Ingólfur - 01.06.1911, Síða 1

INGÖLFUR
IX. árg.
Reykjavík, flmtudaginn 1. júní 1911.
H^HHHHHHHHHH+KKHHHKKKKKHKHj
IHTGl-ÓIUF’TXE1
kemur út einu sinni i viku að minsta
kosti; venjulega á fimtudögum.
Árgangurinn kostar 3 kr., erlend-
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund-
in við óramót, og komin til útgef-
anda fyrir 1. október, annars ógild.
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn-
ar Egilsson Vesturgötu 14 B.
(Schou’s-hús). — Heima kl. 4—B.
Afgreiðsla og innheimta i Kirkju-
strœti 12 kl. 11—12 hjá fröken
Thoru Friðriksson.
-H< iMHHHHHHHH»K4»KKKKKKKKKKKKj
Þingræðið
Og
Bjðrn Jónsson fyrverandl.
Nú á þei»um dögum virðiit ekki vera
óþarfi að rifja upp fyrir mönnum — og
þá aérstaklega fyrir Karli í koti og öðr-
um fylgismönnum hr. Björns Jónssonar
— þá atburði »em gerðust um og eftir
fall fyrv. ráðherra, rifja upp fyrir þeim
hverau mjög þeir mátu þá þingræðið,
„fjöreggið,“ »em þeir þykja»t nú bera
svo mjög fyrir brjó»ti, og telja eða
þykjaít telja, Kristján Jónsson hafa
brotið.
Þegar eftir að neðri deild hafði lýst
vantrauiti á Bimi Jónssyni og hann
hafði beðist lausnar fór Sparkliðið að
leita hófanna hjá honum og »tuðning»-
mönnum han» um samkomulag við til-
nefningu hina nýja ráðherra. Þetta var
auðvitað rangt gert af Sparkverjum og
braut í bága við allar þingræðiareglur
eina og oft hefir verið aýnt fram á hér
í blaðiou; Björn Jónason, hans pólitík og
hana pólitísku atuðningsmenn höfðu feng-
ið sinn dóm, þeir áttu að lúta, og hin-
ir aem dóminn höfðu upp kveðið (en það
voru Heirnastjórnarmenn og Sparkliðar)
áttu samkvæmt allri þingræðisvenju að
taka við taumunum. Svo fór líka í
fyratu að stuðningalið Björns Jón»»onar
synjaði Sparkliðinu um alla hlutdeild í
tilnefningu hina nýja ráðherra, eins og
rétt var. Nú hlaut því að bera að þeim
brunninum, að Sparkliðar og Heima-
stjórnarmenn aameinuðu aig um tilnefn-
ing ráðherraefnia og hr. Skúli Thórodd-
sen fór þeaa þá líka á leit við Heima-
stjórnarflokkinn að hann styddi *ig í
ráðherrasæti; avo fór um þá málaleitun
einaog kunnugt er að Skúla var neitað
um atuðning úr þesaari átt, en þeas var
látið við getið, að flokkurinn mundi fús
á að styðja annan frambærilegann mann
úr Sparkliðinu, t. d. Kr. Jónsaon.
Að réttu lagi hefði nú hr. Skúli
Thoroddaen átt að draga sig til baka
og láta aðra reyna til; en svo fór nú
ekki, heldur hafði hann geð til að anúa
aér á ny til Björnaliðsins til að leita sér
þar fulltingia; og nú var það auðaóttara
avo að mikill meiri hluti þeas flokka-
brota hét honum nú að „fallaet á“ til-
nefningu hans í ráðherratign. Þeas
mun tæplega vera þörf að rifja upp fyr-
ir Karli í koti og vinnm hans hvað þá
fór á eftir, útnefningu Kr. Jónasonar og
aðrar ófarir B. J. fyrverandi, það mun
vera þeim avo minniaatæt; eða þingræðis-
brotsþytinn sem gerður var strax er það
vitnaðist að konungur hefði beðið Kr.
Jónason að taka að aér ráðherraembætt-
ið, og það áður en nokkur viaai hve
marga atuðningsmenn hann gæti talið
aér, jafnvel áður en menn viaau hvort
hann mundi taka að aér embættið. Þeg-
ar séra Jena lýsti því yflr úr foraeta-
stólnnm áður enn nokkur opinber til-
kynning hafði komið um tilmæli kon-
unga til Kr. Jónsaonar eða um avar
hana, að hér væri verið að fremja þing-
ræðisbrot, þá voru það vanhugauð gremju
orð heils flokka, sprottin af broatnum
eftirvæntingum, en ekki bygð á neinni
akynsemi, þekkingu eða rökum, enda
er það komið á daginn síðar, þótt þeas-
ir menn vilji ekki sjá það eða kannast
við það, að þeaai ásökun reyndist röng.
En nú kemur að því sem einkanlega
virðiat vera vel við eigandi að rifja upp
fyrir Karli í koti & Co. Minnaat þeir
hverjar áatæður lágu til þess, að Birni
Jónaayni og hans liði anérist hugur og
„félst á“ tilnefningu Sk. Thoroddsens,
án þeaa að afataða hana til flokkabrota-
ina breyttiat að neinu leyti og án þeaa
að séð yrði að hann stæði því að nokkru
leyti Dær í akoðunum þá, en þegar þeir
aynjuðu honum um fulltingi og útbúð-
uðu bæði honum og öðrum Sparkliðum.
AUir viaau þá hver áatæðan var: Björn
Jónsaon beiddiat að víau lansnar er
hann hafði fengið vanfraustsyfirlýsing-
una í neðri deild; en hann bjóat ekki
við að aamkomulag næðist milli Heima-
atjórnarmanna og Sparkliða um eftirmaun
sinn, og ajálfur lét hann flokk ainn neita
allri aamkomulagsviðleitni og gerði ráð
fyrir að með því móti yrði ekki hjá því
komiat aJ láta sig sita við völd til nœstu
kosninga. Eu er þetta brást og hann
sá, að öll likindi voru til að Kr. Jóns-
syni mundi takast að ná nægilegum
meiri hluta til stuðnings aér, þá aneri
hann við blaðinu, þá var hlutleysi hana
og liðamanna hana lokið, og „frá þeim
degi voru þeir Björn og Skúli vinir.“
Það er eftírtektarvert að Björn Jóns-
aon og hana nánuatu fylgiamenn skulu
vera þeir sem einna meat jarma um
„þingræði»brot“, þeir mennirnir aem meat
reyndu til að koma því avo fyrir að
Björn Jónsson gceti setið við völd til
nœstu kosninga með stuðning 14 þing-
manna einmitt gafn langan tíma og þeir
nú álasa Kr. Jónssyni fyrir að vilja
sita með stuðning 23þingmanna. Hver
getur lagt trúnað á einlægni þeirra er
þeir þykjast fyllast heilagri vanlætingu,
fórna höndum til himina og tala um
það i aífellu með grátatafinn í kverk-
unum að nú aé fjöreggið, þingræðið
brotið. Hver leggur trúnað á orð og
einlægni Björns Jónasonar í þesau efni,
aem lagði allt kapp á að verðakulda öll
þau ókvæðisorð og uppnefni, aem fylgia-
menn hans velja nú Kriatjáni Jónsayni
óverðskuldað. Það er marg sýnt og
aannað, að Kriatján Jónaaon situr í fullu
aamræmi við þingræðisregluna, hvernig
aem á er litið. Það hlýtur líka að vera
öllum fullljóat, að Björn Jónsson hefði
brotið í bága við þingræðisregluna, ef
hann hefði fengið vilja sínum framgengt
og aetið til næstu koaninga með stuðn-
ing einna 14 þingmanna af 36. Og þó
er Björn Jónsson frematur í flokki þeirra
manna er bregða Kr. J. um þingræðia-
brot.
Var „fjöreggið„ ef til vill ekki eina
mikils virði þegar B. J. ætlaði sér að
brjóta það? Skiftir mun hver á heldur!
Landsbankmn.
í „íaafold" miðvikudaginn 24. maí
er grein eftir Þór, aem á að vera svar
gegn grein minni í Ingólfi 4. maí um
reikning Landabankana 1910. Lengi
hefir Þór hugsað um grein sína — en
lengur hefði hann þó þurft að hugaa
um hana, ef hann hefði átt að sleppa
sæmilega frá því skítverki að verja
meðferðina á Landabankanum. Eg akal
í fáum orðum benda á ýmislegt, sem
Þór hefir látið ógert og aumt aem hann
þarf að gera betur.
Þór þegir yíir sumu.
Hvernig ^tendur á því að Þór minn-
ist ekki á tapið? Hann reynir ekki
einu orði að verja það að skuld, sem
atrykuð var út síðast, heflr þegar verið
greidd; hann minniat ekki einu orði á
það að mat ranaóknarnefndarinnar sæJu
birtiat við það í sínu rétta Ijósi. Enn-
fremur hefði verið æakilegt að Þór
hefði akýrt fyrir mönnum hvernig á því
atendur að þessar 970 kr, sem taldar
voru tapaðar 1909 en eru greiddar 1910
— eru enn taldar með í því tapi aem
fellur á gömlu bankastjórnina. Henni
er talið aem tap akuld, aem búið er að
borga!
Hveravegna minniat Þór ekki enn-
fremur á það, að gefið virðiat í skyn í
reikningnum að tapaat hafl hjá gömlu
bankastjórninni 600 króna víxilskuld,
sem nýju bankaatjórarnir veittu frá
fyrstu hendi? Þór hefði enn átt að
akýra fyrir almenningi hvernig á því
stendur að á reikningunum lítur avo
út, sem tapað sé fyrir atjórn gömlu
bankastjórnarinnar 30.000 kr., en ef
lagt er aaman verður tapið ekki nærri
því avona mikið, jafnvel þótt ekki aé
tekið tillit til 970 -J- 600 krónanna ný-
nefndu.
Þeaau má Þór ekki þegja yfir, þetta
eru aðalatriðin i grein minni 4. maí.
Aftur á móti minniat Þór á ýma at-
riði önnur og skal eg stuttlega benda
á hvernig honum tekat Bjarnargreiðinn.
Gróði bankans.
Þór akilur ekki mismuninn á „gróði“
og „rekaturagróði". Eg skal reyna að
akýra þetta atriði nánar fyrir honum
— eg bíð svo þeaa að hann aýni aðeg
hafi haft rangt fyrir mér. Varaajóður
bankana hefir aukiat um rúmar 29000
kr., það er gróði bankana. Tapið er
talið þetta ár um 15000 kr. Hefði
ekkert tapaat væri allur gróði bankans
því ca. 44000 kr. En þegar telja á
rekstursgióód. þeaaa árs verður að draga
22. blað.
nokkrar upphæðir hér frá. Fyrat rúm-
ar 9500 kr., aem i raun og veru er
gróði frá fyrri árum. í þvi liggur avo,
að 1909 var yfirfært til næsta árs rúm-
ar 11000 kr., en 1910 einungis tæpar
2000 kr.; af því aem síðaat var yfirfært
eru rúmar 9000 kr. því nú teknar til
gróðans. Ennfremur verður að draga
frá gróðanum vexti af varaajóði bank-
ana eins og hann var við áralok 1909;
það verður 24500 kr. ef reiknað er með
3Va°/o (einaog gamla bankastj. gerði
víat). 9500 + 24500 = 34000. 44000
-í- 34000 = 10000, aem er reksturs-
ágóði bankans. Af þeaaum rekaturgróða
eru rúmar 4000 kr. frá Akureyrarúti-
búinu, og tæpar 8000 kr. frá íaafjarð-
arútbúinu, en -f- 2000 krónur frá aðal-
bankanum í Reykjavík, með öðrum orð-
um: landið hefði grætt á því að hætta
öllum bankarekstri, nema veðdeildinni,
og kaupa bankavaxtabréf fyrir vara-
sjóðinn.
Kostnaðurlnn.
Þór gefur sjálfur nokkrar upplýaing-
ar um það hvernig á þeaau áatandi
atandi: Kostnaðurinn við rekaturbank-
ana hefir verið aukinn mjög mikið —
og að mínu áliti óhæfilega mikið. Þór
játar að atarfamönnum hafi verið bætt
við. Hitt vill hann ekki játa, aem öll-
um mönnum er vitanlegt, að þeaair
atarfsmenn hafa ekkert að gera; eg vil
bara ráða mönnum að atinga höfðinu
inn í afgreiðslustofuna og horfa á. En
auk atarfamannanna heflr ýmaum öðrum
koitnaði verið bætt við, t. d. einnig
borgun fyrir raniókn á bankanum og
útibúum hana; slíkt er vitanleg háðung
að láta bankann borga miaþyrminguna
með peningum.
Innstæðufó.
Um einstæðuféð er lítið að segja.
Þór aegir að sparisjóðsinnlög hafi hækk-
að um 192000 kr., en játar jafnframt
að hlaupareikningsfé hafl lækkað um
400000 kr. og að innatæðufé gegn við-
tökuakírteinum hefi einnig lækkað, og
verðum við þá liklega sammála um nið-
uratöðuna, að innstæðufé hafi samtal
Iækkað um nærri 400000 kr.
Lánin.
Einkennilegaat ferst Þór þar aem hann
talar um fjárveitingar nýju bankastjór-
anna. Hann kemur með töflu um lán-
veitingarnar 1909 og 1910 — en bætir
allri veðdeildinni við og sleppir öllum
víxillánunam! Slík töflugerð ætti að
hafa áhrif þveröfug við þau sem til er
ætlast.
Veðdeildin er öðrum lánum algerlega
óviðkomandi. Lána fjöldinn þar er avo
að aegja lögákveðinn, þ. e. þar er skylt
að lána jafnmikla upphæð eins og aeld
eru bankavaxtabréf — hvorki meiri né
minni. Veðdeildin getur því als ekki
komið til greina þegar talað er um
framför eða afturför í lánveitingum.
Víxlarnir eru og hafa alt af verið
aðal lánstofn bankans eina og þeir eru
aðal lánstofn annara banka t. d. ís-
lands banka. Að sleppa þeim er furðu-
leg bíræfni og aýnir hve léleg vopn Þór
hefir i höndum.
Nei, aannleikurinn er aá, að þegar