Ingólfur - 04.07.1911, Qupperneq 1

INGÖLFUR
IX. árg.
Reykjavík, þriðjudaginn 4. júlí 1911.
27. blað.
IKTGÓXjFUH-
kemur út einu sinni i viku að minsta
kosti; venjulega á þriðjudögum.
Árgangurinn kostar 3 kr., erlend-
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund-
in við áramót, og komin til útgef-
anda fyrir 1. október, annars ógild.
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn-
ap Egilsson Vesturgötu 14 B.
(Schou’s-hús). — Má finna á af-
greiðslunni frá kl. 11 — 12.
Afgreiðsla og innhoimta í Kirkju-
strœti 12 kl. 11—12 hjá P. E. J.
Halldórssyni, Iœkni.
Sambandsmálið
Og
kosningarnar.
Ein» og lesendur Iigólfs sjá á bl»ð-
inu í dag, lý*ir miðstjórn Heimastjórn-
arflokkíins því yfir að hún telji það
eigi rétt að leggja sambandamálið til
grundvallar við kosningar þær sem í
hönd fara og skorar á öll þingmanns-
efni úr sínum flokki og sem við flokk-
inn styðjast að gefa slíka yfiriýsingu.
Ályktun þessi mun vera gerð í aamráði
við marga helstu menn Heimastj.flokks-
ins hér í Reykjavík og aðra flokks-
menn sem náðst hefir til, og má því
álíta að ályktunin sé ályktun flokksins
í heild sinni.
Vér verðum að telja þá ályktun mjög
skynsamlega — eða réttara sagt alveg
sjálfaagða. Því fyrst er það að báðir
fyrverandi og núverandi ráðherra hafa
lýit því yfir að þeir sjái engan veg að
koma þvi máli áfram sem stendur. Og
verður sérstaklega að leggja áherslu á
yflrlýsingu hr. Björns Jónssonar, sem
þetta mál hlaut að vera svo mikið kapps-
mál. í öðru lagi er það vafalaust að
málið sjálft hefir beit af því að þjóð-
in fái enn tima til þess að átta sig á
því og framtíðarstefnu sinni í því. í
þriðja lagi er það að þref um þetta
mál — sem er alveg árangurslaust sem
stendur — hlýtur að draga mjög úr
áhuga og framkvæmdum á öðrum mál-
um, sem þjóðinni liggur lífið á að séu
tekin til meðferðar og leidd til farsælla
lykta, og ern það innanlandsmálin, sér-
staklega fjármálin. Fleiri rök mætti
telja til þess að ógjörningur sé að halda
fram sambandsmálinu sem aðaldeilumál-
inu við næstu kosningar. Eu þess ger-
ist eigi þörf úr því Heimastjórnarflokk-
urinn og vér vitum mikill hluti Sjálf-
stæðismanna með fyrverandi og núver-
andi ráðherra í broddi fylkingar líta á
málið eins og vér, og er því „ísafold11
og hennar nánustu fylgismenn (óeirðar-
flokkurinn) einir um að halda því máli
fram sem kosningabeitu, þar sem sá
flokknr nýtur að öðru leyti sárlítils
trausts.
Sarabandsmálið verður því ekki og á
ekki að vérða aðaldeilumálið við íhönd-
farandi kosningar. Sjálfstæðiiflokks-
menn og Heimastjórnarmenn, sem að
0
þessu máli sleptu lítilX greinarmunur er
á, eiga þvi að greiða atkvæði ántillits
til skoðunar þeirra á eambindsmálinu.
Vegna rúmleyfis getum vér eigi í dag
tekið það til ýtarlegri umræðu, hver
innanlandsmál eiga að ráða mestu, en
munnm gera það í næstu blöðum.
Steinþör.
Ræöa Jóns Jónssonar sagnfræðings,
flutt af svölum alþingishússins.
Niðurl.
Jón Sigurðsson er fyrirmynd þjóðar-
innar í drenglyndi.
Hann situr ekki á svikráðum við
mótstöðumenn sína, því síður við fylgis-
menn sina. Hann fer enga krókavegi,
eDgar myrkragötur, læðist ekki aftan
að mönnnm með grímu fyrir andliti og
eiturvopn í höndum. Hann gengur beint
framan að mótstöðumönnum sínum með
opinn hjálm og skygðan skjóma. Hann
fer ekki með neinar ósæmilegar dylgjnr
undir hjákátlegum, dularnöfnnm, sem
enginn kann deili á, ekki með neinar
nafnlausar árásir haturs og ályga. Hann
segir skoðun sína skýrt og afdráttar-
laust, hallar aldrei vísvitandi réttu máli,
hver sem í hlut á, fer aldrei i felur
með neitt, enda þarf hann engu að
leyna, því í hjarta hans eru engin svik
fundin.
Jón Sigurðsson er fyrirmynd þjóðar-
innar í kjarlc og þreki.
Hann veit að lífið er látlaust stríð
og barátta fyrir einn og alla, sem
þjóna vilja nndir sannleikana merki.
Hann er jafnan reiðubúinn að ganga á
hólra fyrir sannfæringu sína, þótt sýni-
legt ofurefli sé annars vegar. Hann
vill heldnr svelta en hopa á sannleik-
ans vígvelli um eitt skref. Hann skil-
nr það og veit, að það er engin mink-
un að fátæktinni, en hitt er óafmáan-
leg smán, að kaupa auð og tign og alls-
nægtir með því að selja sjálfan sig og
sannfæringu sína. Hann skilur það
og veit, að það er ekki einhlítt að lifa,
heldur bor að lifa þannig, að menn
þori að bera höfuðið hátt og horfast i
augu við sjálfan sig og samvizku sína.
Hann er fyrirmynd þjóðarinnar í stað-
festu og þolgœði.
Hann rís æðrulaust nndir hita og
þnnga baráttuunar í fnllan mannsaldur
og lætur aldrei hugfallast, hversu ó-
vænlega sem á horfist, lætur aldrei und-
an síga, hvikar aldrei frá réttu máli,
sættir sig jaldrei við hálfan rétt eða
hálfan sannleika. Svo kveður eitt af
þjóðskáldum vornm:
Þá sór hann að hræðast ei hatur og yöld
né heilaga köllnn að svíkja,
og ritaði djúpt á sinn riddaraskjöld
sitt rausnarorð: „aldrei að víkja!u
En umfram alt er hann dýrleg fyrir-
mynd í ösérplœgni og œttjarðarást.
Hann hefir aldrei augastað á sjálfum
sér eða sínum eigin hagsmunum í bar-
áttunni. Hann neytir ekki hinna miklu
áhrifa sinna hjá þingi og þjóð til að
skara eldi að sinni eigin kökn, til að
auka tckjur sínar eða krækja sér í atörf
og hlunnindi, þótt ærin freisting hefði
verið fyrir hyern mann annan i hans
sporum og i hans peningaþröng. Hann
gleymir sjálfum sér og lítur eingöngu
á heill og hag ættjarðarinnar. Og fyrir
það hefir hann hlotið trúrra þjóna verð-
laun. Á engum manui heflr það betur
sannast, að „hver sem týnir lífi sínu,
mun finna það“. Hann afneitaði sjálf-
um sér og lífi sínu í þjónustu ættjarð-
arinnar, hann fann það aftur í bless-
unarríkum ávöxtum, í þeirri einlægu og
fölskvalausu ást og virðingu, sem hann
naut hjá þjóðinni í lifanda lífl, þeirri
helgu lotningn, sem minningu hans er
sýnd, þeirri geisladýrð, sem stafar af
nafni hans enn í dag og mun jafnan
stafa um ókomnar aldir meðan íslenzkt
þjóðerni liíir.
Og þá ættjarðarástin hans. Hún var
ekki nein tilgerð, fleipur, mont eða sjón-
hverfing, eins og því miður á sér stað
oft og einatt. Hún var ekki neitt skrum
og orðagjálfnr um kosti og ágæti þjóð-
arinnar, samfara lítilsvirðingn og niðrun
í garð annara þjóða. Nei, hún brann
sem helgur fórnareldur í hjarta hans,
hún var heit og viðkvæm tilfinning,
sem knúði hann til sívakandi skyldn-
rækni í stóru og smán, til sifeldrar
baráttu og framkvæmda í þarfir lands
og þjóðar. Hann var enginn málrófs*
maður eða lýðskrumari; hann var still-
ingarmaður og framkvæmdamaður. „Að
vera og ekki virðast," það var einkenni
bans.
Svona var hann í öllum greinum, á
öllum sviðum, sönn fyrirmynd þjóðarinn-
ar, sönn þjóðarprýði, sönn þjóðhetja,
djarfur til vígs, öruggur til sóknar og
varnar, sannur maður í orðsins fylstu
merkingu, maður sem hataði og fyrir-
leit af hjartans insta grnnni alla lýgi,
fals og vesalmensku, hugprúður riddari
sannleikans og réttlætisins, borinn leið-
togí lýðsins, „höfði hærri en alt fólkið11.
Sé það eitt öðru framar, sem vér
vildnm kjósa þessari fámennu, fátæku
þjóð til handa, þá er það sameining,
samlyndi. Við erum svo kraftalitlir, að
við megum ekki til lengdar við þessari
stöðugu snndrung, innbyrðis hatri og
óeirðum. Við verðum að geta tekið
höndum saman, ef á liggur. Nú er það
einkum tvent, sem heflr slíkt samein-
ingarsfl í sér fólgið, Annað er sam-
eiginleg þjóðarógæfa, þjóðarböl, þjóðar-
áföll, ofsókn af hendi erlends ofurvalds
eða annað þess háttar. Hitt er sam-
eiginleg göfug og glæsileg þjóðarminn-
ing. Ógæfu vil eg ekki æskja þjóð
minni, böls vil eg ekki biðja henni, jafn-
vel þótt það mætti leiða til hagsældar
í framtíðinni. Því verði vil eg ekki
að svo stöddu kaupa sameiningu kraft-
anna. Eu hins vil eg biðja af heilum
hug, að þessi minningarhátíð, «em vér
höldum 1 dag, verði oss öllum, — öll-
um íslendingum —, sameiningarhátíð,
ekki skoðananna, heldur hjartnanna, i
ósérplægnu starfi fyrir land og lýð, í
bróðurlegri samvinnu á öllum sviðum
þjóðlífsins.
Og að endingu er það ósk mín og
von, — og eg býst við allra, sem hér
v
eru samankomnir —, að það eigi fyrir
þjóð vorri að liggja, að balda 200 ára
minningu þessa dags, 300 ára, mörg
hundruð ára. Vér trúum því fastlega,
að sú almættishönd, sem hefir leitt þjóð-
ina á þessar afskektu slóðir endur fyrir
löngu, sem hefir látið hana ná furðu-
legum vexti og viðgangi, svo hún jafn-
vel hefir í sumum efnum klætt öndvegis-
sess meðal Norðurlandaþjóða, sem hefir
varðveitt hana frá kyni til kyns á langri
og örðugri og hættulegri göngu um
brautir fátæktar og vanmáttar og margs-
kyns þrengsla, mnni einnig framvegis
leiða hana og styðja tíl þroska og far-
sældar, þrifnaðar og sjálfstæðis. Ogsé
það eitt meðal öðru fremur, sem sú al-
mættishönd notar til uppörvunar og
hvatningar og hughreystingar landsins
börnum, þá held eg áreiðanlega að það
sé minning Jóns Sigurðssonar, þess
mætasta manns, sem ísland hefir alið,
mannsins, sem í sannleika var óskabarn
þjóðarinnar, sómi hennar, sverð og skjöld
nr á fyrsta framsóknarskeiðinu, sem er
það eDn í dag öllum öðrum framar og
mun verða meðan íslenzk tunga er töl-
uð og íslenzk hjörtu slá.
Lengi lifi minning Jóns Signrðssonar!
„ Stjórnarskrárbrot, “
í síðustu “ísafold11 er því enn einu
sinni haldið fram að alþingi hafi brotið
stjórnarskrána með bankalögunum frá
1909. Það á að vera stjórnarskrárbrot
að alþingi taki sér („rífi til sín“, „hrifsi“,
„ræni11 o. g. frv.) vald til þess að skipa
starfsmenn aðra en þá sem stjórnar-
skráin sjálf íiltaki; slíkt heyri fram-
kvæmdarvaldinu til og framkvæmdar-
valdið sé hjá ráðherra. — Þessi kenn-
ing er ekki ný; hún kom, ef eg man
rétt, fyrst fram í aðsendri grein í „Fjall-
konunni“ sálugu og þaðan fékk mál-
flutningsmaður landsstjórnarinnar hana
og hélt henni fram í bankamálunum.
Síðan tók „ísafold11 hana npp og sarg-
aði áhenni um stund. Það er því dá-
lítið kátlegt að sjá „ísafold" 24. f. m.
halda að kenningin sé spónný — búin
að gleyma sinnm eigin orðum, orðum
Sveins frænda síns og „Fjallkonunnar"
sálugu!
Eg hefi áður minst á þessa fáránlegu
kenningu og ckal ekki endurtaka það
hér. Eg skal heldur ekki fjölyrða um
það, að þessi árás á alþingi skuli spretta
fráþeim, semkalla sig sjálfstæðismenn;
að það sknli vera einmitt þeir, sem
vilja rýra vald alþingis en auka vald
ráðherrans — gera alþingi að þjóni ráð-
herrans. Eg skal heldur ekki fara út
í þá sálma að allir innlendir dómstólar
— fógetaréttnr, undirdómur og yfir-
dómur — hafa dæmt um þetta atriði
og aldrei efast um að gæslustjórakosn-
ing alþingis sé fnllkomlega lögleg sam-
kvæmt stjórnarskránni, svo að þetta
sarg „ísafoldar11 er lika árás á dóm-
stólana. — En mig langaði til að benda
á samræmið hjá „ísafold“ í þessu, eins
og mörgu öðru. Eg hefi gert dálítiun
iista yfir „Stjórnarskrárbrotu alþingis