Ingólfur - 12.09.1911, Blaðsíða 2

146
INOOLFUR
» «>»«»« ** n ‘i n ^UULl lllililaUUIili itnn
“ n n n Mff ”"“rr““fT““““Pf W?r
±
IKTGÓXiFUH
kemur út einu sinni i viku að minsta ±
kosti; venjulega á þriðjudögum.
Árgangurinn kostar 3 kr., erlend. ±
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund- J
in við áramót, og komin til útgef- X
anda fyrir 1. október, annars ógild. ±
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn- ±
ar Egilsson Vesturgötu 14 B. J
(Schou’s-hús). — Má finna á af- ▼
greiðslunni frá kl. 11 — 12. ±
Afgreiðsla og innheimta í Kirkju- ^
strœti 12 kl. 11—12 og 4—5 hjá ^
P. E. J. Halldórssyni, lœkni. j
J U llllHtlLiUUHUUtin J
1 ^

fá henni framgengt. Annað er það, að
hann amánar boð hinnar frakknesku
þjóðar, sem sprottið var af vinarþeli til
vor og virði'igu fyrir þjóð vorri, smán-
ar það með þvi, að sækja ekki þær
hátíðir, er honum var boðið til, og aitja
þó í aömu borg, verða þess valdandi að
boðseðlar þeir að hátíðahöldunum, sem
honum voru ætlaðir, voru endursendir
hátíðanefndinni; þetta er hin megnasta
ókurteisi gagnvart þeim, sem honum
buðu. Hið þriðja er það, að hann tek-
ur við fjárstyrk þingsins, án þess að
hafa uppfylt þau skilyrði, er sett voru
fyrir fjárveitingunni. Svo gæti sýcst,
sem bikarinn hljóti nú að vera fullur;
og þó er svo ekki; enn er eftir hið
fjórða, aem ekki er best, „ávarpið", sem
áður hefir verið gert að umtalsefni hér
í blaðinu, ávarpið, sem hann gaf út sem
„alþingiafo’seti í*Iendinga“, þetta „á-
varp“, aem nýlega hefir bakað oss háðu-
leg og smánandi ummæli danskra blaða.
Sú háðung lendir þar ekki á þeim, sem
til hennar hefir unnið, alþingisforsota
Skúla Thoroddsen, heldur á landinu og
þjóðinni, einsog vér sögðum fyrir þegar
í stað.
Þetta mál alt er nú orðið það þjóð-
arhneyksli, að við slikt er ekki unandi,
og ekki undir því eigandi, að neitt
þessu líkt geti komið fyrir aftur. Skell-
urinn af þessari óheillaför mun lenda
og hefir þegar lent á þjóð vom þó hún
sé þar alsaklaus; en sökin liggur hjá
þeim flokki, sem með ofstopa og mala
fide eða mót betri vitund knúði fram
fjárveitinguna til þessarar Rúðuborgar-
farar alþingisforaetans. t»að er sá flokk-
ur, Sjálfstæðisflokkurinn, sem ber alla
ábyrgð á þessu þjófarhneyksli, og það
er hann, sem hefir skyldu til að friðþægja
fyrir afglspið. En fyrst og fremst er
það vitanlega herra Skúli Thoroddsen
sjálfur, sem á að sjá svo sóma sinn,
að hann dragi sig af frjálsum vilja út
úr íslenskri pólitík, svo að þarmeð sé
slegið íastri þeirri reglu, að forsetastóll
alþingis íslendinga sé veglegri en svo,
að þeim, sem þar situr haldist uppi að
ósekju að gera landinu og þinginu
skömm til.
Kjarni málsins.
Hr. Sk. Th. virðist halda að aðalat-
riði Rúðuhneykslisins sé, hvort hann
hafi komið til Rouen eða ekki. Þetta
er dæmalaus misskilningur. Það atriði,
hvort hr. Sk. Th. hefir komið til Rouen
eða ekki, er mjög lítilsvarðandi í mál-
inu. Aðalatriðið er hitt: hvað gerði
hr. Sk. Th. í Rouen? „Sótti“ hann
„þúsund ára þjóðhátíð Normandís“, eins
og fjáraukalögin aegja fyrir, eðasóttihann
ekki hátíðina? Iugólfur hefir líka frá
npphafi lagt alla áhersluna á þetta at-
riði, en aldrei hitt.
Tökum dæmi til skýringar.
Maður ræður málflotningsmann til
þess að flytja fyrir sig mál. Málflutn-
ingsmaðurinn tekst á hendur að flytja
málið, og er honum borgað fyrir það
fyrirfram. Þegar málið á að koma fyr-
ir fer málflutningsmaðurinn að vísu upp
í réttinn, en situr hjá og þegir, og mál-
ið tapast. Málflutningsmaðurinn mætir
í réttinum, en hann mætir ekki í mál-
inu. Það er Ijóst að hann hefir algjör-
lega vanrækt skyldu sína; honum er
engin málsbót í þvi, þótt hann kæmi
í réttinn, úr því hann gerði ekki það,
sem hann átti að gera: að mæta í
málinu.
Aunað dæmi: Kjördæmi kýs þing-
mann. Þingmaðurinn fer til þings og
er í þinghúsinu meðan umræður og at-
kvæðagreiðslur fara fram. En hann
tekur ekki þátt í umrœðum eða at-
kvœðagreiðslum, hann er t. d. staddur
uppi á lofti meðan atkvæði eru greidd
um Thoremálið. Er sá þingmaður betri
en sá sem hreinlega situr heima?
Enn eitt dæmi: Maður er sendur
til þess að rannsaka ullarmarkað í út-
löndum. Hann fer til allra þeirra staða,
sem helst eru markaðsstaðir fyrir ull.
En hann situr þar kyr í sínu gistihúsí
og rannsakar ekkert. Það þætti lík-
lega ekki góð frammistaða.
Nei, alþingisforsetinn, málflutnings-
maðurinn, þingmaðurinn og ullarmats-
maðurinn eru engu bættari þótt þeir
komi á staðinn, þeir verða að rœkja
erindi sitt. Það er kjarni máÞins.
Rúðuhneyxlið og
Stjórnarráðið.
Hr. Sk. Th. og fylgismenn hans bera
stjórninni á brýn, að hún hafi „blaup-
ið eftir blaðaþvættingi“, ósönnnm lausa-
fregnum o. s. frv., er hún tók að rann-
saka Rúðuför alþingisforsetans. Það er
því ástæða til að rifja upp fyrir sér
gang málains frá sjónarmiði stjórnarinnar.
Þegar eftir heimkomu hr. Sk. Tb. úr
Rúðuförinni fóru að ganga sögur um
að hann mundi hvergi hafa komið nærri
hátíðahöldunum þar. Hans eða forseta
alþingis »ást ekki getið í frásögnum
neins blaðs af hátíðunum; t.,ftur á móti
var Guðm. Finnbogasonar víða getið.
Og þess var jafnvel getið, að þar sem
íslandi var ætlað sæti við hliðina á
hinum Norðurlandaþjóðunum var það
sæti látiS ónotað. Hr. Sk. Th. gaf enga
skýrslu um för sína; í „Þjóðviljanum",
sem annara ávalt garnagaular af efnis-
leysi, stóð ekki eitt orð um hátíðarnar,
annað en það að ritstjórinn kærði aig
ekki um að segja frá þeim. Bréf Guð-
mundar Finnbogaaonar sem birt var í
Ingólfi, benti einnig til þesa að hr. Sk.
Th. mundi ekki hafa haft aig frammi í
Rouen. Af öllu þessu varð mjög mikið
umtal manna í milli um frammiatöðu hr.
Sk. Th. sem umboðsmanns alþingis. Sög-
urnar gengu fjöllunum hærra. Og flest-
ir voru farnir að álykta að hr. Sk. Th.
hefði alls ekki komið til Rouen. Þetta
vita menn nú að var ranglega ályktað.
En alt um það var þetta orðið almenn-
ingsálit, ekki einungis í Reykjavík, held-
ur víða um land. Stjórninni var kunn-
ugt um þennan orðróm, þvi að henni
mun hvað eftir annað hafa verið bent
á hann; en hún sinti honum ekki, taldi
hann ekki ábyggilegan. En svo tóku
blöðin að tala um hneyxlið; orðrómur-
inn komst í blöðin. Og jafnframt tóku
menn að tala um að atjórnin hefði borg-
að út fé landsins, án þesa að hafa næg-
ar sannanir í höndum fyrir því að skil-
yrðum fjárveitingarinnar hefði verið full-
nægt („að sækja þúsund ára þjóðhátið
Normandía“). Hinn 15. ágúst talaði
Ingólfur sérstaklega berlega um þennan
orðróm.
Þá þóttiat atjórnarráðið ekki mega
þegja lengur. Það mátti ekki þegjandi
hlusta á að því væri borið á brýn að
borga út landsfé í heimildarleysi. Það
var brýn skylda þess, bæði sín vegua
og hr. Sk. Th. að leiða sannleikann í
Ijós. Það trúði þó ekki orðrómnum —
og vildi því ekki snúa aér beint til hr.
Sk. Th., heldur símaði 16. ágúst til
„Hotel de la Poste“. Ef hótelið svar-
aði að hr. Sk. Th. hefði verið þar, þá
gat vegur hr. Sk. Th. ekkí rýrnað við
það. Ef svarið varð neitandi, þá gat
hneyxlið ekki aukist við það að koma
í Ijós. Svarið varð eins og kunnugt er
neitandi.
Stjórnarráðið vildi þó enn ekki trúa,
og símaði þvi til danska konsúlsins, og
bað um áreiðanlegar upplýsingar um
veru hr. Sk. Th. í Rouen. Svarið varð
að ekkert hefði orðið vart við hann þar
meðan hátíðahöldin stóðu, og að bréf
fylgdi. Stjórnarráðið var enn í vafa
um hverju trúa skyldi, og beið því eftir
bréfiuu, án þess að gera meira í mál-
inu. Og á meðan gengu sögurnar í
bænum.
Svo kom bréfið og staðfesti símskeyt-
ið. í Rouen hafði ekkert orðið vart
við hr. Sk. Th. Nú þótti stjórnarráðinu
sjálfsagt að gefa hr. Sk. Th. tækifæri
til þess að segja sína meiningu, og
skrifaði honum því bréfið 4. september.
Var aíðan beðið eftir svari Sk Th.
þrátt fyrir það þótt blöðin væru með
sífeldar spurningar um málið og væru
mjög áfram um að fá umsögn stjórnar-
innar um almenningsálitið.
Svar hr. Sk. Th. kom loks þ. 6. sept.
og hérutnbil samtímis gaf stjórnarráðið
blöðunum aðgang að gögnum þeim, sem
fram voru komin.
Eftir það kom hr. Sk. Th. loks fram
með nokkrar líkur til þess að hann
hefði þó komið til Rouen (hótelsreikn-
ing), þótt hann mótmælti ekki að hann
hefði ekki sótt bátíðahöldin. Þó að
það atriði, hvort hr. Sk. Th. hefir kom-
ið til Rouen eða ekki, sé í sjálfu sér
mjög lítílsvirði, aða einskisvirði — brá
þó stjórnarráðið við og símaði enn til
konsúlsins og fekk það svar, að eftir
peraóDulega eftirleit hefði komið í Ijós
að hr. Sk. Th. hefði búið á „Hotel de
la Poste“. Skeyti þetta sendi stjórnar-
ráðið samstundis til blaðanna hér í
Reykjavík.
Af öllu þessu má sjá að stjórnarráð-
ið hefir ekki gert annað en það sem
var brýn skylda þess: að leyta upplýs-
inga um það hvort fé landsins h»fi ver-
ið varið á löglegan hátt. Og til þess
hefir það þá aðferð sem hr. Sk. Th.
sjálfur stingur upp á í bréfi sínu 6.
sept.: að síma til „Hotel de la Poste“.
Jónatan.
Kristianiu-skeytið.
Eins og kunnugt er sigldi próf. Björn
Ólsen til Noregs í síðasta mánuði til
þess að vera viðstaddur á aldarafmæli
háskóla Norðmanna í Kristjaníu, þ. 5.
og 6. aept. Hann fór sem erindreki
Bókmentafélagsins, en var jafnframt fal*
ið að færa norska háskólanum ávarp
og kveðju frá háskóla vorum. Um
þessa för hans hofir ekkert fréttst, þang-
að til blaðið „Ríki“ birti siðastl. föstu-
dag símskeyti er því hafði borist frá
Kristianiu þ. 5. sept., þess efnis að for-
maður danska háskólans, Kr. Erslev, hafi
flutt norska háskólanum kveðju frá há-
akólanum í Höfn og „Reykjavik Höj-
skole“ og B. Olsen hafi þagað við því.
Blaðið ritar langa grein um þetta og
fer mjög hörðum orðum uin þögn próf.
Óls8ns. Það er þó augljóst að hvorki
er rétt né sanngjarnt að kveða upp
dauðadóm yfir honum út af framkomu
hans í þessu máli, meðan ekki h*fa
komið nánari og áreiðanlegri upplýsing-
ar um það. Skeytið er hvergí nærri
nægilega skýrt né ítarlegt. Það er þó
ekki sennilegt að próf. Ólsen hafi falið
Erslev að flytja kveðju frá háskóla vor-
um; til þess hafði hann enga heimild.
Hitt er sennilegra að Erslev hafi tekið
sér bessaleyfi til þess, þó svo frámuna-
leg ókurteisi sé æði ótrúleg. Eu vér
vitum hversu afarreiðir margir Danir
eru okkur út af stofnun háskólans, og
hugsast gæti, að þeir vildu reyna að
láta líta svo út fyrir öðrum þjóðum, sem
hann sé aðeins útibú frá danska há-
skólanum og honum háður. Orðið „Höj-
skole“ hlýtur líka að vera notað i ó-
virðandi tilgangi, því að það merkir
lýðskóli en ekki háskóli. Eu sé svo að
Erslev hafi tekið þetta upp hjá sjálfum
sér, þá er það skiljanlegt að ekki var
hægt að mótmæla þessari ókurteisi þá
samstundis; próf. Ólsen varð að bíða
þangað til að honum var komið að
flytja sitt erindi. En eins og þegar
hefir verið tekið fram er ekki rétt að
leggja neinn dóm á málið fyr en nán-
ari skýrslur koma um það; en þeirra
mun vera von innan skamms. Háskóla-
ráðið hefir símað til próf. Ólsen fyrir-
spurn um það hvort símskeyti „Ríkis“
hermi rétt frá atburðinum, og fengið
það svar að fráaögnin sé „afbökuð“, en
rétt skýrsla sé þegar komin á stað
hingað. X.
Ósannindi
„ í safoldar “ - „ Uí kis“.
Á fimtudaginn var sendi Ingólfur
fregnmiða út um bæinn, þar sem skýrt
og greinilega er bent á það, sem er
og alt af hefir verið aðalatriðið í þessu
Rúðuhneykslismáli, þetta: að alþingis-
forseti Skúli Thóroddsen hefir ekki „fyr-
ir landsins hönd sótt þúsund ára hátíð
Normandís“, en til þess eins var hon-
um veittur styrkur af landsins fé. Að-
göngumiðar þeir að hátíðahöldunum,
sem honum voru ætlaðir, voru hvergi
notaðir, af þeirri einföldu áatæðu, að al-
þingisforaetinn gerði ekki vart við sig, og
voru þeir því endursendir hátíðanefnd-
inni. Það ajá allir af þessu, að alþing-
isforsetinn getur eliki hafa sótt hátíðina.
Fregnmiðinn bar það greinilega með
eér, að þetta var aðal ákæran á hendur
alþingisforsetanum. Þesai fregnmiði Ing-
ólfs var festur upp um allan bæinn;
en um nóttina var gengið svo vel fram
í því að rífa hann niður, að svo má
beita, að ekki sæist nema annarhvor
þeirra um morguninn, og sýnir það jafn
vel framtakssemi mótstöðumanna vorra
og trú þeirra á málstað hr. Skúla Thór-
oddsen.
Daginn eftir, föstudag 8. þ. ia. sendu
blððin „ísafold og „Ríki“ út annan
fregnmiða. Þar er þess vandlega gœtt
að sneiða hjá aðalatriðinu, þvi sem bent
er á hér að ofan. En þar eru þau
freklegu ósannindi borin fram, að stjórn-
arráðið hafi „látið“ blöðin „bera út þann
ósanna orðróm, að Sk. Th. hefði aldrei
til Rúðu komið.“ Þeim herrum, sem
sendu út þennan fregnmiða, var það þó
fullkunnugt, að Stjórnarráðið hefir ekki
gert annað en að gefa blöðunum — öllum
blöðunum, sem þess óskuðu, þó fregn-
miði „ísafoIdar“-„Rikis“ gefl annað í
skyn - aðgang að skeytum konsúlsins
og hótelsins í Rúðu, sem prentuð eru
á öðrum stað hér í blaðinu. Þær á-
lyktanir, sem blöðin síðan draga af