Ingólfur - 04.05.1911, Síða 2

70
INGOLFUR
ar 30,000 kr. .«éu heunar tap. En þetta
er rangt. í upphæðinni 12 703 kr. felst
að minsta kosti einn yíxill að upp-
liæð 600 krónur, sem frá upphaíi
var keyptur af nýju hankastjórninni,
en aldrei var keyptur af gömlu banka-
atjórninni. Þetta getur verið miklu
meira, þótt ótrúlagt aé þegar á fyrata
ári þessarar nýju stiórnar. Þessar 600
krónur — og annað aem tapaat hefir
af lánum veittum af núv. bankastjórn,
eða af hennar völdum — á að draga
frá tapinu áður en dregið er frá áætl-
uðu uppbæöinni. Annara lætur banka-
atjórnin það líta svo út fyrir almenn-
ingi, aem hún reikni sitt tap af sér og
kasti því á lnina fráförnu stjórn.
Loka er enn eitt athugavert, aem sýn-
ir að reikningurinn gefur almenningi
ekki réttar upplýsingar — úr því hann
á annað borð á að vera, eða verður skil-
inn sem skjal í bankamál*d“ilunni. —
Allur almenningur hlýtur að skilja svo
að þær 30,000 krónur sem dregnar eru
frá áætluðn upphæðinni (400,000 krón-
unum) séu fullkomlega tapaðar. Annars
gefa þær ekki upplýsingu um hvort á-
ætlunin haíi verið rétt. En nú reyn-
Ist svo að þær skuldir. sem eru „stryk-
aðar út“ eru als ekki tapaðar. Af
þeim 15000 kr., sem atrykaðar voru út
í fyrra, eru þegar greiddar 970 krónur
eða nærri 1j16 partur. Þegar á fyrata
ári greiðist svona stór hlnti, hvencer
skyldi þá alt veragreitt? Bankastjórn
in er skyld til þeas að taka þetta til
greina og draga hverja alíka upphæð
frá þeirri upphæð, aem fyrir almenningi
lítur út einaog upphæð þess, sem tap-
aat hefir fyrir atjórn gömlu bankastjórn-
arinnar.
En þesai greiðala aýnir líka annað.
Hún sýnir hve örugg útstrykunin er
yfir höfuð. Getur hitt ekki greiðst eina
og þetta? Er í raun og veru nokkuð
tapað af því sem „strykað er út“?
Bankaatjórnin á ekki að stryka annað
út en það, sem tapað er í raun og veru.
Nú reynist svo að aumt af því, aem út
var strykað, er ekki tapað. Hvernig
er þá um hitt? Er það tapað?
Varasjóðurinn.
Það er ekki við því að búast að
varaajóður bankana hafi aukiat mjög mik-
ið, þegar starfsemi bankans hefir mink-
að, en útgjöldin aukist. Varasjóðurinn
var
1902 um 300,000 kr.
1903 — 350,000 —
1904 — 400.000 —
1905 — 480,000 —
1906 - 535,000 —
1907 — 585,000 —
1908 — 636,000 —
1909 — 706,000 —
1910 — 735,660 — 77 aur.
Þessi listi, sem tekinn er upp úr
reikningi bankans, aýnir að varaajóður-
inn hefir aldrei verið tapaður, heldur
ávalt vaxið, en langminat seinasta árið
Vextir hafa ekki verið reiknaðir sér-
staklega af varaajóðinum þetta ár, en
það var vítt hjá gömiu bankastjórninni
í varaajóði eru húseignir fyrir 199,443
kr- 60 aur. Eannsóknarnefndin taldi
það algjörlega ólöglegt að binda vara-
ajóð í húseignum. Veslings rannaókn-
arnefndin! Jafnvel núverandi banka-
atjórn getur ekki fylgt skoðunum henn-
ar nema helat i óverulegum formaatrið-
um.
Jónatan.
Kjörtími hinna konungkjörnu
framlengdur til þingloka.
Eáðherra tilkynti alþingi á fundi þeas
(aameinaða þinga) 29. apr. aíðastl. að
konungur hefði eftir tillögu hana úr-
sknrðað að kjörtími hinna konungkjörnu
þingmanna, sem ef til vill væri útrunn-
inn 1. maí, akyldi framlengdur til þiug-
loka.
Þetta var skynsamlega gert í stað
þes* að tilnefna nýja konungkjörna til
sex ára, sem mundi hafa leitt til þess, að
hin væntanlega atjórnarekrárbreyting
hefði ekki komiat til fullra framkvæmda
fyr en eftir nokkur ár — og auk þeaa
verið miklu kostnaðarsamara, ef ráð-
herra hefði ekki átt að vera bundinn
við þá menn eina, sem nú eru konung-
kjörnir.
Með því móti er lika mögulegt að
bíða með tilnefning nýrra manna þang-
að til eftir næatu koaningar — og til-
nefna svo með tiliiti til þeirra.
Landssjóðs-styrkurinn
til Goodtemplaraíélagsins.
Öllum er það kunnngt að Goodiempl-
arafélagið, hefir i mörg ár fengið all-
ríflegan atyrk af Landssjóði, til þess, að
auka og útbreiða bindindi.
Hvernig hefir nú félagið varið þesa-
um etyrk?
Hefir það varið honum til þeaa, að
efla bindindi á friðsamlegan og akyn-
samlegan hátt?
Vel má vera, að það hafi notað atyrk-
inn þannig, fyr6t framan af; en nú á
síðustu árum er ekki hægt að segja, að
svo hafi verið.
Þegar hið stóra og mjög avo þýðing-
ar naikla mál — aðflutningsbannamálið
— var lagt fyrir þjóðina, til atkvæða
greiðslu, þá viðhafði félagið mjög mikla
atkvæðaamölun, og tókst þá að fá meiri
hluta — þó lítill væri — með þvi.
Nú skyldu menn halda að það — fé-
lagið — kæmi fram með ró og still-
ingu, við koaningar til alþingis, þá 1908,
en það var öðru nær, því að þá gerði
það bannmálið að reglulegu æsingamáli,
og aíðan hefir það haldið áfram leynt
og ljóst.
Nægir að benda á launbréfið alræmda,
sem laumað var út um landið fyrir þing-
málafundi i vetur; þar var það tekið
fram, að engin meðul, hver aem þau
væru, akyldu látin ónotuð, til þesa að
afla bannlögunum fylgis..
Nú siðast kemur avo hótunarbréfið
makalausa, atraks eftir að neðri deild
alþingi* hafði samþykt, að Goodtempl-
arafélagjið fengi 2000 kr. styrk hvort
árið, 1912 og 1913.
Framkvæmdarnefnd atórstúkunnar
heimtar þar, að þingmenn greiði at-
kvæði, ein* og hún vill, í bannmálinu,
hver avo sem er aannfæring þingmanna
sjálfra, og vilji kjósenda þeirra víðaveg-
ar út um landið.
Mörgum góðum og gætnum bann-
mönnum munu samt blöskra slíkar að-
farir, og vera þeim mótfallnir.
Hveravegna viðhafa bannmenn þesa-
ar æaingar? Og hversvegna eru þeir
avo mikið á móti frestun bannlaganna?
Þar aem það er ómótmælanlegt, að freat-
unin ekki getur akaðað bannið ánokk-
urn hátt, ef þjóðin er því fylgjandi að
það — bannið — nái fram að ganga.
Vinið helat ekki lengur í landinu þótt
frestunin kæmist á, og því engin ástæða
að vera á móti banninu þeasvegna.
En aagaD er sú, að bannmenn eru
hræddir um að þjóðin hafi fundið hversu
heimskuleg og akaðleg þesai bannlög
eru — hvsð það koatar að hafa þau, —
og muni ekki verða þeim fylgjandi þeg-
ar til kosninga kemur.
Þjóðin hefir heldur aldrei greitt at-
kvæði um bannlögin sjálf, og það cru
langmestar líkur til þeas, að hún mundi
als ekki samþykkja þau. Þetta vita
bannmenn og róa því, fleatir þeirra, öll-
um árum að þvi, að þau komist í fram-
kvæmd nú þegar, hvort aem þjóðin viil
það eða vill það ekki.
Er það nú rétt að Goodtemplarafé-
lagið fái Landasjóðsstyrk, til hjálpar því
að koma þesau í framkvæmd?
Nei það er ekki rett að eitt félag
öðru fremur, fái atyrk af landsfé til
þaaa að halda uppi pólitíakum æsingum.
Vér höfum helat til mikið af æsinga-
pólitík hjá oss, og alt útlit fyrir, að
aumir fiokkar ætli sér að gera sitt til
þeas að viðhalda henni, og þannig lög-
uð pólitik minkar ekki við það að atyrkja
með fjárframlögum pðlitíaka atarfaemi,
hvert heldur eru félög eða einstakling-
ar.
Vafalaust væri þvi fé, sem Goodtempl-
arafélagið fær, betur varið til annars,
t. d. til kenslumála. Til þess af fræða
þjóðina, og þroaka hana.
Það mundi reynast betra ráð til þess
að útrýma ofdrykkju, en ófrjálaleg og
óviturleg lög, sem drifin væru á þjóð-
ina, ef til vill á móti vilja mikila meiri
bluta hennar.
J. B.
Mikilsyerðustu störf
þiugmanua.
Það er nógu gaman að fylgjaat með
á þinginu og ajá hvað það er, sem meat
áheralan er lögð á.
Sumir kjósendur halda, að þÍDgmönn-
um sé ekkert meira áhugamál en aam-
bandamálið, atjórnarskrármálið og fjár-
hagur landains. Veslinga kjóaendurf
Sumir kvað halda að þingflokkarnir
deili um málefni, skiftist eftir skoðun-
um í „Sjálfstæði»flokk“ og séu í honum
eintómir persónulega og fjárhagslega
sjálfstæðir menn sem þori að líta framan
í hvern mann án þess að blikna eða
blána — og „Heimastjórnarmenn“, sem
vilji flytja alla stjórnina inn í landið.
Dálítill viðburðnr frá alþingi sýair
hversu rétt þetta er:
Einn greindur og góður þingmaður —
einn hinna aamviskusömustu — lagðiat
veikur í síðastliðinni viku, og lá í rúm-
inu föatudag og laugardag. Þennan
laugardag var atjórnarskrármálið til um-
ræðu í deild þeirri, sem þingmaðurinn
situr í, og má*því nærri getaaðhinum
samviskusama manni hafi þótt sárt, er
læknirinn bannaði honum að fara og
rækja þingmensku sína. Hánn hafði
sjálfur setið í atjórnarskrárnefnd, og
hefði þurft að vera við til þesa að verja
skoðanir sínar og afla þeim sigura með
atkvæði sinu. En læknirinn bannaði
honum að fara. — Sama eftirmiðdag
var fundnr í sameinuðu þingi, og voru
þar kosnir ýmair atarfsmenn, aem al-
þingi kýs, þ. e. útbýtt bitlingunum aem
endurskoðandi landsbankans, bankaráðs-
maður íslands banka til aðalfundar 1914
og bankaráðsmaður til 1915. Það er
nú siður að í þessi störf sé ekki kosið
eftir hæfileikum heldur eftir flokksþörf-
um, og þurfti nú hver flokkur bæði að
halda þeim, sem hann hafði og ná hin-
um. í fundarbyrjun getur að líta hinn
ajúka þingmann, sem ekki gat verið á
fundinum um ajórnarskrármálið sama
daginn. Hann kom atuddur af tveim
mönnum — hann vildi offra heilsu ainni
fyrir það mál, sem nú lá fyrir. — Á
mánudaginn var, var fjárhagur landains
til umræðu í deild þingmannains — og
þá var heilaa hana ekki orðin svo góð
að hann gæti tekið þátt í undirbúningi
þeirra mála.
Þetta er dæmiaaga um einn af aam-
viskuaömuatu þingmönnunum, og hún
aýnir þeim, sem ekki viasu það áður,
hvort það er undirbúningur sambanda-
mál», stjórnarskrármáls og fjármála
eða eitthvað annað, sem er mikilsverð-
asta starfið og hvort það eru málefni
og skoðanir eða — eitthvað annað, sem
skifta mönnum í flokka á alþingi ís-
lendinga 1911.
J.
Alþingi.
Ferðakostnaðarnefnd var kosin á
fundi sameinaðs alþingis 29. apr. Kosn-
ir voru:
Ólafur Briem
Steingrímur Jónsson
Björn Þorláksson
Eggert Pálsson
Gunnar Ólafsson
Ojöf Jóns Sigurðssonar. Nefnd til
þess að meta rit til verðlauna úr sjóð-
inum var einnig kosin á sama fundi:
Jón Þorkelsson Dr.
Hannea Þorsteinsaon alþm.
B. M. Ólsen, prófeasor
Endurskodunarmaður Landsbankans
var kosinn á sama fundi. Endurkosinn
var Benedikt Sveinsson alþm. með 21
atkv. Jón Lsxdal kaupm. fékk 16 atkv.
2 aeðlar voru auðir.
Bankaráðsmenn Islands banka voru
kosnir tveir. Kosinn var til aðalfund-
ar 1914 Sigurður Hjörleifason ritstjóri
„Norðurlands“ með 20 atkv. Lárus H.
Bjarnaaon, sem nú er bankaráðamaður,
fékk 19 atkv. Til aðalfundar 1915 var
eDdurkosinn Ari Jónason með 22 atkv.
Stefán Stefánsson kennari fékk 15 atkv.
Gœslustjóri Landsbankans. Á fundi
neðri deildar 2. þ. m. var kosinn gæslu-
atjóri frá 1. júlí 1912. Eiríkur Briem
hafði skrifað deildinni og beiðst undan
endurkosningu. Kosinn var Vilhjálmur
Briem prestur, bróðir Eiríks, með 13
atkv. Jón Gnnaarsaon Samábyrgðarstjóri
fékk 10 atkv., en 2 greiddu ekki at-
kvæði.
Endurshoðunarmaður landsreikning-
anna Skúli Thoroddsen var kosíinn af
neðri deild með 15 atkv. Hannes Þor-
ateinsson fékk 10 atkv.
Oœslustjóri Söfnunarsjóðsins var kos-
inn af neðri deild Magnúa Stephonsen
fyrv. landshöfðingi með þorra atkvæða.
Líkneski Jóns Sigurðssonar.
Minniavarðanefndin, aem muu vera
einir 15 manns, hefir þesaa dagana set-
ið á rökstólum til þess að finna minnia-
varðanum aæmilegan atað.
Árangurinn er aá að nefndin er orðin
ásátt um að ef hægt sé akuli Jón atanda
á einum blettinum á Austurvelli. Þetta
er því að eine hægt að bæjarstjórnin
gefi samþykki sitt til. En vonandi er
það rétt hugboð nefndarinnar, að það
samþykki fáist ekki. Þvi að óneitan-
lega vottar það ótrúlega andlega fátækt,
að geta ekki dottið annar ataður í hug,
en sá sem einmitt er búið að setja mynd
á. Á Austurvelli fer ekki vel um nema
eina mynd. Og flestum íslendingum
þykir líklega hart að láta Jón Sigurða-
son forseta atanda eins og einhvern
knaba Alberts Thorvaldsena í einu horn-
inu á blettinum hans. Nei, Jón Sig-