Ingólfur - 04.05.1911, Side 1
18. blað.
IX. árg.
Keykjavík, fímtudaginn 4 maí 1911.
•H|-H-H+WH+tH-H-HHmHHHHHJ»HHHHHH|H
| IKTG-ÓLFtlI1 £
+ kemur út einu sinni í viku að minsta ^
kosti; venjulega á fimtudðgum. X
Árgangunnn kostar 3 kr., erlend- ^
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund- Í
in við áramót, og komin til útgef- ^
anda fyrir 1. október, annars ógild. |
Eigandi: h/f „Sjálfstjórn".
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn- ^
ar Egilsson Vesturgötu 14 B. V
(Schou’s hús). — Heima kl. 4—5. V
Afgreiðsla og innheimta i Kirkju- 7
stræti 12 kl. 11—12 hjá fröken Í
Thoru Friðriksson. ♦
Eftir að frestun bannlaganna
var feld.
Ný lán.
Skuld á skuld ofan.
Hinir æstustu bannmenn — þeir, »em
feldu freitun bannlaíanna — hafa iéð
að með því tókugt þeir á bendur á-
byrgðina af þeim fjárhjigavandræðum —
svo að ekki *é sngt fjárhagsvoða —
aem landið er itatt í vegna bannlag-
anna.
Þeir hafa aéð að þeir eiga að sjá
fyrir hinum nýju tekjum, tekjunum til
að fylla ikarðið, aem bannlögin höggva
í landssjóðstekjurnar, og sem fyrv. ráð-
herra vanrækti að koma fram með ráð
við.
Til þess að gera við þeasu hafa þeir
að vísu fundið upp á að tolla nauðayuja
vörur, og kalla það „farmgjald" til þeas
að það líti betur út og gangi betur í
fólkið. En þeir hafa aéð að nanðaynja-
vörutollnrinn nægir ekki; það vantar
mikið á. Ný ráð verður að finna.
Þeir hafa því enn lagt höfuð sitt í
bleyti. Og ráðið þykjast þeir hafa
fundið. Það felat í frumvarpi sem ný-
lega var lagt fyrir þingið — og kemur
að forminu til frá peningamálanefnd
þingsina -. Frumvarpið hljóðar þ&nuig:
Landastjórninni veitist heimild til að
taka lán fyrir hönd landssjóða alt að
500,000 krónum.
Auk þeaa heimilaat atjórninni að taka,
þegar nauðayn krefur, bráðabirgðalán
alt að 200,000 krónum, gegn landssjóðs-
víxlum, er gefnir séu út til alt að tólf
mánaða.
Svo mörg eru þá þeasi orð. Ráðið,
aem bannmönnnm hefir hugaast er að
taka lán. En hefir þeim aömu mönn-
um hugaaat hve lengi slíkar lántökur
geti gengið? Hvenær er lánstraust
landaina þrotið?
Landssjóður akuldar nú tvö lán. AnnV
að er 500,000 kr., en hitter 1,500,000
kr. Auk þess akuldar hann víst ríkia-
ajóði Dana<j viðakiftaskuld að npphæð
kringum 500,000 kr. Þetta eru aam-
tals tvær milljónir og fimm huudruð
þúaund krónnr. Ef nú bætast við 700000
kr. og sem næat því sama upphæð á
næstu fjárhagstímabilum, þá er hætt við
að skuldheimtumenn landains fari að
taka orðið. Það mnn jreynaat fullerf-
itt að fá lán þau, sem þetta frumvarp
gerir ráð fyrir, hvað þá heldur hin
aíðari.
Hlægilegaat og aorglegast er þó að
»já þingið leggja til að nokkuð af lán-
inu sé tekið gegn víxlnm. Landið á
að fara að ríða víxlnm! Eins og ráð-
þrota maðnr, sem gripur hvert úrræði
til þesa að forða aér frá gjaldþrotinu.
Ingólfur getur ekki aéð að hinu aorg-
iega ástandi landsiua aé bjargað með
lögum þeaaum. Þvert á móti virðist
frumvarpið einungis undiratryka enn
ráðþrot bannmanna, kaata nýju og enn
skærara ljóai yfir ástand það, sem þeir
hafa leitt landið í með blindu ofatæki
aínu.
Ný og ný lán. Skuld á skuld ofan.
Það eru engiu ráð. Það cru ráð-
þrot.
. Jónatan.
Reikningur
Landsbankans 1910.
Reikningur Landabankans fyrir áríð
1S10 er nú kominn, og hefir verið birt-
ur í fleatum blöðum. Ingólfur gerir því
ráð fyrir að leaendurnir hafi þegar aéð
og athugað reikninginn og orðið varir
við það sem aérataklega einkennir hann:
afturför bankaus. Ingólfnr mun ekki
leitast við að finna orsakir afturfarar-
innar,en einungia benda á nokkrar töJ-
ur, sem aýna hag þesaarar hrjáðu atofn-
unar.
Starfsemi bankans minkar.
Það fyrata aem maður verður svar
við, þegar maður fer að íhuga reikn-
inginn, er að: öll atarfaemi bankana
hefir minkað að mun á hinu aíðasta ári.
Innstæðufé (á hlaupareikningi, i apari-
ajóði og gegn viðtökuakírteinum) hefir
minkað frá því árinu áður um samtals
394 229 kr. 57 aur.
Lánum hefir fækkað og lánsupphæðir
samtaldar eru því miklu minni. Við
þessi áralok eru 59 færri faateignaveða-
lán, en við árslok 1909 og 34 469 kr.
85 aurum minni peningar í þeim. Sjálf-
akuldarábyrgðarlánum hefir fækkað nm
25 og minkað um 681,375 kr. 54 aura.
Haudveðalán [eru nú 15 færri en við
árslok 1909 og upphæðin aamantalin
4o,504 krónum minni. Lán gegn á-
byrgð bæja- og aveitafélaga vantar 9 á
að aén jafnmörg og á tímum gömlm
bankaatjórnar og upphæðin hefir minkað
um 16,720 kr. 62. aur. Reikningaláu
voru 109 árið 1909 en eru nú 101 og
120,391 kr. 21 eyri minni að upphæð
samtala. Loka hefir víxlum hækkað um
148 atk. og liggur í þeim 91,726 br.
17 aurum minna fé en 1909.
Af þeaaum tölum má líka sjá að lána-
tegundirnar og lánsaðferðin er alveg
hin aama einaog hjá gömlu bankaatjórn-
inni: amá lán, mest sjálfasknldarábyrgð-
arlán. En á öllnm aviðum hnignar atarf-
semi bankana — og átti það víat ekki
að vera árangurinn af rannaóknarnefnd-
inni aælu.
Kostnaðurlnn eykst.
Þrátt fyrir það þótt starfaemi bank-
ans hafi þannig minkað að stórum mun
1909, þá hefir allur kostnaður við bank-
ann aukist.
Reksturakoatnaður var árið 1910 kr.
70,539,62 en árið 1909 kr. 49,996,97
hefir aukiat um kr. 20,542,65. í þess-
ari aukningu er að víau lífeyrir Tr.
Gunnarasonar fyrv. bankastjóra, 4000
kr., svo að eiginleg aukning verður
rúmar 16,500 kr. — Af þesaum rekatura-
koatnaði ern laun árið 1910 kr. 43,825,52
En árið 1909 kr. 32,592,43 og hafa
þvi aukiat um kr. 11,233,09 og er það
kostn&ður við starfamenn þá, aem bætt
hefir verið við til þeas að vinna minni
atörf en hinir, sem færri voru, nnnn áð-
ur. 6000 kr. eru laun annara hinna
nýju bankaatjóra og 1000 kr. launavið-
bót hins. Koatnaður við aukastarfamenn
sem bankastjórnin ræðnr er því kr.
4233,09.
Manni dettur í hug að gamla bauka-
atjórnin hljóti að hafa verið hagaýnni
eða aparaamari, úr því að hún komit
af með minna fé fyrír meiri vinnn.
Gróði bankans.
Gróði bankans er eðlilega eftir því
aem að framan er aagt, miklu minni,
en áður hefir verið. Minni atörf og
meiri útgjöld gefa minni hag. Gróði
bankana var
árið 1903 um 44,000 kr.
— 1904 — 54,000 —
— 1905 — 76,000 —
— 1906 — 53,000 —
— 1907 — 50,000 —
— 1908 — 51,000 —
— 1909- — 70,000 —
— 1910 29,372 — 16aur.
í þeaaum upphæðum eru taldir vext-
ir af varaajóði bankana. Við þetta er
þó að athuga, að við árslok 1909 var
yfirfært til næata ára kr. 11,490,27
en nú er yfirfært kr. 1,834.24. í þesaa
ára gróða telat af því aem yfirfært var
frá aíðaata ári kr. 9,656,03 og gróði
þeaaa ára verður einungis kr. 19.716,13.
Yextir af varaajóði banbana, sem var
rúmar 700,000 kr. við árslok 1909, eru
nú, ef reiknað er með 31/9°/0. eina og
gamla bankaatjórnin mnn hafa gert, kr.
24,500. Tap sem dregið er frágróðan-
nm, nemur þetta ár um 15,000 kr.
Væri þetta tap ekki, þá væri gróði ára-
ina kr. 34 716,13. Hefði ekkert tapaat,
vœri reksursgróði þessa árs samtals tíu
þúsund tvö hundruð og sextán krónur
og 13 aurar.
Þetta eru aorglegar tölur.
Tapið.
Tap nýju bankastjórnarinnar er
talið saman við tap þeirrar gömlu.
„Tapað“ lán er borgað.
Eina og aést á útreikningnum bér að
framan er arðleysi bankans ekbi því að
kenna, að hann hafi tapað neinu að ráði,
heldnr því, að störf hana eru miklu
minDÍ en áður og rekaturakostnaðurinn
alt of mikill í samanburði við veltu-
féð.
Tap bankans er talið þetta ár aam-
tala kr. 12,703,33. Getur það ekki tal-
iat mikið tap eftir því sem árað hefir
hér á landi síðuatu árin. Tapið stafar
ajálfaagt að mestu leyti frá árnnum 1907
(vitlausa árinu) og 1908, því að ekki
þarf að gera ráð fyrir að mikið hafi
þegar- tapaat &f lánum veittum 1909
og 1910.
En hér er ástæða til þess að athnga
nánar aambandið milli tapains á reikn-
ingnnm 1910 og gömlu bankastjórnar-
innar. Eina og menn muna aagði „ran-
aóknarnefndin" alræmda að Landabank-
inn hefði þegar nndir atjórn Tr. Gunn-
araaonar og gæaluatjóra hans tapað
400,000 krónum. Hin nýja bankaatjórn
gat auðvitað ekki skrifað undir þessa
fjaratæðu, en til þeaa að gcðjast ráð-
herra, sem þá var, aettu þeir nýjau lið
á reikningiun: fyrir áætluðu tapi á
næstu árum 400,000 kr. Á árinu 1909
var nú tapið talið 15,000 krónur og
upphæðin, sem áætluð var fyrir tapi á
næstu árnm, var færð niður í 385,000
krónur. Áætlaða tapsupphæðin stendur
því í sambandi við skýralu rannsókn-
arnefndarinnar og ætti því jafnóðum og
tapið kemur fram að sýna fram á að
það stafi af stjórn gömlu bankastfórnar-
innar. Annars verður reikningurinn
ósannur.
Sé þesai skoðnn mín á tapi og tapa-
áætlun bankans rétt, þá er reikningur
sá, sem hér liggur fyrir í þrem atriðum
algerlega ósannur.
Tap þeaaa ára er, eins og áður er
aagt, talið 12703 kr. 33 aur., en í áætl-
uðu upphæðinni eru dregnar frá 15000
kr. eða 2296 krónum 67 aurum meira
en rétt er. Með öðrum orðum: almenn-
ingur hlýtur að líta avo á, eins og reikn-
ingurinn er orðaður („áætlað fyrir tapi
á næstu árum“) að fyrir atjórn gömlu
bankastjórnarinnar aé nú tapað 30,000
kr., i stað þesa að reikningarnir sjálfir
sýna að það er minna. Ef nú t&past
t. d. 12000 kr. næata ár, þá má gera
ráð fyrir að enn verði dregnar frá
15000 kr. og áætlað fyrir tapi ánæstu
árnm 355,000 kr. Þá lítur avo út að
tapað sé fyrir stjórn Tr. G. 45,000 kr.,
en í raun og veru er það a5 minata
koati 2296-f-3000 kr. minna. Nú getur
athugull lesari reikningsins (1911) að
víau aéð að 3000 krónnr eru oftaldar
í tapinu, en ekki 2296 krónurnar frá
eldri tíma (1910). Hér skýrir reikn-
ingurinu því rangt frá, frá sjónarmiði
almenninga, aem les hann.
Ea hér er meira athugavert. Hver
lesandi, aem ekki þekkir til hlýtnr að
lita avo á að alt tapið atafi frá atjórn
gömln bankaatjórnarinnar, að allar þeaa-