Ingólfur - 25.10.1911, Blaðsíða 2

171
INGÓLFUR
bandslagafrumvarpið væri búið að fella
og tilboðið frá Dana hálfa,','sem i því
hefði legið, fallið í burtu; þeir gætu
ekki hreyft því máli nema snúa sér til
Daua fyrst til að vita, hvort þeir vildu
sinna því að nokkru, en eins og nú
væri komið mætti telja víst, að Dinir
svöruðu: Nei, þann leik leikum við
ekki aftur. Okkur er of minnisstætt
sparkið, sem okkur var greitt 1909 og
viljum ekki eiga á hættu að fá aftur
sömu góðgerðir! Þeir mundu því að
minsta kosti heimta öfluga tryggingu þ.
e. öflugan meiri hluta fyrir því, sem
Heimastjórnarmenn færu fram á, en þar
sem þeir væru búnir að lýsa því yfir,
að þeir ætluðu ekki að láta þetta mál
ráða neinu við þessar kosningar, gætu
þeir alls ekki fullnægt þessari kiöfu.
Hann sjálfur teldi það mestu fásinnu,
ef nokkur flokkur vildi ráða þessu til
lykta án sérstakrar atkvœðagreiðslu
og að hann mundi reyna af alefli að berj-
ast gegn nokkurri slikri tilraun, frá
hverjum flokki, sem hún kæmi.
Um stjórnarskrána sagði hann að í
rauninni mætti segja að líkl. enginn
þiugmaður hefði verið ánægður með hana.
Þó að að eins sex hefðu greitt atkvæði
á móti henni að lokum, þá hefði hjá
öllum hinum það ráðið mestu um sam-
þyktina, að þeir vildu fá þingrof. Mörg-
um ákvæðnm í henni væri hann sam-
þykkur, þar á meðal, sérstaklega því,
að ákvæðið um ríkisráðssetu ráðherr-
ans væri numið bnrtu, og konungkjörn-
ir þingmenn afnumdir, en hinsvegar
væru ýms ákæði varhugaverð og sum
óhafandi. Varhugavert taldi hann t. d.
það, að taka af umboðsvaldinu heimild
til að víkja embættismönnum frá að
fullu, og fá það í hendur dómstólunum;
þar með hlyti að veikjast áhyrgð sú,
sem stjórnin hefði á embættisfærslu
þessara manna. Einnig væri það var-
hugavert, að stytta úr 3 dögum í 1 sólar-
hring frest þann, sem dómurum er ætl-
aður til, að kveða upp varðhaldsúrskurð
um grunaðan mann, það yrði til þess
að fjölga varðhaldsúrakurðum, því í færri
tilfellum mundi 1 sólarhringur nægja
dómurunum til þess að prófa, hvort
grunurinn væri ástæðulaus eða ekki.
En óhafandi teldi hann ákvæðið um
kosningarréttinn, þar sem alt í einu
ætti að fjölga kjósendum um meira en
helming eða alt að því 3/B, svo augljóst
væri að núverandi kjósendur myndu
drukna í þessu hinu nýja kjósendaflóði
Hverju þetta varðaði framtíð landsins
og málefni þess gæti enginn sagt; en
með þessu væri þeim teflt í tvísýnu.
Hann væri alls ekki á móti rýmkun
kosningarréttarins, en vildi gera það
smámsaman, en ekki í stórstökki eins
og þessu, enda værí þess ekki dæmi
í neinu landi hversu mikið lýðfrelsi
sem þar væri/
Ákvæði um þjóðaratkvæði um lög frá
alþingi, væri þýðingarlaus hégómi, eins
og frá því væri gengið í frumvarpinn,
því meiri hluti þingsins gæti ávalt af-
stýrt því, að þessn ákvæði væri beitt,
með því að ákveða, að lögin skyldu
ganga í gildi innan fjögra mánaða frá
afgreiðslu þeirra frá þingi, og þannig
gera minni hluta þingsins, sem vildi
fá þjóðaratkvæði um lögin, ómögulegt
að fá því framgengt.
Um bannmálið talaði hann stutt, því
tíminn var nær á enda, en lýsti því
yfir að hann væri ákveðinn andbann-
ingur, og hefði svarað fyrirspurn bann-
manna nm það, hvort hann vildi greiða
atkvæði á móti afnámi, frestnn eða lin-
un á næsta kjörtimabili á þá leið, að
hann byggist ekki við að neinar tillög-
ur um breytingar eða frestun bannlag-
anna kæmi fram á næsta kjörtímabili,
en hverju sem fram færi um það, vildi
hann hafa atkvæði sitt óbundið. Hann
álitt að nema bærl hannlögin úr
gildi svo fljótt sem kostur væri á,
en teldi litlar líknr á, að það gæti orð-
ið á næsta þingi. Kvaðst hann búast
við að bannmenn sennilega hefðu feng-
ið loforð meiri hluta þingmannaefna við
þessa kosningu, og mundi þáliklegasta
úrræðið vera ný atkvæðagreiðsla eða að
fara sömu leið til baka, því ekki mundi
hann koma með frumvarp, að eins til
að flagga með, eða til að sýna stefnu-
skrána, þess þyrfti ekki, hún væri nægi-
lega kunn.
Hann sagðist hafa ætlað sér að minn-
ast á fjármálin og nokkur fleiri mál,
en til þess ynnist eigi hinn afskamtaði
tími, en vildi lýsa því yfir að hann vildi
við hafa sparnað í fjármálum og síðar
er hann svaraði fyrirspum, gat hann
þess, að farmgjaldslagafrumvarpið væri
dilkur bannlaganna; hefði sennilega ekki
verið borið upp ef fjárþröng landsins,
sem bannlögin hafi skapað, hefðu eigi
knúið það fram. Frumvarpið væri) í
mörgum greinum óhafandi eins og bú-
ið væri að benda á, en hann vildi bæta
því við, að það væri eins og það væri
skapað til þess, að kenna mönnum toll-
svik.
Þá talaði næstur Jón Jónsson
dósent. Hann taldi aðalkosti Stjórn-
skrárbreytinganna það, að slept var
ríkisráðsákvæðinu, kosningarrétt kvenna
og þjóðar-atkvæði í sambandsmálinu.
Með göllunum taldi hann hinsvegan hinn
mjög aukna kosningarrétt. Yildi gjarn-
an fá þessu breytt, en kysi þó heldur
að samþ. frumv. eins og það er, en að
ciga á hættn að það yrði ennþá meira
aflægi. Lagði mikla áherslu á þjóðar-
atkvæðið, til þess að loku sé skotið
fyrir að enn megi æsa upp í mönnum
ofsa með þvi i pólitískri agitation, eins
og Sjálfstæðisflokkurinn hafi gert við
þessar kosningar. Kvaðst hann vera
fyllilega samþykkur yfirlýsingu Mið-
stjórnar Heimastjórnarflokksins um, að
samþykkja engin sambandslög til fulln-
ustn á þessu þingi. Taldi sambands•
lagafrumvarpið hafa gott af að liggja
nú niðri um hríð, svo að allar æsingar
fái að sefast. Bannið sagði hann vera
tilkomið með þjóðaratkvæði, og áleit að
menn gætu ekki vel hreyft málinu nema
með sömu aðferð, og kvaðst ekki mundu
verða með breytingum nema með atkv.
kjósenda. 1 fjármálum vildi hann fylgja
sparnaðarstefnu. —
Næstur talaði dr. Jón Þorkelsson,
og var ekki hægt að heyra neitt til
hans þar sem blaðamönnum var ætlað
pláss; en svo hafa sagt þeir, sem eitt-
hvað heyrðu, að ræðan hafi verið ein-
tóm hnífilyrði, mest í garð próf. L.H.B.,
og auk þess til andstæðinga hans yfir-
leitt.
Lögðu nú ýmsir spurningar fyrir þing-
mannaefnin. Meðal annars spnrði Jakob
Möller bankaritari dr. Guðm. Finnboga-
son, hvort hann sæi nokkurt ráð til að
tryggja með lögum, að embætti verði
veitt réttlátlega. Þetta þótti sjálfstæð-
ismönnum viturlega spurt!
Meðan próf. Lárus H. Bjarnason
var að svara fyrirspurnum, hóf maður
nokkur, sem stóð rétt við ræðupalliun,
óhljóð mikil og gauragang, rak upp ýlf-
ur og væl, líkt og götustrákar. Var
hann ámintur hvað eftir annað um að
hegða sér sæmilega, en hann annað-
kvort kunni það ekki eða vildi ekki;
varð lögregluþjónn loksins að skerast í
leikinn, og drösla manninum burt. Þessi
maður var oss sagt að héti Hermann
Daníelsson, sá, er skrifað hefir í síðustu
„ísafold“ skýrslu um afhendingu þeirra
M. Th. S. Blöndahl og Guðm. Jak. á
silfurbergi.
Jakob Möller spurði þingmannaefnin,
hvort þau vildi stuðla að því, að kos-
inn yrði annar gæslustjóri, í stað Jóns
Ólafssonar, „er gengi rægjandi um Iand-
ið“, eða eitthvað á þá leið. Eftir þessu
var allur tónninu í ræðu hans.
Frammistaða þeirra fyrv. þingmanna
höfuðstaðarins var öU hin aumlegasta.
Ræða M. Th. S. Blöndahls snerist ekki
um annað en að reyna að sýna fram á,
að hann hafi ekki gert sig sekan í ó-
heiðarlegu atferli; en dr. Jón gerði ekki
annað en skammast. Þótti inönnum því,
sem vonlegt var. miklu meiri veigur í
því, sem hin óháðu þingmannaefni, þeir
Haíldór Daníelsson og Dr. Gnðm. Finn-
bogason höfðu fram að bera. Þeir sögðu
kjósendum skoðanir sínar afdráttarlaust
og skorinort, án tillits til þess, hvort
mönnum líkaði það betur eða ver, en
forðuðust að „snobba“ fyrir kjósendum
eða dingla rófunni fyrir þeim, eins og
annars er orðið altitt hér á landi; var
auðséð að kjósendum líkaði þetta vel,
og sýnir það að kjósendur hér í bæ
eru bæði skynsamari og betri en þeir
herrar „sjáifstæðismenn1*, M. Th. S.
Blöndahl og dr. Jón halda; til lengdar
verða menn leiðir á þeim, sem altaf
tala eins og hver vill hafa, og haga
skoðunum sínum eftir því, sem þeir
halda að kjósendunum liki best, en
ekki eftir þvi sem þeir telja rétt eða
rangt.
Höfuðstaðurinn gerir sér jbað ekki til
skammar í annað sinn að kjósa aðra
eins menn á þing eins og Magnús
Blöndahl og dr. Jón. Siðast var mönn-
um vorkun, því þá þektu þeir ekki
þessa herra. En nú er mönnum engin
vorkun, því nú þekkja menn þá.
nöfuðstaðurinn á að kjósa þá
menn, sem þora að koma til dyr-
anna eins og þeir eru klæddir.
Höfuðstaðurinn á að kjósa liin ó-
háðu þingmannaefni, Halldór Daní-
eisson yflrdómara og dr. Ouðmund
Finnbogason.

Þorsteinn Egilsson
kaupmaður í Hafnariirði.
Látinn er að heimili sinu í Hafnar-
firði hinn 20. þ. m. eftir langa vanheilsu
Þorsteinn Egilsson, fyrverandi kaup-
maður. Hann var fæddur 7. jan. 1842
á Eyvindaratöðum á Álftanesi; faðir
hans var hinn frægi vísindamaður Svein-
björn Egilsson skólameistari, en móður-
faðir Benedikt Gröndal eldri, yfirdóm-
ari og skáld; var Þoratainn albróðir
Benedikts Gröndals skálds hina yDgra.
Hann var stúdent frá lærðaskólanum i
Reykjavík, og kanidat frá prestaskól-
anum, en aldrei tók hann prestsembætti.
Hann gerðist snemma verzlunarmaður,
fyrst í Reykjavik, og síðar í Hafnar-
firði, og þar var hann um langt ára-
bil kaupmaður fyrir eigin reikning.
Hafði hann um skeið mikla þilskipaút-
gerð í Hafnarfirði, og var hann meðal
hinna fyrstu og fremstu, er rak þann
útveg hér við Faxaflóa. Síðustu ár æf-
innar hafði hann látið af verslunarstörf-
nm, enda var hann þá mjög farinn að
heilsu. Hann var um mörg ár umboðs-
maður hér á landi fyrir ýms erlend
skipa-ábyrgðarfélög, og rækti hann það
starf með alúð og dugnaði. —
Þorsteinn Egilsson var ágætum gáf-
um gæddur eins og hann átti kyn til;
hann fékkst mikið við kenslu um mið-
bik æfinnar, og var hann í mörg ár
kennari við Flensborgarskólann; fór
honum það ágætlega úr hendi; hann var
vel skáldmæltur og prýðilega ritfær;
ritaði hann iðulega um ýms mál í blöð
bæði hérlend og útlend. Eftir hann
liggja kenslubækur fyrir byrjendur bæði
í ensku og dönsku; smá leikrit hefir
hann samið og snúið, mun eitthvað hafa
verið prentað af þeim. Annars hneigð-
ist hugur hans mest að verklegum íram-
kvæmdum, einkum í öllu því, er að
sjáfarútvegi lýtur. Hafði hann hinn
mesta áhuga á þeim atvinnuvegi, enda
var honum mjög sýnt um hann, og átti
hann verulegan þátt i, að koma þil-
skipaútgerðinn upp við Faxaflóa á ár-
unum 1880—90. En síðari árin lét
hann af þessari ]starfsemi. Þ. E. var
maður óframgjarn og yfirlætislaus, hrein-
Iyndur og vinfastur, og vinsæll svo, að
hann mun engan óvin hafa átt. Áhuga-
maður var hann um almenningsmál, en
hafði sig þar þó eigi mjög frammi, því
að honum var eigi Ijúft, að láta mikið
á sér bera, og leiddi jafuaðarlegast hjá
sér þras og deilur, svo sem hann mátti.
Hann sat mörg ár í hreppsDefnd Garða-
hrepps, var einn af stofnendum og stjórn-
endum sparisjóðs Hafnarfjarðar, og lengi
var hann í stjórnarnefnd Flensborgar-
skólans. —
Þorst. Egilsson var þrigiftur, og eru
4 synir hans á lifi.
Fyrir 30 árum kynntist ég þessum
látna sæmdarmanni, og gerðist þá með
okkur sú vinátta, er staðið hefir til
þessa dags, og aldrei snurða á komið.
Kr. J.
Pólitískir vindhanar.
Engir þingmenn voru eins miklir
pólitískir vindhanar á síðasta þingi
eins og þáverandi þingmenn höfuð-
staðar landsins, Reykjavíkur, þeir dr.
Jón Þorkelsson og Magnús Blöndahl.
Þessir menn bjóða sig nú aftur fram
til þings. Þeir eru svo djarfir að koma
nú aftur fram fyrir þá kjósendur, sem
þeir hafa svikið við hvert tækifæri.
Þeir koma með sömu loforðin sem þeir
komu með seinast og margsviku á þeim
tveim þingum sem þeir hafa setið á.
Þessu ættu kjóssndur Reykjavíkur að
muna eftir.
Þingmannaefndin dr. J. Þ. og M. Bl.
höfðu glæsileg loforð fyrir kjósendum
um fjárliaginn. Þau loforð entu þeir
svo að þeir hafa verið með í óllu því
bralli, sem hefir komið þvi til leiðar að
nú vofir fjárhagsvoði yfir landinu. —
Þegar etungið var upp á að kasta
850000 — átta hundruð og fimmtíu þús-
und — krónum af landisns fé í Thore
skipin, þá greiðir M. Bl atkvæði með
þessu, en dr. J. Þ. var hvergi viðstadd-
ur og hefði þó enga afsökun.
Þingmannaefnin J. Þ. og M. Bl. höfðu
1908 margt fallegt að segja um sjálf-
stæðismálið. Þeir ætluðu að frelsa land-
ið úr klóm Dana(!!) o. s. frv. En með
því að vera með öllum glannaskap síð-
asta alþingis í því máli, eiga þeir með
öðrum sök á því að sjálfstæðismálinu
hefir verið stofnað í bersynilega hœttu.
Þeir ætluðn að hlynna að atvinnu-
vegum landsins. Eu hvað hafa þeir gert
í því efni ? Ekkert. Áftur á móti hafa
þeir hlynnt að alskonar bitlingum; bitl-
ingar hafa aldrei verið eins jmiklir eins
og nú; J. Þ. og M. BI. hafa verið með
í því að veita flokksmönnum þeirra
flestum einhvern bitling og sjálfir hafa
þeir fengið sitt (M. Bl. bankaráðsmað-
ur íslandsbanka og J- Þ. forseti Þjóð-
vinafélagsins o. fl)
Jafn mikill fiefl1" vindhanaskapurinn
verið í öðrum málum.
T. d. um ráðherraskiftin. J. Þ. og
M. Bl. voru báðir með í undirbúningun-
um undir vantraustsyfrlysinguna til B.
J. þáverandi ráðherra. Þeir mættu báð-
ir á undirbúningsfundum Sparkliðsins,
og voru báðir með vantraustsyfirlýsing-
unni. En þegar á hólminn kom greiddi
M. Bl. atkvæði á móti vantraustyfirlýs-
ingunni, sem hann hafði sjálfur verið
með í að undirbúa — og dr. J. Þ. þorði
ekki að greiða atkvæði með henni þótt
hann sárfeginn vildi.