlut, fyrir 75,000
krónur. Hér er þá ekki nema tvennu
til að dreifa: annaðhvort hefir Tuliniu*
brugðið loforði sínu, eða Björn Jónsson
hefir verið búinn að tjá Tuliniusi, að
nú væri ekkert frekar því til fyrirstöðu
að hann seldi byrgðirnar. En hvernig
sem því er varið, þá er 'það eitt víst,
að Björn Jónsson hafði enga heimild til
að ganga að því, að Tulinius fengi
helming byrgðanna til fullrar eignar.
Og Tulinius átti samkvæmt samningi
sínum enga heimting á því; hann átti
heimting á því einu, eftir því sem hann
lýsir samuingnum í skýringum sínum
hér að ofan, að fá helming af andvirði
ullra þeirra silfúrbergsbyrgða, er hann
hafði í sínum vörslum, er hann hafði
selt þær. Á þessu er æði mikill munur.
í stað þes»a gengur fyrv. ráðherra að
því, að hann fái til fullra umráða og
eignar helming byrgðanna ogþurfiekki
15. blað.
að gjalda landssjóði af því einn eyri.
Hinn helminginn fær »vo hinn nýji Ieyfi»-
hafi til sölu og geldur landssjóði af
andvirði hans 55°/0, samkvæmt hinum
nýja samuingi. Með öðrum orðum: í
stað þess, að landsgjóður átti að fá
helming af andvirði allra byrgða, sem
voru í vörslum Tuliniu»ar óseldar, þeg-
ar aamningurinn var útrunninn fær hann
nú aðeins 5J°/0 af helmingiþeirra, þeim
helmingnum, sem Tulinius sleppti við
landasjóð. Og það eru engir smámunir,
sem hér er um að tefla fyrir landsjóð.
Alls voru byrgðirnar 10000 tvípund, og
hvor þeirra, Tuliniusar og landsjóð*,
fekk þá 5000 tvípund I sinn blut. Ef
það er rétt, sem os» var sagt, að Tuli-
nius hafi selt 1000 tvípund á 75,000
kr. (Tulinius ber ekki á móti þessu, og
samsipnir því þannig með þögninni), þá
hafa birgðirnar því alls verið 750,000
króna virði, en sá helmingur, sem lands-
sjóður fékk 375,000 króna virði. Þetta
var þá það sem landssjóði bar sam-
kvæmt samningnum við Tulinius, og
sem landssjóður þá hefði fengið ef Björn
Jónsson hefði haldið sér við þann samn-
ing og látið Tulinius selja allar byrgð-
arnar. En í stað þe»s fær landsjóður
nú, eftir viturlegum ráðstöfunum Björns
Jóns»onar, ékki nema 55°/0 af þessum
350,000 kr., eða 192,500 kr. ef gengið
er út frá sama verði og Tulinius fekk.
Með öðrum orðum: Bj'órn Jónsson hefir,
ef þessi reikningur er réttur, bakað
landssjóði 157,500 króna skaða með
þesssri ráðstöfun sinni, og þó eflaust
miklu meira, því að um leið og hann
gengur að því, að Tulinius fái þessi
5000 tvípund til fullrar eignar, skapar
hann landssjóði og umboðsmanni hans,
Banque francaise, svo skæðann keppi-
naut, að hætt er við að þeim reynist
ómögulegt að selja eitt einasta pund af
silfurbergi meðan nokkuð er eftir af
þessum silfurbergshluta Tuliniusar, því
hann getur altaf selt fyrir lægra verð,
þar sem hann þarf engum að greiða
neitt hundraðsgjald, en umboðsmaðnr
landssjóðs verður að greiða landssjóði
55°/0 af öllu sem hann selur. Von er
að ísafold þyki hér vel á haldið af
hendi fyrv. ráðherra!
Vér skulum nú geta þess að lokum,
að vér getum tæplega tekið undir með
ísafold og þakkað Birni Jónssyni það,
að landssjóður hefir fengið meira fyrir
silfurberg sitt nú en áður. Fyrir hon-
um lágu tvö tilboð, þegsr leigutími Tuli-
niusar var útrunninn, annað boðið bauð
betri kjör en hitt, og Björn Jónsson
tók þá auðvitað því boðinu. Vér get-
um ekki »éð, að það sé neitt gífurlega
þakkavert — og aðrar ráð»tafanir han»
í þessu máli eru »annarlega ekki þakk-
arverðar.
Fyrverandi ráðherra
Björn Jón»»on er nú fluttur með bú-
slóð sína úr ráðherrabústaðnum og hefir
nú leigt húsnæði í Vinaminni fyrst nm
sinn. Hiun nýji ráðherra hefir látið
menn úr stjórnarráðinu vera við er frá-
farandi ráðherra skilaði búsgögnum þeim
er ráðherra bústaðnum fylgja og landið á.