Ingólfur - 19.09.1911, Síða 1

IX. árg.
38. blað.
Reykjavík, þriðjudaginn 19. september 1911.
Kórdnan á yerkið.
Alþingisforsetinn smánar Frakka.
Eftir að fnlliett yar grein um Rúðu-
hneykilíð, sem prentnð er á öðrum stað
í blaðinu, barst oss kosningablað hr.
Skúla Thoroddsen, „Norður-ísflrðingur“.
Alt blaðið er eingöngu um Rúðuhneyksl-
ið, og er þar margt sem lesendum vor-
um mundi þykja fróðlegt að sjá, en því
miður getum vér ekki prentað það alt
upp. Eu þar er þó ein grein, sem blað-
ið segir að síðar eigi að prenta í „Þjóð-
viljanum", og neyðumst vér til að leiða
athygli lesenda vorra að henni, og prent-
um hér upp kafla úrhenni; leturbreyt-
ingar eru gerðar af oss.
„-----Pegar ég vistaði mig á einu
af allra bestu og dýrustu hótelunum í
Rouen, gerandi þá qrein fyrir mér að ég
væri alþingisforseti Islendinga — sem og
synandi skilríki fyrir því, frá frakk-
neska konsúlnum í Beykjavík, í livaða
erindum ég var kominn, bjóst ég að
vísu við veisluboði; en — það kom
aldrei, og stóð mér þá líka hjartanlega
á sama um það.
Með sjálfum mér lilö eg að sjátfsögðu
að frakknesku gestrisninni, sem mér var
sýnd, og hugsaði — sem og mun hafa
veríð —, að það, sem borgurunum í
Rouen hefði reyndar aðallega gengið
til þess, að stefna til sín fjölda manna
úr öllum áttum, hefði verið það, að
ná í pcningana þcirra---------------o.
s. frv.
Af fyrri hluta þessarar klausu sést
það nú enn skýrar en af simskeyti hans
til danska blaðsins „Politiken“, að al-
þingisforsetinn hefir hvergi sagt frá
stöðu sinni nema á Hotel de la Poste,
Og að hann heíir þar sýnt skilríki frá
frakkneska konsúlnum um hvert erindi
hans sé; þetta er auðvitað óheyrilegur
naglaskapur af alþingisforsetauum, því
hvað í dauðanum varðaði þjónustufólkið
á gistihúsinu um það, hvert erindi hans
var. Og þá er hitt ekki síður nagla-
skapur er bann heldur, að öðruvísi en
þetta þyrfti hann ekki að segja til sin,
svo muni það óðar berast eins og eldur
í sinu um alla Rúðuborg, að alþingis-
forseti íslendinga sé þar kominn, og
muni slík stórtíðindi ekki vera lengi að
berast til hátíðanefndarinnar; ogíþessu
trausti situr þá alþingisíorsetinn í heila
viku á Hotel de la Poste, og bíður eft-
ir veisluboði; en er það kom ekki,
„8tóð honum það líka hjartanlega á
sama“, þó það væri einmitt til þess, að
sita veislurnar, sém hann var þangað
kominn. Með öðrum orðum, hér er eig-
in játning mansins fyrir, að hann heflr,
liklega af einskærum rataskap, hvorki
hreyft leggg né lið til að gera sér
mögulegt að framkvæma það erindi, sem
honum var falið af þinginu og veitt
fé til.
En þá tekur út yflr alt, þegar al-
þingisforsetinn ætlar að reyna að skella
skuldinni af naglaakap sínum og rata-
skap yflr á frakknesku þjóðina; „eg hló
að frakknesku gestrisninni sem mér var
sýnd“, segir hann. Hugsið yður aðra
eina ósvífni og þetta. Eftir að maður-
inn er búinn að hundsa hið vingjarn-
lega boð Frakka með því að gera ekki
svo mikið sem vart við sig hjá þeim,
sem honum buðu, þá bregður hann þeim
opinberlega um ógeatrisni. En umboðs-
maður vor, alþingisforseti íslendinga
lætur sér ekki nægja þetta, heldur bæt-
ir hann gráu ofan á svart með því að
beina þeim getaökum að þeim, sem hon-
um buðu, að þeim hafi reyndar ekki
gengið annað til vinaboðsins, en að ná
í jxeningana — þessar 60 kr. eða hvað
það nú var, aem alþingisforsetinn borg-
aði á gistihúsinu!
Hvort þykir íslendingum sómi að al-
þingisforseta sinum? Þykir mönnum
ekki hlýleg aú kveðja sem hann sendir
vinaþjóðinni? Þykir mönnum ekki gott
til þess að vita, ef þessi vináttuorð ber-
ast suður til Frakklands? Hingað til
heflr það ekki þótt fallegur siður á
íslandi að svívirða þá, sem senda mönn-
um kurteis vinaboð; en ef til vill er
það ein af þeim nýbreytnum, »em hr.
Skúli Thóroddsen hafði hugsað sér að
koma í framkvæmd, ef hann hefði orð-
ið ráðherra, sbr. þingræðu hans í vetur.
„Þeir sem smáir eru, gleymast", seg-
ir alþingisforsctinn í skeyti sínu til
„Politiken". Eitthvað mun vera til í
þessu; og það kann að vera, að þessi
smánar og svívirðingarorð í garð Frakka
gleymist, vegna þess að vér erum svo
smáir; ef vér værum stærri mundi sví-
virðing forsetans á Frökkum lenda á
allri þjóð vorri, og vér mundum hljóta
að bjóða fyrir það bætur opinberlega.
Eu illa situr á hverjum manni, og þá
ekki best á alþingisforseta lands vors,
að skáka 1 þvi skjólinu, að vér séum
svo smáir og svo aurnir, að óhætt sé
að svívirða og smána hvern sem er,
vegna þess að enginn muni telja það
ómaksins vert að sparka í oss.
Sér þessi maður nú ekki svo sóma
sinn, að hann vilji nú eftir alt þetta
draga sig út úr íslenskri pólitík af
frjálsum vilja? Kða þykir honum hann
enn ekki hafa hneykslað nóg? Það má
þá verða meir en lítil yfirsjón, sem rek-
ur hr. Skúla Thóroddsen óneyddan út
úr alþingishúsi íslendinga.
Hátíðahöldin
í Kristjaníu.
Þess hefir áður verið getið hér í blað-
inu, að rektor við hinn nýstofnaða há
skóla vorn, próf. B. M. OJsen, fór til
Kristjaníu nú í haust, til þess &ð færa
þar háskóla Norðmanna heillaóskir i til-
efni af að 100 ár voru liðin síðan hann
var stofnaður. Próf. Olsen hafði með-
ferðis skrautrituð ávörp annað frá há-
skóla vornm oghitt frá bókmentafélaginu.
Var mikið um dýrðir í Kristjaníu um
þessar mundir, og höfum vér nú séð
frásögn norskra blaða um hátíðahöldin
þar. Þar voru samankomnir umboðs-
menn allra helstu háskóla, úr öllum
heimsálfum, og var það hinn mesti
fjöldi. Við aðalhátíðina, sem haldiu var
í þjóðarleikbúsi Norðmanna, áttu um-
boðsmenn háskólanna að bera fram
kveðjur sínar; en tíminn vanst ekki til
að láta þá alla tala, og hafði hátíðar-
nefndin norska því raðað öllum um-
boðsmönnum háskólanna í flokka, og
átti hver flokkurinn að kjósa sér mann,
sem orð akyldi hafa fyrir þeim. í fyrsta
flokki var danski háskólinn og íslenski
háskólinn; í öðrum flokki voru sænsku
háskólarnir; í einum flokki voru allir
Austur-Evrópu háskólarnir, og saman í
flokki voru ennfremur allir frakkneskir,
svissneskir, belgískir, hollenskir, ítalsk-
ir og spánskir háskólar, o. s. frv.
Sá flokkurinn, sem rektor háskóla
vors lenti í, kaus sér próf. Kr. Erslev,
rektor við Kaupmannahafnarháskóla til
að hafa orð fyrir sér, og fekk því um-
boðsmaður vor ekki tækifæri til að bera
þar munnlega fram kveðiusendingu vora.
Norska stórblaðið „Verdens Gang“ unir
því illa, að hátíðanefndin norska skyldi
hafa bagað því svo, að íslenditgnum
gafst ekki færi á, að talá þar; „það er
Islendingum að þakka, að vér getum
haldið þetta hundrað ára afmæli“ segir
blaðið.
í öllum skýrslum blaðanna er minst
með mjög hlýlegum orðum á háskóla
vorn og háskólarektor sérBtaklega, og
var þar þó vitanlega viðstaddur hinn
mesti sægur af öðrum frægum og vel-
metnum prófessorum frá gömlum og
þektum háskólum, sem blöðin töldu sig
ekki hafa pláss til að minnast á. Að
lokum var háskólarektor var gerður að
heiðursdoktor, ásamt 101 öðrum fræg-
um vísindamönnum, en viðstaddir voru
aðeins 16 þeirra, og er þetta oss því
hinn mesti heiður.
B!öð Sjálfstæðisflokksins fluttu um
daginn þá fregn, að próf. Erslev hafi
við þessi hátíðahöld flutt kveðju frá
„Kaupmannahafnarháskóla og lýðháskóla
Reykjavíkur“ og hafi próf. Olsen þagað
við þessu. Blöðin fóru mjög þungum
orðum um próf. Olsen, fyrat og fremst
fyrir það, að hann skyldi hafa „látið“
próf. Erslev hafa þarna orð fyrir há-
skóla vorum, og þvínæst fyrir það, að
próf. Olsen skyldi ekki mótmæla, er
oss var sýnd sú háðung, að háskóli vor
var kallaður „lýðháskóli." Þá þegar var
tekið fram hér í blaðiuu, að ekki væri
rétt að leggja neinn dóm á framkomu
próf. Olsen að svo komnu, áður en ná-
kvæmar fregnir lægju fyrir um þetta
mál. Nú höfum vér fengíð af því ná-
kvæmar fregnir, og nú vitum vér það,
að próf. Olsen gat ekki að því gert, að
Erslev var látinn flytja kveðju háskóla
vors; þvi hafði norska háskólanefndin
svo fyrir komið, með þvi að setja Is-
land og Danmörku í flokk sér; frá
danska háskólanum voru þarna viðstadd-
ir 5 prófessorar, en aðeins 1 frá oss,
og er það því sýnilegt, að Danir höfðu
þar afl atkvæða er kjósa skyldi fram-
sögumann. Það var ilt að próf. Erslev
skyldi verða fyrir kjörinu, hann hefir
áður gert tilraun til að smána háskóla
vorn; en við því varð nú ekki gert.
Hitt er ilt, að hvorugur þeirra ís-
lendinga, er í Kristianiu voru staddir
á þessum tíma, próf. Olsen eða Bjarni
Jónsson viðskift&ráðunautur, skyldu
verða til þess, að mótmæla þeirri ósvífni
sem háskóla vorum var sýnd að hálfu
Danans. Oss er það að sönnu fyllilega
Ijóst, að það hefði ekki aukið veg vorn,
þó þeir hefðu þá þegar í hátíðasalnum
risið upp til mótmæla; sá blettur, sem
Daninn reyndi að klína á oss, varð ekki
þveginn af með veisluspjöllum. Vér
höfum líka heyrt það sagt, að próf. 01-
sen hafi á eftir einslega átalið þetta
við próf. Erslev, og hafi hann sagt, að
það hafi einu^e'is verið af misgáningi
hjá sér, er luu;; kallaði háskóla vorn
„lýðháskóla“; en þetta erekkinóg. Að
vorri hyggju hefði það verið réttast, ef
annarhvor þeirra, haskólarektorsins eða
viðskiftaráðunautsins, sem báðir höfðu
stöðu sinnar vegna ekyldu til að bera
af oss blak, hefðu fengið próf. Erslev
til að gefa opinbera yfirlýsingu um, að
þetta hafi verið misgáningur; e/'Erslev
hefðí færst undan því, þá hefðu hvaða
meðöl _sem er, verið leyfileg til að átelja
ókurteisi hans í vorn garð.
Hinar hrottalegu árásir fyrnefndra
blaða á próf. Olsen virðist oss þó keyra
fram úr öllu hófi. Og það er víst, að
hin ókurteisa framkoma Danans í vorn
garð verður honum og hans þjóð til
meiri skammar en oss; Dorsk blöð hafa
gert þetta mál að umtalsefni, og falla
allar átölur þeirra á Danann — og
Norðmenn, sem óviljandi urðu orsök til
þessarar ókurteisi í vorn garð — en
ekki á íslendinginn.
Rúðuhueykslið.
Yíirlit yfir aðfarir alþingisforsetans.
Þetta hneykslismál virðist nú loksins
Jiggja nokkurnveginn Ijóst fyrir í öllum
einstökum atriðum, og skulum vér því
hér gefa nokkurskonar yfirlit yfir það
helsta, svo að menn alment geti áttað
sig á því. —--------
Alþingisforseti Skúli Thóroddsen fær
í vetur, meðaD á þingi stóð, bréf frá
forstöðunefnd 1000 ára hátíðar Norman-
dís, og er honum í því bréfi boðið að
vera viðstaddur þ&u hátíðahöld, sem fram
eigi að fara í Paris tvo nánar tillekna
daga. Alþingisforsetinn var ekki ófús
á að fara þessa för, en af alþektri hæ-
versku sinni vildi hann ekki sjálfur
sækja um styrk til fararinnar, heldur
urðu nokkrir af flokksbræðrum hans til
að bera það npp sem breytingartillögu
við fjárlögÍD, að alþingisforsetanum yrðu
veittar 1200 krónur til að sækja hátíð-
ina. Breytingartillaga þessi var feld í
neðri deild. — En hinn hæverski al-
þingisforseti var þó ekki af baki dott-
inn fyrir það; nú var þessum lið kom-
ið að sem breytingartillögu við fjárauka-
lögin, við einustu og síðustu umræðu
þeirra í sameinuðu þingi. Þetta var
greinilegt brot á þingsköpunum, en hr.
Skúli Thóroddsen var þar sjálfur for-
seti og hann úrskurðaði tillöguna rétti-
lega framborna. Var nú ferðastyrkur-
inn samþyktur.
Síðan mun alþingisforsetinn hafa skrif-
að hátíðanefndinni héðan að heiman, og
tilkynt henni, að hann ætlaði sér að
koma til Eúðuborgar; eins og áður er
sagt var alþingisforsetanum boðið til
Parísar, og er það því nokkuð óljóst
af hvaða ástæðu hann hefir ákveðið sér
að fara til Eúðu, því þangað hafi hon-
um ekki verið boðið, að þvi er séð verð-
ur af boðsbréfinu.
Mag. Guðmundur Finnbogason fékk
líka styrk af landsfé til að sækja 1000
ára hátíð Normandís; hann fór af stað
nokkru á undan alþingisforsetynum; en
áður enn hann fór, bað alþingisforset-
inn hann að vera sér innan handar
þegar til Frakklans kæmi, bað hann að
skrifa sér leiðbeiningar til Leith, og
gaf honum utanáskrift sína til Leith.