Ingólfur - 16.06.1911, Blaðsíða 3
INGÓLFUR
95
Skrúðgangan 17. júní
Samsæti 17. júní
verða haldin á „Hótel Reykjavík", i Iðnaðarmannahóainu og Goodtemplarhúsinu
kl. 9 e. h. — Aðgöngumiðar koita kr. 1,75 og fá»t meðan húsrúm leyfir í Hótel
Reykjavik, hústtjórnarskólanum fyrir Iðnaðarmannahútið og á Hótel ísland fyrir
Goodtemplarahúaið. — Borðhald og dan» á eftir.
1
óaðfinnánlegur. En það hlutverkið sem
mest veltur á, er auðvitað Arthur, þes»i
hver»dag«manneskja, hvorki betri eða
verri enn aðrir menn, «em atvikin hafa
gert að glæpa manni. AUur almenning-
ur hefir í »ér geymda hæfileika til að
drýgja glæp, lætur höfundurinn Maríu
sy«tur han» segja, og það er að ein»
undir atvikum komið hver verður til
að drýgja glæpinn, og þe«» vegna er
það ranglátt, að aá verði fyrir hegning-
unni, »em atvikin og tilviljunin hefir
rekið til þess, það er ranglátt að sá
eini taki út hegninguna fyrir allan
fjöldann, sem var svo heppinn að kom-
ait hjá þeim atvikum.
„En Forbryder“ gefur mönnum margt
umhugsunarefni, rótar upp í öllum þeim
•iðferðiskenningum, sem menn taka inn
daglega í skeiðum og beinir huganum
inn á við. Petta er áreiðanlega veiga-
mesti leikurinn, sem hr. Boesen hefir
sýnt hér. Ges.
Ófriðarefni ófriðarflokksins.
Björnsliðarnir — ófriðarflokkurinn —
halda áfram að blása eld að ófriðarkol-
um sínum, þótt ekkert vinnist á. Þeir
eru að berjast fyrir lifinu; .því að sjái
þjóðin mismuninn á núverandi stjórn
og fyrverandí stjórn, þá hefir Björn
Jónsson enga von um að verða ráð-
herra aftur. Og mismunurinn verður
ekki i fáum orðum einkendur betur en
með þessu: fyrverandi stjórn var ófrið-
arstjórn, en nú er friður.
Á þeim tveimur árum, sem Björn
Jónsson var ráðherra, kveykti hann ó-
frið alt í kriiigum «ig. Hann byrjaði
nokkrum dögum eftir að hann varð ráð-
herra með bankamálinu; i sambandi við
bankamálið kom áráain á alþingi og
dómavaldið í landinu; þá kom árásin á
rit»íma»töðina; meðferðin á silfurbergs-
málinu o. s. frv.
Þegar Björn Jón«son lét af stjóro,
•ló í dúnalogn. Ekkert ófriðarefni kom
frá atjórnarráðinu: engin ófriðaralda átti
upptök sín þar. En Björnsliðið varð
að fá ófriðarefni til þess að reyna að
hylja breytinguna. ^
Það reyndi að kveykja ófrið með því
að ráða»t á núverandi ráðherra af þvi
að hann fór ekki frá völdum eftir að
vantraustayfirlýiing gegn honum var
feld! En tilraunin dó jafnanemma og
hún fæddiat. — Það reyndi að kveykja
ófrið með því að álaaa ráðherranum,
sem er lögfræðingur, fyrir að hafa ekki
haldið áfram máli, sem lagalega séð er
ómögulegt að halda áfram! Og það
reyndi að vekja ófrið með þvi skamma
ráðherra fyrir, að ransaka hvernig láni
einu væri komið, sem ekki varð séð af
landsreikningnum, hvernig varið hefði
verið! Hafði þó alþingi falið honum
að ranaaka þetta.
Þetta eru þá ófriðarefuin: að ráð-
herra hefir ekki meiri hluta alþingis á
móti, að hann vill ekki gera það sem
er vitanlega meiningarlaust og að hann
skýrir alþingi frá fjárhag landsins. Á
hinn bóginn eru framkvæmdir í’yrver-
andi ráðherra: bankamálið, silfurbergs-
málið, símskeytamálið o. s. frv. Von er
að Björnsliðið vinni lítið á og allir menn
sjái og finni að nú er önnur stjórn við
völd, en sú sem áður var.
Friður í stað ófriðar!
Jönatan.
Frá Gróttu til Gvendarbrunna.
Próf í heimspeki tóku þessir stúdent-
ar á prestaskólanum í dag og fengu
þessar einkunnir:
Halldór Hansen stud. med., vel +
Þorst. Þorsteinsson stud. jur. dáv. +
Jón Ásbjörns»on stud. jur. dáv. +
Helgi Skúla»on stud. med. dáv. +
Jón Jóhannsson stud. med. dáv. +
Sig. Sigurðsson stud. theol., dáv. -4-
Nýlega hefir fundist sjbrekið lík í
Viðey. Búist er við að það muni vera
enskur sjómaður, sem einhverntíma í
vetur tók út af botnvörpungi hér a Höfn-
inni. Líkið er mjög skemt.
S/s „Ask“, eitt af skipum Thore fé-
lagsius, sem átti að leggja af stað frá
Kaupmannahöfn 10. þ. m. fór ekki fyr
enn í gærmorgun.
S/s „Sterling“ kom á miðvikudags-
morguninn var með mesta fjölda af
farþegum, hóp af útlendum ferðamönn-
um, Brillouin konsúll með tvo frakk-
neska verkfræðinga, stúdentana Jóh. A.
Jóhannes»en, Ólafur PéturasoD, Sig-
tryggnr Eiríksson, o. fl.
Veizla var haldin i gærkvöld í Báru-
búð fyrir Emil Niélsen skipstjóra á
„Sterling“, í tilefni af því að hann hafði
farið 100 ferðir hingað til land»ins sem
skipstjóri. Var þar mikið fjölmenni og
gleði mikiJ. Aðalræðuná fyrir minni
heiðursgestsins hélt Ásg. Sigurðsion
konsúll, en Th. Thorsteinsson kaupm.
hélt ræðn fyrir minni konu hans. Heið-
ursgesturinn mælti fyrir minni íslands.
— Var honum færð að gjöf Kristnitöku-
myod Þór. B. Þorlákssonar en konu
hans var gefið skrautlegt gullbelti. Stóð
veizlan síðan með miklum fögnuði þang-
að til kl. 3 í nótt.
T
út um baktröppurnar. Arthur biður
okrarann að framlengja víxiliun, en
hann neitar því, og loks brigslar hann
Arthur um að hafa falsað nafm M»rins
á vígsilinn. Þá stenst Arthur ekki
lengur mátið, ræ»t á hann og byrkir
hann í snöru, og nær víxlinum. Hann
fer siðan til »ystur sinnar, örvinglaður
eftir geðshræringuna, og segir henni
frá bvernig komiðsé; henni verður auð-
vitað hverft við, en huggar hann eins
og hún getur best, ög hressiat hann við
það. Daginn eftir verður uppvíst um
morðið. Grunur fellur á bústýru Eng-
strörn*, okrarans, að hún hafi framið
morðið, en hýn hefir «éð Marin, þegar
hann fór niður tröppurnar frá Eng«tröm,
og er hann því hræddur um, að hann
vi»si af að Arthur hafði komið til okr-
arans þetta kvöld og ber upp á hann,
að hann »ó morðinginn og særir hann
um að láta sig ekki verða dæmdan sak-
lauaan, en sýnir honnm fram á, að öll
líkindi léu til að bústýran, gömnl og
hrum keliing, muni ekki hafa þrek til
að halda fram sakleyai sínu, enda ber-
ist böndin að henni. En þegar Arthur
sér, að svo getur farið að saklaua mann-
eska verði dæmd fyrir glæp, rem hann
hafði drýkt, þá játar hann fyrir konu
■inni og mági að hann *é sá «eki, og
ákveður að fara af ajálfdáðum til lög-
reglunnar og játa upp á sig glæpinn;
yfir þessu verða þau óð og uppvæg
kona hans mágur, að slíkur hlntur hlut-
ur leggist á ættina, en systir hans sam-
sinnir því, að það sé skylda hans, og
á því endar leikurinn, að þau fara út
saman 4 leið til lögreglunnar.
Þessi leikur er erfiður viðfangs, sér-
staklega hlutverk Arthurs, en hr. Stöc-
kel tókst þó viða ágætlega, sýndi vel
þrekleysið og veiklyndið hjá manninum
og örvinglunina eftir að hann hafði
framir morðið. Frú Boesen lék lika
vel þessa eingingjörnu og hugsunarlausu
konu, sem strax fer að hugsa ser að
yfirgefa mann sinn þegar hún heyrir,
að ekki »é annað fyrirsjáanlegt enn að
þau komist á vonarvöl. Hr. Boesen
leikur Martin, gerir hann sjáanlega ó-
svífinn og ófyrirleitinn, eins og hann á
að vera. Syaturina leikur frk. Carla
Miiller af skynsemi og skilningi, eins
og öll þau önnur hlutverk, er hún hefir
leikið hér. Ilr. Lakjer leikur Eagström
okrarann ágætlega, gereð var gott, lát-
bragðið ágætt, og leikurinn yfirleitt
Pistlar Ingólfs.
Gröndal og Jón Sigurðsson.
Tekið eftir óprentuðum œfi -
minningum Gröndals, er hann
kallar „Da'gradvöl, œfisaga
mín (frá 1826—1874)“.
-----------„Þegar ég kom til Hafnar,
þá var Fjölnir hættur að koma út, en
Félagsritin héldu áfram. Jón Sigurðs-
son var höfuð Félagsritanna, og var all-
taf rígur milli hans og Fjölnismanna,
og ekki síst út af rithættinum. Skömmu
áður enn ég kom, þá ætluðu þeir allir
að sameinast og steypa báðum ritun-
um saman í eitt, og var fundur hald-
inn um þetta; en þegar til stafsetning*
arinnar kom, þá fór alt út um þúfur;
Jón Sigurðsson vildi ekki hafa joðið og
grönnu stafina, sem Konráð og Brynj-
ólfur héldu fram, og svo varð ekki
neitt af neinu. Konráði var alltaf kalt
til Jóns, bæði út af þessu, og svo áttu
þeir ekki skap saman. Engu að siður
var Fjölnis-flokkurinn við lýði nokkra
stund, og voru það Konráðs menn, þeir
1
helstir: Gunnlaugur Þórðarson, Skúli
1 horlacius, Haldór Friðriksson og Brynj-
ólfur Pétursson; en Félagsritaflokkur-
inn var eiginlega ekkert nema Jón Sig-
urðsson, því hinna gætti ekkert, þó að
„nefnd“ setti nöfnin sin á titilblaðið og
sumir rituðu í þau. Eg hneygðist þeg-
ar að Fjölnis-flokkinum, líklega af því,
hann var meira „æsthetiskur" en hinn,
en ég fráhverfur pólitík, og átti nú að
fara að gefa út seinasta (níunda) árið
af Fjölni, eftir tveggja ára millibil, því
fráfall Jónasar Hallgrímssonar heíir lík-
lega hamlað útgáfunni, þó hann annars
ekkert gæti styrkt Fjölni með pening-
um“- —----------„Hvað útgáfu Fjölnis
snertir, þá hafa víst engir borið kostn-
aðinn aðrir en Brynjólfur og Tómas,
því allir hinir voru félausir, og sama
mun vera að segja um Félagsritin, að
allur kostnaðurinn hefir lent á Jóni
Sigurðssyni. Ég átti þá minna við
hann, en samt urðum við brátt kunn-
ugir, og þegar Kristján áttundi andað-
ist, þá spanaði Jón mig til að kveða
eftir hann sextuga stefjadrápu, og skýrði
Jón hana sjálfur og kallaði „Jólnaglöð“ ;
hún er prentuð í Félagsritunum (8+
2
ári, 1848) ásamt fleiri kvæðum minum.
En miklu meira átti ég við Konráð og
Brynjólf, með því líka þeir sóktu meira
eftir mér en ég eftir þeim, þó ég væri
miklu yngri; þeir voru mér og einstak-
lega góðir og mestu ágætismenn, og
ólíkir flestum nú. Eg ritaði fyrir þá
öll kvæði Jónasar undir prentun, og
svo islenzka ritgjörð eftir Jónas um
fugla, sem prentuð var i níunda ári
Fjölnis — raunar lítt merkileg.
Meðal allra ísendinga bar mest á
Jóni Sigurðssyni og Konráði, raunar
meira seinna en á þessu timahili. Eng-
in vinátta var milli þeirra, eins og ég
hef getið um, enda voru þeir i flestu
ólikir. Jón var meira lesinn í íslensku
enn Konráð, því fyrir utan það að Jón
lagði sig eftir sögunum og las flestar
seinni tíma bækur, þá var hann ná-
kunnugur lögunum, en það var Kon-
ráð ekki, og hann þekti varla neinar
hinar yngri bækur vorar; Jón var og
á alt öðru málfræðislegu sjónarmiði en
Konráð, og spilti það milli þeirra.
Hvorugur var víðlesinn i evrópæískri
literatur. Jón var aldrei iðjulaus, altaf
að vinna, Konráð var latur með köfl-
3
um, gerði ekkert vikum saman, en
vann með rykkjum; Jón var pólítiskur
og stjórnfræðingur, Konráð hafði óbeit
á öllu þess konar og vildi hvergi nærri
koma; enda var honum sá einn kostur
nauðugur, þar sem hann gerðist dansk-
ur embættismaður. Konráð kastaði
fram kviðlingum og lausavísum (en rit-
aði þær raunar aldrei upp); Jón hefir
aldrei ort visu. Konráð var bráðlynd-
ur og þoldi enga mótsögn, rauk upp
með fautaskap og ójöfnuð; Jón kunni
að stjórna sér, var rólegri og ritaði al-
drei skammargreinir. Báðir voru svo
vel viti bornir, að þeir gættu þess að
þeim lenti aldrei saman; báðir voru,
eða gátu verið undirförulir og pukrar-
ar. Jón var stórkostlegur og mikilhæf-
ur, Konráð snyrtilegur og smásmugu-
legur. Konráð var mjög gefinn fyrir
að láta stjana við sig og brúka menn,
og borgaði illa eða ekki, án þess þó
hann væri ágjarn eða sérplæginn; Jón
var einnig gefinn fyrir að brúka menn,
en borgaði vel. Jón var góður búhöld*
ur, Konráð því fráleitur. Jón var af-
haldinn af Islendingum og mjög mikið
saman við þá og eftirsóktur, Konráð
4