Ingólfur - 18.07.1911, Blaðsíða 2
114
INGOLFUR
Hvernig er það: eru engar gullverð•
laun í förum? —
Læt ég hér svo ataðar numið að
sinni.
Páll Þorhelsson.
Sókn og vörn.
Þorgnýr heitir ein skrípamyndin í
myndasafni „íaafoldar". Aðalhiutverk
hana virðiat vera, að berjaat fyrir því
með oddi og egg, að sambandsmálið sé
tekið á dagskrá við kosningarnar og
koma í veg fyrir það, að Heimastjórn-
arflokkurinn leiði hjá sér að samþykkja
frumvarpið til fullnustu, ef hann kemst
í meiri hluta við kosmingar. Hugsana-
gangur mannsins er auðsær: ef við
komumst í meiri hluta, þá er það gott;
ef Heimastjórnarmenn komast í meiri
hluta, þá er um að gera að storka þeim
til að „demba uppkastinu yfir höfuð
þjóðarinnar", því þá erum við vissir
með að geta felt þá við næstu kosning-
ar þar á eftir. — Hvort vel eða illa fer
um sambandsmálið, það virðist liggja
þessum herrum í léttu rúmi, en fyrir
þeim virðist aðalatriðið vera það, að þeir
geti notað það sem kosningabeitu fyrir
sig ef illa fer um það. — Það er við-
bjóðslegt að sjá þessa kumpána vera að
tala um „matfrið embættissamábyrgðar-
innar“; það varð ekki séð á neinu að
þeim herrum yrði bumbult af góðmet-
inu meðan þeir voru gestir Björns Jóns-
sonar við kjötkatla landsins, og það er
víst ekki af matarlystarleysi, að nú
gaular svo ámátlega í görnunum á þeim.
— Þorgnýr segir að Ingólfur hafi, síðan
siðustu eigenda-skifti urðu, ekki haft
annað hlutverk enn að verja framkomu
Kristjáns Jónssonar. Þetta er nú ekki
alveg rétt hjá manninum; Iogólfur heiir
að vísu talið það skyldu sina, að mót-
mæla og leiðrétta ósannindi og rang-
færslur „ísafoldar" hvar sem er, og við
hvern sem þær hafa komið fram; marg-
ar af þeim hafa vitanlega komið fram
við Kr. Jónsson, eins og „ísafold" mun
hljóta að kannnast við, og þá hefir Ing-
ólfur auðvitað átalið það eins og annað-
ÞorgDýr gerir því þarna að aðalatriði
það, sem er aukaatriði. — Ennfremur
segir Þorgnýr að Ingólfi sé haldið úti
af Kr. Jónssyni. Þetta veit „ísafold"
að er ósannindi og er furðulegt að blað-
ið skuli leyfa þessum manni að bera
slíkt ;fram í dálkum sínum. Eða er
„ísafold hætt að kippa sér upp við það,
þótt það sér sannanlegt að hún fari vis-
vitandi með ósatt mál. En tilgangur
Þorgnýs er auðsjáanlega sá, að draga
úr því, sem Ingólfur leggur til málanna,
er hann segir að blaðinu sé haldið úti
að „skylduliði“ Kr. Jónssonar. Er þá
„ísafold“ loksins komin að þeirri niður-
stöðn, að ekkert hafi verið að marka
það sem hún lagði til málanna um stjórn-
far hr. Björns Jónssonar ? Það er gott
ef bún sér það.— Þorgnýr kennir skiln-
ingsleysi Ingólfs um það, að hann telur
ekki nauðsynlegt að hafa sambandsmál-
ið á dagskrá við næstu kosningar þó
hann telji það ekki hafa verið nógu
rækilega athugað við síðustu kosningar
Ætli maðurinn skilji sjálfur hvað hann
fer ? Fyrst og fremst er það tvent ólíkt
að „athuga málið>ækilega“, að „hafa það
á dagskrá" á þann hátt, sem hann og
„ísafoid“ vill, nfl. með því einu, að
öskra og grenja um „innlimun“ o. s.frv.
án þess að „athuga“ eða rökstyðja það
frekar. Ennfremur er engin nauðsyn
á að athuga málið einmitt við næstu
kosningar, þó það hafi ekki verið nægi-
lega athugað við þær síðustu. Og loks
er það einmitt verst tilfallið að taka
þetta mál á dagskrá við næstu kosn-
ingar vegna þess, að það er ósæmilegt,
„unfair“, að ráða sainbandsmálinu til
lykta á einn eða annan hátt, áður enn
stjórnarskrárákvæðið um þjóðaratkvæða-
greiðslu er komið í gildi. Þá, og þá
fyrst, er það er orðið, er rétt að taka
þetta mál á dagskrá. Er til of mikils
ætlast af Þorgný, að hann skilji
þetta ?
í síðasta blaði „Reyhjavíhuru skrifar
J. Ó). allmikla hugvekju til flokksbræðra
sinna, og segir þeim langa og lærdóms-
ríka dæmisögu um hvernig farið h*fi
fyrir kjósendunum í Hvalvíkurhreppi;
af þessaii sögu má sjá það, hversu óg-
urlegar afleiðingarnar geta orðið, ef menn
fara eftir sannfæringu sinni; það sýnist
vera hættulegur hlutur — að minsta
kosti í Hvalvíkurhreppi. — Ef þessi
dæmisaga er nú heimfærð uppá Rt'ykja-
víkurkjördæmi, þá á „mórallinn“ að vera
sá, að andbanningar í Heimastjórnar-
flokknum megi ekki kjósa Halldór Dan*
íelsson, heldur eigi þeir að kjósa bann-
mennina, sem flokksstjórnin býður þeim
upp á; sjálfstæðismennina læturhann vit-
anlega afskiftalausa. Við þetta höfum
vér það að athuga, að ef Heimastjórn-
arflokkurinn ætlast til að fá atkvæði
þeirra flokksbræðra sinna í sambands-
málinu, sem eru andbanningar, þá er
ekkerfc eðlilegra enn að flokkurinn til-
nefni þau þingmannaefni, sem fullnægja
báðum þessum skilyrðum. Ef flokkur-
inn gerir það ekki, heldur tekur ein-
göngu tiliit til þess, sem flokksmenn-
irnir úr bannvinahópnum óska, þáhlýt-
ur það að skiljast sem vísbending um,
að þeir óski ekki eftir atkvæði and-
banninga. Sama er að segja um Sjálf-
stæðMokkinn.
Hvort flokkstjórn Heimastjórnarmanna
skiftist effcir bannmálinu eða ekki, það
er oss óknnnugt um; en hitt vitumvér
að flokksstjórnin hefir Jýst því yfir, að
hún ætli sér ekki að taka sambands-
málið á dagskrá við næsfcu kosningar, eins
og líka er rétt og sanDgjarnt; en einmitt
af þeirri ástæðu teljum vér það minDa
máli skifta, hvort þeir menD, sem vér
kjósum á þing, eru frumvarpsmenn eða
frumvarpsandstæðingar, en teljum það
mest um vert, að það séu menn, sem
vér berum fult traust til í innanlands-
málum, svo sem bannmálinu o. ft.- J.
ÓI. segir að „auðvitað“ verði hvorugur
þeirra Halldórs Daníelssonar eða Guðm.
Finnbogasonar kosinn. Um það veit
J. ÓI. líklega jafnmikið og um það,
hvort hr. Lárus H. Bjarnason og Jón
sagnfr. verði kosnir, nfl. ehhgrt. En
vér getum huggað hann með því, að
þeir eru ekki svo lítlu fleiri en 36, sem
mundu vilja vera frambjóðendur þeirra
H. D. og G. F., ef til kæmi, að þeir
byðu sig fram, enda býst J. Ól. líklega
við því sjálfur, annars hefði hann tæp-
Iega farið að leggja á sig öll þau heila
brot, sem dæmisagan hefír bakað hon-
um. —
Loks getum vér ekki stilt oss um að
benda herra landsbanka-gæslustjóranum
á, hvort það sé ekki misbeiting á þagn-
arskyldunni er hann ljóstar upp veð-
setningartilrauninni á vini vorum Ingi-
mundi, fyrir 13 kr. 38 aura láninu.
Ea vér þykjumst nú skilja hversvegna
herra gæslustjórinn hafí neitað oss um
þann greiða — honum mun hafa þótt
árennilegra, að stela honum frá Ingólfi,
heldur enn úr vörslum Landsbankans.
Eu næst þegar herra gæslustjórinn þarf
að tegja úr fingrunum, viljum vér skjóta
því að honum hvort hann vilji þá ekki
heldur reyna að hnupla einhverjum öðr-
um t. d. Þbr, eem skrifar í „ísafold“
— þó hann sé kannské í vörslum Lands-
bankans, veðsettur eða óveðsettur.
Almennur borgarafundur
m
var haldinn hér í bænum þriðjudaginn
11. þ. m. fyrir tilstilli nokkurra bæjar-
búa. Ástæðan til þessa fundsrhalds var
sú, að fjöldamargir bæjarbúar höfðu
tjáð sig mjög óánægða með stað þann,
sem nú hefir loksins verið valinn undir
standmynd Jóns Sigurðssonar, blettinn
fyrir framan stjórnarráðið; eDnfremur
og aðallega var þó ástæðan sú, að mönn-
um gramdist að bæjarstjórnin skyldi
neita minnisvarðanefndinni um þann
stað, sem beðið var um, sem sé Lækj-
arfcorg.
Fundurinn var mjog fjölmennur og
var kosinn fnndarstjóri Einar skáld
Hjörleifsson, en hann var einn af fund-
arboðendum.
Af fundarboðenda hálfu töluðu þeir
Halldór Daníelsson yfirdómari, prófessor
Jón Helgaaon, Guðm. Hannesion hér-
aðslæknir, Þorsteinn Eringsion skáld
og Knútur Zimsen verkfræðingur; en
móti þeim mæltu Kristján Þorgrímsson
konsúll, Tryggvi Gunnarsson banka-
stjóri, og Magnús Tb. S. Blöndahl al-
þingismaður.
Fyrir fundarboðendum vakti það, að
fundurinn gæti skorað á minnisvarða-
nefndina að fara þess aftur á leit við
bæjarstjórnina að fá Lækjartorgið handa
varðanum, því að það er auðsætt að
bænum er það ekki vansalaust að neita
um stað fyrir Jón Sigurðsson þegar beð-
ið er um, gefandi það sem ástæðu, að
bærinn megi ekki missa af þessum stað,
hann sé ætlaður fyrir fiskitorg!
En þegar snemma á fundinum stóð
upp hr. bankastj. Tryggvi Ounnarsson
formaður minnisvarðanefndarinnar. Að
vísu kvaðst hann tclja það réttmætt að
borgarar bæjarins feDgju að segja álifc
sitt um það, hvar Jón Sigurðsson eigi
að standa, en þ'o að eins þeir, sem eitt•
livað fé hetðu lagt að mörhum, t. d. 5
kr. eða meira. Ennfremur sagði hann,
að sér væri öldungis sama um hvað
þessi fundur samþykti og hvort bæjar-
stjórnin tæki nokkuð eða ekkert tillit
til þesi, sem fundurinn samþykti, því
hann væri nú staðráðinn í því, að láta
reisa standmyndina á Stjórnarráðsblett-
inum, hvað sem hver segði, og kvaðst
vera orðinn svo þreyttur og mæddur á
þeisu stappi (dynjandi lófaklapp frammi
í salnum, „andsk... er kallinn góður“,
„h..... ætlar hann að kúska okkur“,
„þetta er eftir af gamla manninum enn
þá, o. s. frv.).
Það sér nú auðvitað hver heilvita
maður, að þetta er beinlínis gjörræði
af hendi formanns nefnarinnar og eftir
þessi ummæli hans var fundurinn að
vísu tilgangslaus og að því leyti til mátti
standa á sama um hyað hann samþykti.
En við því hefði mátt búast að ein-
hverjnm hefði runnið í skap við þá megnu
fyrirlitningu, sem nefndarformaðurinn
sýndi öllum fundarmönnuum með þessu,
og ekki einungis þeim, heldur og öllum
bæjarbúum, og öllum þeim, sem telja sig
varða það, að minningu Jóns Sigurðs-
sonar sé nægilegur sómi sýndur — alla
þessa menn slær nefndarformaðurinn í
andlitið með þessari yflrlýsingu: mig
varðar ekkert um hvað þið óskið eða
segið, ég, kallinn, vil hafa myndina
þarna, og þar verður hún. — En nefnd-
arformaðurinn (sem reyndar hafði sagt
sagt af sér formannsstarfinu, eftir því
sem Knútur Zimsen sagði, og síðan hefir
ekki verið beðinn um að taka það að
sér aftur) mun hafa vitað hvað hann
mátti bjóða meirihluta fundarmanna, og
fékk hann að lokum samþykta eftirfar
andi fundarályktun: „Fundurinn lætur
þá skoðun í ljósi, að best fari að mynda-
Btytta Jóns Sigurðssonar standi á Stjórn-
arráðsblettinum, þar sem nú er búið að
grafa fyrir henni.“
Nokkrir af fundarboðendum báru fram
svolátandi tillögu: „Fundurinn skorar
á minnisvarðanefndina að fara þess á
leit á ný við bæjarsfcjórnina, að stand-
mynd Jóm Signrðssonar megi standa á
Lækjartorgi.“ En þessi tillaga var feld.
Alt þetta minnisvarðamál er annars
orðið eitt stórt heyksli. Fyrst og fremst
tilorðning nefndarinnar, stórbokkaskapur
þeirra manna, sem fyrst sátu í henni
og sneru sér síðan til allra félaga í
bænum nema stúdentafélagsins, sem þó
hafði átt upptökin að þvi, að nokkuð
var aðhafst nú, og sem allra hluta vegna
var sjálfkjörið til að eiga fulltrúa í
nefndinni; því næst alt ósamlyndið í
nefndinni; synjun bæjarstjórnarinnar um
þá tvo staði, sem nefndin bað um, og
svo loks gjörræði og einræði formanns
nefndarinnar; nefndin var sem sé búin
að fella að hafa minnisvarðan á þessum
stað á Stjórnarráðsblettinum; ef Lækj-
artorgið fengist ekki hjá bæjarstjórninni,
þá var búið að samþykkja annan stað
á blettinum, eftir því sem Ku. Zimsen
skýrði frá á fundinum. Það er því í
fullhomnti heimildarleysi állra, að for-
maður nefndarinnar heflr sett minnis-
varða Jóns Sigurðssonar þar, sem nú
er byrjað að hlaða stallinn, og í óþökk
við alla, — þangað til borgarfundurinn
í Bárubúð kysti á vöndinn.
Eu mesta skömm á þó bæjarstjórnin
skilið. Hún hefir verið beðin um tvo
sfcaði fyrir minnisvarðan, en hefir neitað
um háða. Hún, sem í þessu málihafði
auðvitað ekki annað hlutverk enn að
bjóða Jón Sigurðsson vélkominn á hvern
þann stað, er nefndinni kæmi saman um,
hefir nú gert hann útlægan úr landi
bæjarins, og orðið þess valdandi, að hon-
um hefir verið holað niður á prívat-blett,
svo að hver, sem framhjá fer og sér
myndina, hlýtur að halda, að hann eé
hafður þarna til geymslu — líklega
vegná þess að enginn hafi viljað Ijá
pakhú* undir hann.
Starfsemi tslandsbanka.
Ræða landritara.
Árið sem leið var að mörgu leyti
hagstætt ár. Framleiðsla á vörum inn-
lendum með meira móti, einkum fiski,
og sala góð í útlöndum. — Bankinn
hefir þó átt við ýmsa örðugleika að
stríða. — Eftirspurn eftir lánum og pen-
ingum annarsvegar mjög mikil og þörf
stór á meiru fé t. d- eflingar sjáfarút-
vegi, en tregða hinsvegar mjög mikil
erlendis á fjárframlagi'í hvaða mynd
*em er, til íslenskra fyrirtækja. — í
nálægari löndum hefir að vísu greiðst
mikið úr fjárþröng þeirri og peninga-
kreppu, sem alment gekk yfir löndin
tyrir nokkrum árum, eins og kunnugt
er, og vextir yfirleitt lækkað nokkuð.
— En þetta er ekki einhlýtt til þess
að gera aðganginn greiðari fyrir okkur
íslendinga að erlendum peningalindum,
því að bæði er það, að yfirleitt gætir
nú miklu meiri varúðar en áður, og
jafnvel einskonar tortryggni, og svo er
þess eigi að dyljast, að ísland hefir
ekki seinustu árin afiað sér neins auk-
ins trausts í augum erlendra þjóða, sér-
staklega ekki hjá þeim mönnum, sem
við fjármál eða peningamál eru riðnir. —
Þetta kemur æ Ijósar og Ijósar fram þeg-
ar spurning er annaðhvort um sölu á ís-
lenskum verðbréfum (t. d. bankavaxta-
bréfum) eður um lántökur í stærri stýl.
Þá er eins og öll sund séu lokuð.
Bankinn hefir árið sem leið eins og