Ingólfur - 27.06.1911, Qupperneq 1

INGÖLFUR
IX. árg.
hrhhhmhhkhkIh-

IUGÓLJb ’ U Jtf.
kemur út elnu sinni i viku að minsta
kosti; venjulega á þriðjudögum.
Árgangurinn kostar 3 kr., erlend.
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund-
in við áramót, og komin til útgef-
anda fyrir 1. október, annars ógild.
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn-
ar Egilsson Vesturgötu 14 B.
(Schou’s-hús). — Má finna á af-
greiðslunni frá kl. 11 — 12.
Afgreiðsla og innheimta í Kirkju-
strœti 12 kl. 11—12 hjá P. E. J.
Halldórssyni, lœkni.
Hvert stefair?
Eftir Þórhall Bjarnarson biskap;
. tekið úr Nýja Klrkjablaði 15.
júní 1911.
Ég geri mér ekki vonir um, að það
aem ég aegi um landimál í litla bl*ð-
inu mínu verði tekið upp í atærri blöð •
in, og komiat með því fyrir fleiri augu.
Landsmálablöðin eru á einhverjum flokka-
klafanum og ainna þeim Hjaðningavígum
einum.
Og mig langar þó einmitt að geta
talað svo að margir heyri, og nokkuð
megi í eyrum loða, og helat af öllu að
svíði í huganum, svo að fram verði að
koma i viljanum.
Mér er það avo innilega og hræðilega
ljóit, að islenaka þjóðia er einmitt nú
á beinum glötunarvegi, sekkur í ánauð
og svívirðingu, ef vér hrökkum nú ekki
við og tökum breytta og betri stefnu.
Reyndin hefir orðið aú að vér höfum
ekki verið því vaxnir, að eiga með oss
ajálflr, hvorki einn og einn fyrir aig og
enn aíður allir aaman í félagsbúinu.
Vér hælumat af þvi, að hér í landi
hafi aldrei verið þessi bændaþrælkuu, aem
annarsataðar er kunn. Aðalsættir voru
hér engar til að kúga, aegjum vér.
Kostur fylgdi þar aamt löatum meðan
goðaættanna gætti. Og ekki er það
tjónið minat á 13. öld, er niður eru
brytjaðir höfðingjarnir með ættgengna
drottins-blóðinu til skjótra úrræða og
öruggrar forystu.
Bændaþrælkun var hér ekki að út-
lendum hætti. En um nokkrar aldir
áttum vér íslendingar fjárhaldsmenn og
þá erlenda. Til kaupmannanna varð
alt að aækja. Peir akömtuðu og skiftu.
Úr því helsi var engin lauanarvon, og
um að gera að hafa aem mest út úr
þeaaum fjárhaldamönnum, og ná sér ögn
niðri á þeim aftur með svikum og prett-
um.
Það var ekki góður viðskifta-skóÚ
fyrir þjóðina, og varla kyn þótt henni
tækiit miður vel áð fara með efni aín,
erfjárhaldamenskunni þeirri lokaina létti.
Og það lá ivo undur nærri, er ný og
■tórum bætt tæki komu upp i landinu til
fjárveltu og viðikifta, að lækti í gamla
lagið aftur. Bankarnir og útibúin komu
1 itað kaupmannanna forðum.
Það þarf mikið viljamagn til þesi að
fá — að nokkru — ligrað náttúruna
Reykjavík, þriðjudaginn 27. júní 1911.
innra með sér, hvað þá fyrir utan sig
og getur þá komið að góðu liði að reyna
að skilja það, hvaðan meinin stafa, sem
við er að fást.-------
Sparsemi og atorku og fyrirhyggju
og skilsemi gátum vér ekki lært í ein-
okunarskólanum langa. Og enn búum
vér að þeim skóla. Dugnaðurinn er tölu-
verður alténd í áhlaupi. Eigi eru t. d.
aðrir betri aflamenn en Islendingar, en
sagt að þeir úti í frá hirði betur skip-
in sín. Það er sparsemin og ráðdeild-
in sem mest brestur á hjá oss. Tíminn
sem vér höfnm haft til þess að læra að
fara með efni vor, sem fullveðja menn,
er enn svo stuttur. Um það væri margt
og mikið að segja: — Vér erum rauua-
lega eyðsluiöm þjóð í einkalífi voru,
með töluvert óhóf i ýmium greinum og
með tískutildur. Vér eyðum áður en
aflað er. Viðskiftalífið alt baneitrað af
óskilsemi. íslendingsnafnið er í öðrum
löndum að verða kunnugast að plötu-
slætti og prakkaraskap.
En þetta á ekki að vera umtalsefnið
núna,heldur félagsbúskapur þjóðarinnar,
landsmálahliðin.
Nú er svo mælt, að hver þjóð hafi þá
leiðtoga og forystumenn sem hún á ikil-
ið, ávöxt og endurskyn af sjálfrar henn-
ar kostum og löstum. Svo er sérstak-
lega mælt um blöðin, og séu þau besti
spegill hverrar þjóðar. Og mikið er
auðvitað satt i því. Rökrétt ályktun
af því er sú, að öllum umbótatilraun*
um verði að snúa til hvers eins fyrir
sig, karls og konu. Og það er megin-
sannleikur.
Nú sný ég mér aamt að landsmála-
hliðinni, og spyr hvert stefnir í félags-
búskspnum, af því að eg hygg^að það-
an megi núna fá átakanlegast dæmi
einmitt til að vekja þá hræðslu og þá
gremju í augum manna, sem nauðsyn-
leg er, til þess að hver ein oghver einn
hrökkvi við og hefjist handa.
Hugarbót einnar og einnar manns-
sálar er undirstaða allrar félagsbótar,
og hitt eins víst og satt að trúarlífið,
guðsméðvitundin, eilífðar-samkendin, er
og verður sterkasti þátturinn í hugar-
bótinni. Því á trúmálablað, sem lifir í
sínum tíma og fyrir hann, svo miklar
lendur sáman við landsmálagögnin ivo-
nefndu.
Glötunarvegurinn sem vér íslending-
ar gönum áfram, liggur beint niður í
þrældómastöðu óijálfbjarga niðurietninga-
aumingjana.
Fallhraðinn eykit atórum með ári
hverju og hverju þingi, iem háð er, al-
drei þó líkt því jafn-voðalega og nú
•íðast. Það þarf hart viðbragð til að
stöðva sig á barminum.
Undiritaða rétts ikilnings er hér lú,
að það er féð aem í heiminum drottn-
ar, roiklu meira en kanónurnar. Féð
atýrir nú kanónunum ef þeim er beitt.
Napóleónar vorra tíma eru bankamenn
og kaupmenn, mennirnir sem haldið hafa
á og valdið yfir auðiafninu Enn er
eigi lengra komið en svo, aðjhver þjóð
potar sér f nmkeppninni, fjármálamenn
og stjórnmálamcnn á bandi saman, al-
ténd bak við tjöldin, að afla brauðsins
fyrir hina mörgu munna, og létta að
því er auðið er sinni eígin þjóð lífið
með því að láta aðrar þjóðir vinna und-
ir henni og vinna fyrir hana. Yerður
það með ótal sogæðum viðskiftalifsini.
Smáþjóðirnar eru þar í voða, að verða
þjónandi undirlægjur hinna stóru.
Það er svo miklu brotaminna að
drotna yfir öðrum þjóðum með fénu,
með lánum og yfirráðum framleiðslunn-
ar í landinu o. s. frv., heldur en með
blóðugnm styrjöldum. Geta svo smæl-
ingjarnir að nafninu haft sín eigin lög
og heitið að eiga með sig. Það er bara
ekki nent að nostra við kreddur krist-
innar siðmenningar þegar langt kemur
undan, eini og t. d. mður í Afríku.
Þar eru svörtu greyin brytjuð niður,
vanti nokkuð á fylstu ikil. Og hætt er
við hrottaskapurinn komi fram í kúg-
uninni á útkjálkum heims, og er það
athugavert fyrir oss hérna úti á lilandi
þó að hvíta skinnið kuuni að hlífa
nokkuð.
Það er svo lem gamalt þetta að auðg-
ari þjóðirnar með mörgu og miklu
tekjunum láti hinar fátækari og úrræða-
lausu þjóna sér, vinna fyrir sig. Ein-
okunin hér á landi var ekki annað.
Og enn áþreifanlegra dæmi er það, þeg-
ar vér á 14. öld verðum að fara að róa
til að láta Þjóðverja fá fisk á borð.
Hansaborgirnar ná með viti og auði
öllum ráðum yfir verslun Noregs. Björg-
vinjarkaupmenn eru í vasa Þjóðverja,
en hér eru þeir aftur burgeisar í skipa-
lausu og kúguðu landi, og svo verðum
vér að yfirgefa sveitabúskapinn og veiða
fisk handa drotnum drotna vorra. Voru
oss þau umskifti þá ill.
Peninga yfirdrotnunin þó aldrei til
lika áður, sem nú er hún i heimin-
um. Fátækari verða að lána hjá hinum
auðgari. Happ eða óhapp fer eftir því
til hvers lánað er, hvernig og hve mik-
ið, og öll meðferð fjárins síðan á eftir.
Skiljast verður þó það, að hald og
haft er þar komið á lántakandann
nokkuð, og hætta getur staðið af. Enn
brýnni verður hættan er útlend þjóð
nær yfirráðum á framleiðslu lands og
sjávar, nær valdi yfir móðurarfi þjóð-
innar sem náttúran hefir henni gefið.
Heyra þar eigi síst undir fasteignakaup
útlendinga, allra viðsjálust þó, er rekin
eru í seli.
Er ekki alt slíkt á ferðinni hjá oss.
Og inmt allískyggilega ?
En voðinn mikli kemur fyrst er lán-
að er um efni fram.
Þá er þrælsstaði þjóðarinnár í að-
sigi.
Samlíkingardæmi milli smárrar þjóðar
og stórrar — auðugrar og fátækrar, —
hlutfalslega miðað og talað — er gletti-
lega gott og nærri íslenskum skilningi,
þetta sem dregið er frá hjáleigukotinu
og höfuðbóliuu. Það þurfa ekki að
vera nein ófreliiabönd i byggingarbréf-
inu, en kotbóndinn verður samt ánanð-
ugur þræll undir stórbóndann. Kot-
bóndinn er heylaus á hverju vori, fær
■mám saman alla björgina frá höfuð-
bólinu. og alt með okurrentum, ef rann-
■akað er niður i kjölinn. Þetta heitir
26. blaö.
•vo líkn og hjálpsemi og er auðmjúk-
lega þegið. En ivona garmur kemit
ekki úr kútnum. Og vinna verður hann
höfuðbólinu fremur en sér, hvenær iem
á herðir. Svitadropar hans koma fram
til sældar en eígi á sjálfs hans heimili.
Þeir, sem tölur kunna að lesa og
þýða, eiga að hafaséð afblöðunumhvern-
ig fjárhag landsins er komið: Lán á
lán ofan og langminst til arðsamrar
framleiðslu. En voðinn gleymist við
það að flokkarnir hafa þetta aS aur-
kasti hvor á annan. Alt snýst um það
að ríða hverir aðra ofan — og reka
burt frá jötunni.
Þegar eitthvað þykir óvenju-vel sagt
i franska þinginu, ér oft samþykt, að
prenta ræðuna og slá henni upp í öllum
þinghúsum og ikólum. Og eigi væri
því fé illa varið að prenta skrá yfir
fjárbrutlið hjá síðasta þingi, og mundi
fylla meðal þinghúsvegg. Og hinum
megin ætti vel við að hafa skólabekkj-
ar-röðun á pólitískum brauðbítum eftir
því sem þeir hafa frá borði borið. Slík
kensluáhöld væru þjóðinni þörf fyrir
næstu kosningar.
Yæri vandalítið verk að semja. Nóg
efnið í blöðunum báðum megin. Er
bara einföld samlagning.
Hér er að komast spilling og rotp-
un inn í þjóðfélagslífið, þó enn mikið
blandin ráðleysis fumi, sem töluvert má
við gera með bættri löggjöf. Eu hvort
sem nú meira ræður stjórnleysið eða
spillingin, ber að sama voðanum með
sjálfstæði landsins.
Vinnuþrælar erlendrar þjóðar eða
þjóða verðum vér íslendingar, gætum
vér eigi efnalegs sjálfstæðis vors.-----
Það var út af trollarayfirgangi á fiski-
miðum að mætur maður og vitur, sem nú
er látinn, spáði því í tali við mig fyr-
ir alllöngu, að hólminn okkaryrði með
tímanum bara útlend veiðistöð: Karl-
mennirnir yrðu þar vinnuþrælar við og
kvenfólkið islenska notaðist mest við,
að þjóna losta útlendu sjómaunanna.
En þessi mynd, hún er beint fram-
nnan með því glæpsamlega ráðlagi sem
nú er á oss.
Og kennir eigi margt móður og föð-
urhjartað sárinda yfir því að hafa get-
ið börn þeirri þjóð, er i slíkt forað
stefnir, af því að hún stýrir eigi betnr
ráði línu? —
Betur verður áréttað næst, og með
tillögum til bjargráða.
Því nú er ábyrgðin í bili komin beint
til þjóðarinnar.
Vesiur-fslendingur um bannið.
„Er fólkið að verða vitlaust?“
I riti, sem ættingjar Kristjáns Jóni-
aonar læknis í Clinton i Bandarikjun-
um hafa gefið út til minningar nm haun,
segir Guðmundur Magnúison læknir frá
þvi, að út úr aðflutningsbannslögunum
hafi Kristjáni orðið að orði þessi stutta
ipurning: „Er fólkið að verða vitlaust?u
Ingólfur aogir frá þessu af því að