Ingólfur - 11.05.1911, Blaðsíða 1

INGÖLFUR
IX. árg.
lleykjavík, flmtudaginn II. maí 1911.
19. blað.
IKTGÓLFtm
kemur út elnu sinni í viku að minsta
kosti; venjulega á fimtudögum.
Árgangurinn kostar 3 kr., erlend.
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund-
in við áramót, og komin til útgef-
anda fyrir 1. október, annars ógild.
Eigandi: h/f „Sjólfstjórn".
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn-
ar Efjilsson Vesturgötu 14 B.
(Schou’s-hús). — Heima kl. 4—5.
Afgreiðsla og innheimta í Kirkju-
strœti 12 kl. 11—12 hjá fröken
Thoru Friðriksson.
Ásakanir Björnsliða.
„Þingræðisbrotið“.
1 laugardagsblaði Bí*afoldar“ birtist
grein nndir nafninn Karlíkoti. Grein-
in er aett á þeim atað í blaðinu og með
því letri að anðsætt er að blaðið vill
gera orð hennar að sínnm orðum og
felst í öllu verulegu á skoðanir hennar.
Efni greinarinnar er að telja upp alt
það aem athngavert sé við stjórn nú-
veraDdi ráðherra. Má því gera ráð fyr-
ir að þar sé alt talið, aem Björnaliðum
fellur ekki.
Hér skal í þetta ainn ekki minat á
nema eitt atriði, þingræðiibrotið svo
nefnda. Karl í koti nefnir auk þeis
afturköllun innaetningarmáliini, og er
talað nánar um það annarsataðar í blað-
inu i dag. Ennfremur talar hann um
tilfelli lem hann kallar „réttlætiabrot“,
en það var, að núv. ráðherra ikýrði
þinginu frá að itjórnarráðið væri að
ransaka hvar fé nokkuð, aem landið
hafði tekið að láni, væri niður komið.
Ýmsir þingmenn höfðu kvartað yflr því
að það aæist ekki á Landsreikningun-
um, og hvað var þá eðlilegra en að
ráðherra lofaði að ransaka það? Síðan
gaf ráðh. þinginu akýralu um lánið, og
hvað var ijálfaagðara úr því hann var
búinn að lofa að ransaka það? — Loka
talar Karl í koti um „atjórnarskrárbrot“
þ. e. framlenging konungkjörinna þing-
manna. Nú er þetta orðið stjórnar-
akrárbrot! Annað var hljóðiö í atrokkn-
um þegar hr. B. J. fyrv. ráðh. ætlaði
að fá konung til þesa að stytta tímann.
Og er þó nokkur munur á því hvort
klipið er af tímanum eða hann lengd-
ur (það er aami munur á því eina og
ef maður, aem skuldar öðrum manni,
klípur af akuldinni eða bætir við hana).
Það er atjórnarakrárbrot að klípa af
þingsetutíma konungkjörnu þingmann-
anna, því að þá tekur maður af rétti
þeirra, en það er fullkomlega löglegt
að bæta við tímann, ef mennirnir vilja
taka þeirri viðbót við rétt linn. Ef til
vill minniat Ingólfur nánar á þessi at-
riði aeinna, en þetta verður að nægja
að ainni.
Um „þingræðiabrotið“ vildi Ingólfur
aegja þetta:
Það er nú víst fleatum orðið kunn-
ugt að Kr. J. hafði orð 17 þjóðkjörinna
þingmanna fyrir aér þegar hann tókst
á hendur ráðherra stöðuna. 17 þjóð-
kjörnir þingmenn eru réttur helmingur
allra þjóðkjörinna þingmanna. Auk
þess eru 6 hinir konungkjörnu. Það er
aamtala 23 þingmenn, en 17 á móti.
Það var því í fulhi samræmi við Jdng-
ræðisreglnna er Kr. J. v»rð ráðherra.
Ennfremur munu nú allir vita að hr.
Skúli Thoroddsen — hitt ráðherraefnið
— hafði miklu minna fylgi en Kr. J.
Hann hafði fylgi 6 — aex — manna
auk ajálfs sín, en 12 — tólf — kváð-
ust „eftir atvikum geta fallist á“ að
hann yrði ráðherra og lofuðu að „fella
bann ekki á þesau þingi“. Þetta „fylgi"
— 19 manúa með hr. Sk. Th. sjálfum
— er ekki þingræðisfylgi, og það hefði
því verið augljöst brot á jnngræðisregl •
unni ef hr. Sk. Th. hefði orðið ráð-
herra.
Loks er það nú alkunnugt að hr.
Björn Jónaaon — þáverandi ráðherra —
hafði fylgi 11 þingmanna með ajálfum
honum, en 3 þingmenn vildu þola hann.
Hann hafði því 14 með aér, en 26 lýatu
fullu vantrauati á honum. Samt sem
áður er það alkunnugt að hr. B. J.
reyndi hvað eftir annað og beitti ýma-
um brögðum til þesa að geta setið fram
yfir næatu kosningar — einmitt þann
tíma aem hr. Kr. J. verður ráðherra.
En hr. Kr. J. getnr verið ráðh. fram
yflr næstu kosningar í fullu aamræmi
við þingræðiaregluna af því að hann
heflr meiri hluta þingains að baki aér,
en ef B. J. hefði setið fram yfir næstu
koaningar hefði það verið hið stœrsta
brot á þingræðisreglunni því að hann
hafði ekki nema 14 þingmenn að baki
aér.
Alt þetta veit „íaafold“ eina og allir
aðrir, en heldur aamt áfram að stagl-
aat á hinu mótaetta. Hún þekkir sín
vopn; þótt þau séu riðguð og bitlaus,
má vera að eitthvað vinniat á ef nógu
lengi er aargað. En „íaafold" á nokk-
nð á hættu með þeasu: hún getur orð-
ið að athlægi, almenningur getur tekið
eftir því að hún er að aarga með bakk-
amm á bitvopni, en eggin snýr að henni
sjálfri.
Jónatan.
*■
Ágripsskýrsla
frá rannsóknarnefnd efri delldar al-
þingis um gerðir landsstjórnarinnar
í Landshankamálinu m. m.
Nefndin hefir alla haldið 22 fundi,
og gengu þar af til aðalmálains, banka-
málsins fleiri en 11. Auk bankamálains
var hreyft í nefndinni afskiftum fyrver-
andi ráðherra Björna Jónaaonar
1. af áburði fyrverandi stjórnarblaða
„ísafoldar“ á aðalsímastöð laDdsins.
2. afskiftum hans af silfurbergsmálinu
avo kallaða.
3. af viðskiftaráðanautnum, og loka
hefir í
4. lagi fjárveiting hana til Thorefélags-
ins fyrir póstflutning þess milli Dan-
merkur og íalanda verið lítilfjörlega
hreyft.
Annara hefir hið svo kallaða Thore-
mál orðið út undan, en sú er bót í
máli, að þar eru gögn fleat hverjum
manni aðgengileg, annara vegar skýr
ákvæði fjárlaganna 1910—1911 13. gr.
A 2 og C. 1 og hins vegar aamningur
landastjórnarinnar við „Thore“ 7. ág.
1909. Stj. 1909 B. bls. 176—179. Yfir-
leitt heflr, því miður, altof stuttur tími
unniat til rannsóknar á öðrum málum
en bankamálinu. Ber til þess, meðal
annars, litt kleift annríki nefndarmanna
við önnur óbjákvæmileg þingstörf, avo
sem fjárlög og stjórnarskrá. Varð því
að ráði í nefndinni að láta aðallega
aitja við prentun gerðabókar nefndar-
inrfar og akjala þeirra, er máli þótti
skifta í málefni hverju, er nefndin hefir
hreyft, enda ættu menn þann veg beat
að geta myndað aér ajálfstæða skoðun
um þær gerðir landastjórnarinnar, er
hér ræðir um.
Hér á eftir skal því að eina stutt-
lega drepið á aðalatriði áður nefndra
málefna og á hvert þeirra aér i lagi.
I. Baukamálið.
Um það víaaat aðallega til nefndar-
álita vora 6. mara þ. á., þingakjal 134,
og er hér aérstaklega leidd athygli að
því, að neðri deildar nefndin tók að
aér að „rannaaka aérataklega hag bank-
ana, þar á meðal hið avo kallaða mat
á tapi hans“.
Hér skal að eina eftirtekt vakin á 2
atriðum, fyrat því, að fyrverandi ráð-
herra Björn Jónsaon setti hjá þá menn-
ina, er réttkjörnastir hefðu átt að vera
allra umsækjendanna um bankaatjóra-
sýalanirnar, en veitti þær mönnum, er
engan aérfróðleik höfðu um bankarekst-
ur, sbr. fylgiakj. nr. 21—23, bla. 50—64.
Auk þeaa braut ráðherra fullkominn
bág við framkomu undanfarandi stjórna,
þar aem hann lét hina kjörnu banka-
atjóra setjast undirbúningslauat í banka-
atjóraaætin, en þær höfðu látið báða
fyrvérandi framkvæmdarstjóra kynna
■ér bankastörf erlendis, áður en þeir
tóku við bankaforstöðunni hér.
En í öðru lagi ber þeia að geta, að
fyrv. ráðherra hefir með öllu háttalagi
■ínu gagnvart bankanum, auk vanaana
og hættunnar, er af því leiddi, stofnað
til algerlega óþarfa kostnaðar.
Rannaókn á bankanum og útibúum
han8 koataði samkvæmt skýrslu banka-
atjórnarinnar............kr. 8947,73
Málaflutningakoatnaður m.
m. samkv. reikningi Sveina
Björnasonar yfirréttarmála-
flutningsmanna varð . . — 1126,30
Og laun hinna svo kölluðu
atjórnkjörnu gæzluatjóra
námu samkvæmt akýralu
bankastjórnarinnar ... — 2667,68
Af upphæð þcssari alla . kr. 12741,71
hefir fyrv. ráðherra í fullu heimildar-
leyai og af handahófi skift rannsóknar-
og roálaflutningakostnaðinum, eða 10,074
kr. 03 au., jafnt niður á landsajóð og
Landabankann.
II. Símamálið.
Um það er sannað, að fyrv. ráðherra
Björn Jónsson og einn trúnaðarmaður
hans urðu til þesa að aegja dönsku
bankaakoðunarmönnunum frá því, að
Ijóatrað hefði verið upp orði úr sím-
skeytum frá þeim til útlanda, sbr. bréf
dönaku akoðunarmannanna 2. IV. 1910.
Enn fremur er það sannað, með sím-
skeyti annars bankaskoðunarmannaina,
að yfirlýaing þeirra bankaakoðunarmann-
anna, sú er spunnin var út úr árásin
á aímastöðina í 88. tölubl. XXXVI. árg.
„ísafo!dar“ : „Meiri drengakapur og ráð-
vendni“, var fengin fyrverandi ráðherra
í hendur, eftir áskorun hans.
Loka má það heita bert af rithætti
áminstrar „ísafoldar“-greinar og af und-
anfærslu ritstjóra blaðaina, hr. Ólafa
Björnssonar, undan því að svara á-
kveðnum apurningum nefndarinnar, að
fyrv. ráðherra Björn Jónsson sé höf-
undur áráaarinnar á landaaimastöðina,
eina og hann var upphafamaðurinn og
aðalmaðurinn 1 aðaúgnum að annari
stofuun landaina, Landsbankanum.
III. Silfurbergsmálið.
Það mál er ekki ransakað til nokk-
urrar hlítar, enda hefði þurft eftirgrensl-
un um það bæði utanlands og víðar
innanlanda en nefndin náði til.
Þó þykír það bert, að afakifti fyr-
verandi ráðherra af þvi máli eru ekki
forsvaranleg.
Fyrat og fremst er það litt ikiljan-
legt, að landssjórnin áakildi landasjóði
engan hlut af þeim uppgripaágóða, aem
þeir Guðm. Jakobsson og Magnúi Blön-
dahl höfðu af framsali réttinda sinna
til „Banque Frangaiae" aðallega vegna
Helgustaðafjallsnámunnar. Þeir tóku
þar atórgróða fyrirhafnarlauat á þurru
landi. Hefði því ekkert verið eðlilegra
en að landsatjórnin hefði áskilið lands-
ajóði „landahlut afhvalnum“. Aukþeas
hefði farið miklu betur á þvi vegna ráð-
herra peraónulega, úr því að annar son-
ur hans var með þeim G. Jak. og M.
Blönd. í félagsskap um gróðrafyrirætl-
anir út af silfurbergi nokkru áður og
tók við óvanalega hárri þóknun „aem
lögfræðialegur ráðunautur til aðstoðar
við þessa samninga (o: við landastjórn-
ina um Helguataðafjallanámuna) og aðra
■amninga út af silfurberginu“, svo iem
Guðm. Jak. kemst að orði. Með þeirri