Ingólfur - 01.11.1911, Blaðsíða 2

175
INGOLFUR
ritað hefði verið um hana ítarlega og
hverri deild — og öllum merkari hlutum
— lýst nákvæmlega út af fyrir sig. Ing-
ólfur og Visir munu hafa verið einu
blöðin, sem fluttu nokkuð rakta lýsingu
á sýningunni, en hefir náttúrlega orðið
að fara þar fljótt yfir sögn.
Með verðlaunaskránni var uppkveð-
inn úrslitadómur um gildi þeirraverka
er á sýnicgunni voru. Hvernig verð-
launadómar þessir hafa heppnast yfir-
leitt skal eigi dæmt um hér, en það
er víat, að ég og fleiri sem sáu sýn-
inguna, og síðar lásu skrána yfir þá
sem verðlaun hlutu, bjuggust við, að
sjá þar í efri röðum nokkur nöfn, sem
þegar lesið er finnast hvergi á skránni.
Bigi er unt að segja með vissu frá
hverju slíkar misfellur stafa. Pað
mundi þykja illgirnislegt að segja, að
hlutdrægni hefði ráðið þar um nokkru,
og er hitt því líklegra, að miður smekk-
vísir menn hafi skipaðir verið í sumar
dómnefndirnar.
Verlaunum var útbýtt óspart fyrir
sumar iðngreinir. Má til dæmis geta
þess, að um 35 konur (og einn karl-
maður) fengu verðlaun fyrir tóvinnu
og álíka margar fyrir hannyrðir og
annan kvenniðnað. Bigi efast ég um
að allur þessi kvenniðnaður hafi verið
verðlaunaverður; og vel farið að kvenn-
fólkið skyldi bera svo háan hlut frá
borði. En þegar svo vel hefir tekist
með nefndan heimilisiðnað, þá má
furðu gegna, að gengið skuli hafa ver-
ið þegjandi fram hjá sumum þeim hlut-
um, er vel máttu teljast með því feg-
ursta og best gerða á sýningunni. Lít-
ið eða ekkert af skólaiðnaði var verð-
launað, og voru þó aðdáanleg sýnishorn
þar fyrir hendi, einkum frá Landakots-
skólanum, en að öllu því slepptu vil ég
nefna hér nokkur dæmi um verk ein-
stakra manna.
Jón Þórðarson rennismiður átti á
sýningunni lítinn rokk gerðan af dýrum
við og að allri gerð svo prýðisvandaðan,
að telja mátti sjáifsagðan verðlaunagrip.
En hvað hlaut höfundur þessarar smíð-
ar að launum fyrir snild sína?. —
Nokkurra daga vinnutap og skapraun
í ofanálag.
Samúel Eggertsson fær 2. verðlaun
fyrir skrautritun, en Pétur Pálsson^
sem átti hin vönduðustu og fegurstu
sýnishorn í þeirri grein, fær þarámóti
Pistlar Ingólfs.
Bannmálið.
Fyrirlestur eftir dr, G, Finnbogason,
Háttvirtu áheyrendur!
Eg ætla að tala um bannmálið. —
Flestir munu þykjast vita hvaða mál
það er. En verkin sýna rnerkin, að
fjöldi manna veit það ekki. Margir
virðast ætla, að bannmálið sé sama
og bindindismálið, en það er tvent ólíkt.
Til þess að sýna það, verð ég fyrst að
minnast á bindindismálið.
Hvað er bindindi?
Bindindi er haft, er menn leggja á
hvatir sínar. Hvatir manna eða hneigð-
ir eru margvíslegar, þess vegna er til
margs konar bindindi. Einn er t. d. í
bindindi um vín, annar um tóbak, þriði
um kaffi, fjórði um ketmeti, fimti um
konur, og svo mætti lengi telja. Þeg-
ar ég var drengur, var ég um hríð í
blótbindindi. Bindindi er altaf í því
fólgið, að láta ekki eftir einhverri hneigð,
fremja ekki þá athöfn, er hún leiðir til,
ef viljinn reisir enga rönd við. Vínbind-
indismaðurinn t. d. lætur ekki eftir hneigð
sinni til að drekka vínið, tóbaksbindind*
engin verðlaun. — Þá átti Benedikt
Gabríel ágæta smækkunarskrift, verð-
launa verða í sinni röð, en það verk
hefir ef til vill verið of smágert, til
þeas að allir í dómnefndinni mættu festa
auga á því. — Annars 7oru þeir nokk-
uð margir hlutirnir sem féllu ógildir.
Margir þeirra manna, er verðlaun
hlutu að nafninu, hafa að sumra mein-
ingu verið settir skör lægra en þeir
áttu skilið.. Vel hefði dómnefndin mátt
láta sér sæma, að gefa 1. verðlaun út
á signeta-leturgröft |Björn« Árnasonar.
Eigi vakti það síður furðu, að dómnefnd
skyldi þóknast að leysa Richarð tréikera
Jónsson út með öðrum en ekki 1. verð
launum, setja hann neðar en Stefán.
Allir sem vit hafa á, sjá þó að Richarð
er fullkomlega jafnoki meistara síns i
list sinni. —
Hæpið held ég að það sé, að gera þá
jafna í svipuamíði Gísla Gíslason í
Reykjavik og Jónas frá Strandarhöfða.
Það mætti ef til vill halda Iengur á-
fram að telja upp dæmi svipuð þeim,
er hér hafa verið nefnd. En það er
sannarlega eigi sýningarnefndunum til
lofs, að auka þar við.
Eins og það gæti verið skaðlegt fyr-
ir hina sönnu þýðingu er sýningar hafa,
að oflof væri sagt um alla þá hluti sem
sýndir eru, eins og eigi síður, getur
hitt haft ill áhrif, ef ósanngjarnir dóm-
ar eru feldir um verk rnanna. Ef slíkt
kemur oft fyrir, er hætt við að það
verði fremnr til þess að drepa niður
en glæða áhuga mauna í þeim efnum,
er að sýningum lúta.
ólafur Jönsson.
Frá „Thore“-félaginu.
Ingólfur heflr verið beðinn fyrir eft-
irfarandi grein. —
í 39 tölublaði blaðsins „Lögréttu"
stendur grein nokkur, þar sem skýrt
er frá ummælum um „ThoreM-félagið í
dönsku blaði er nefnist „Börsreferent-
en“.
Menn geta gert sér í hugarlund, hvað
hreinleg þessi uppspretta er, sem Lög-
rétta eys af, þegar menn heyra að þesH
biaðsnepill, sem reyndar hefir aldrei
komið mér fyrir augu, er hér taiinn til
allra lélegustu saurblaðanna, og að rit-
ismaðurinn lætur ekki eftir lönguninni i
tóbakið, o. s. frv. En það er kunn-
ugt, að sé einhverri hneigð um langt
skeið haldið þannig í skefjum, þá veikl-
ast hún og hverfur að lokum. Vínbind-
indismanninn hættir þá að langa i vínið,
þó hann sjái það. Nú er þess að gæta,
að þótt hluturinn sjálfur veki enga
hneigð, þá getur dæmi annara vakið
hneigð til eftirbreytni. Engan lang-
ar í tóbak áður en hann reynir það.
Menn herma fyrst tóbaksnotkunina eftir
öðrum og af þeirri athöfn kemur svo
löngunin í tóbakið. Það er þá augljóst,
að þeir sem eru, t. d. í tóbaksbindindi,
án þess að þeir hafi nokkurn tíma neytt
tókaks, leggja í rauninni að eins haft á
hermihvöt sína, eru í bindindi um að
herma tóbaksneyslu eftir öðrum.
En hvers vegna fara menn í bindindi?
Af ýmsum ástæðum. Hin uppruna-
legasta er efalaust sú, að margur kann
sér ekki hóf, nema hann fari í bindindi,
kann ekki að halda hvötum sínum i þeim
skefjum, er velferð sjálfs hans eða ann-
ara heimtar, ef hann Iætur nokkuð eftir
þeim. Væru allir svo gerðir, að þeir
gerðu hvorki sjálfum sér né öðrum hið
minsta mein, þótt þeir gæfu hverri hneigð
sinni lausan taum, þá væri naumast
stjóri þess er gamall sakamaður. — Það
má ekki hafa hausavíxl á þes#u blaði
og hinu velmetna verzlunarblaði „Bör-
sen".
Án þess eg að öðru leyti viiji fara í
blaðadeilur á þessnm grundvelli skal
eg þó fúslega játa, að það er enginn
sérlegur gróðavegur að halda uppi sigl-
ingum á Islandi, og að þær byrðar sem
„Thore“ hefir lagt á sig árum saman
til þeas að bæta samgöngurnar hafa
ekki orðið til þes* að hækka arðinn.
En þó að félagið hafi eigi þau 8 ár,
sem liðin eru, geflð hluthöfum hærri
vexti en 41/40/0 »ð jafnaði, þá réttlætir
það ekki þá aðíerð „Lögréttu“ að reyna
að skaða félagið með því að vekja van-
traust á því. — Til aamanburðar skal
eg benda á að Sameinaða gufuskipafé-
lagið hefir um sama árabil aðeins geflð
hluthöfum sínum 0—0—3*/2—5—5—
0—5—5°/0 eða að meðaltali 2,94% á
ári, og má þó ekki draga af því þá á-
Jyktun að félagið standi á völtum fótum.
Þegar þes* er gætt hve mikið alþingi
1895 áleit að þjóðin ætti að leggja í
sölurnar til þess að vinna bug á einok-
uninni þá, mætti ætla að það væri land-
inu í hag að styðja „Thore“ eftir föng-
um til þess að komast hjá nýrri ein-
okun. -
En nú eru sum ialenzku blaðanna
8Vo akammsýn að þau virðast telja það
þjóðlegt hlutverk að gera „Thore“ all-
an þann ógreiða er þau mega með sí-
felldum ofsóknum gegn félaginu og með
ástæðulausum tilraunum til að blanda
mér og „Thore" inn í pólitískar flokka-
deilnr. —
Þetta eru ómakleg laun fyrir alt
það, sem vér höfum lagt i sölurnar og
munu landar mínir fá að sjá það þegar
áætlunin fyrir 1912 kemur út hvaða
gagn „Lögrétta“ og hennar nótar hafa
unnið landinu. —
Vér viljum ekki, undir þessum kríng-
umstæðum leggja meir í sölurnar fyrir
ialenzkar samgöngur en orðið er. —
Auðvitað uppfyllum vér nákvæmlega
allar skyldur vorar eftir samningnum,
en að öðru leyti munum vér halda þeim
einum ferðum uppi er vér teljum sam-
rýmanlegar hagsmunum hluthafanna. —
Khöfn 12/10 1911.
Þörarinn Tulinius
framkvæmdarBtjóri „Thore“-félagsínB.
neitt bindindisrnál til í heiminum. En
vér vitum, að ýmsum mönnum er bráð-
nauðsynlegt að vera í bindindi, einum
um þetta, öðrum um hitt. Og það er
því eðlilegt, að þeir menn, sem í bind-
indi þurfa að vera, skapi með sér fé-
lagskap um þetta sameiginlega velferðar-
mál sitt og styrki hver annan með dæmi
slnu. Jafneðlilegt er hitt, að þeir sem
nákomnir eru slíkum mönnum og sér-
staklega finna hvöt hjá sér til að ann-
ast um velferð þeirra gangi í bindindi
til að styrkja þá í bindindisseminni. Það
er eins og hvert annað kærleiksverk.
En þegar að er gáð, þá sýnir reynsl-
an að varla er unt að nefna nokkra
hvöt, er ekki getur leitt til öfga. Eg
skal nefna eina hvöt, sem öllum lifandi
verum er gefin. Það er matarlystin.
Lífið liggur við, að henni sé fullnægt.
En þessi frumhvöt lífsins Ieiðir margan
mann í öfgar. Ofát er ekki óþekt hug-
tak, og margir eru þeirrar skoðunar, að
ofát se undirrót ýmsra kvilla, er menn
þjást af. Þó er af góðum og gildum á-
stæðum algert matarbindindi fágætt. Aft-
ur á móti eru menn í bindindi um sér-
stakar matartegundir, af því þeim verður
ekki gott af þeim eða af því þeir telja
þær óhollar. Ég skal að eins nefna
Pukurs-agitation.
Sjálfstæðisliðið dreifði út mesta sæg
af laumuseðlum á uudan kosningunum.
Vér prentum hér upp einn þeirra mönn-
um til fróðleiks:
Heill og heiður föðurlandiin* kveður
hvern kjóaanda til fulltingis í frelsis-
baráttunni.
Hr...............................
Ábyrgðin á framtíðarhögum íslands
hvílir á yðar herðum, ekki síðureu
hvers aunars manns.
Á yðar eina atkvæði getur
það oltið hvort íslaud á fyrir hönd-
um að verða frjálit — eða innlimað.
Minnist þess vel, að það er einn yðar
mesti heiður, að fá tækifæri til að efla
sjálfatæði fósturjarðarinnar með atkvæði
yðar.
Látið því ekki bregðast, að þér kom-
ið á kjörstaðinn og neytið atkvæðisrétt-
ar yðar. Gangið þangað hiklaust og
setjið kroaainn við nöfn þeirra
Jóns Þorkelssonar og Magníisar Blöndahl.
Þess skal getið, að sá maður sem
fékk miðann, kaus elcki M. Th. og dr.
Jón.
A lþingiskosningar.
í Reybjavík eru kosnir:
Lárus H. Bjarnason, prófessor með
924 atkv. og
Jón Jönsson dócent með 874 atkv.
Dr. Jón Þorkelsson hlaut 651 atkv.
Magnús Blöndahl hlaut 663 atkv.
Halldór Daníelason hlaut 172 atkv.
Guðm. Finnbogason hlaut 82 atkv.
Á ísafirði er kosinn:
Sigurður Stefánsson prestur með 115
atkv.
Kristján H. Jónsson blaut 111 atkv.
Sigfús H. Bjarnason hlaut 65 atkv.
Á Akureyri er kosinn:
Ouðlaugur Quðmundsson bæjarfógeti
með 188 atkv.
Sigurður Hjörleifsson hlaut 134 atkv.
Á Seyðisfirði er kosinn:
Dr. Valtyr Ouðmundsson með 176 atkv.
Kristján Kristjánsson hlaut 134 atkv.
juriaætur, menn sem eingöngu lifa á
jurtafæðu af því þeir telja kjötmeti óholt
eða ósamboðið mönnum. Þeir rnenn
eru allmargir nú 1 ýmsum löndum.
Gætum nú vel að þessu, að aðal-
ástæðan til bindindisins er óhófið, af
þvi að óhófið hefir skaðlegar verkanir
sem óhófsmaðurinn finnur sjálfur, eða
hún er sú, að hlutaðeigandi er svo gerð-
ur, að hann þolir ekki einhverja nautn
eða einhverja athöfn I hve litlum mæli
sem er. Af þvi leiðir, að hver maður
á að hafa rétt til að fara í bindindi,
og það er i rasninni skylda hvers manns
við sjálfan sig uð fara í bindindi um
það sem hann finnur við nákvsema at-
hugun að er honum skaðlegt og eyði-
leggur heilsu hans, ef hann getur ekki
haldið hófinu án þess. Jafnauðsætt er
hitt, að bindindi er ekki til orðið vegna
þeirra manna sem kunna sér hófið, eða
verður gott af því sem öðrum verður
ilt af. En hver á þá um það að dæma
af hverju manni verður gott eða hvað
er skaðlegt? Það á hver maður sjálfur
að gera, því hann getur einn þar kveðið
upp dóm sem ekki verður áfrýjað. Eg
hefi þekt menn sem varð ilt af baun-
um. Reynslan sýndi þeim það. Þeir
gátu ekki vilað það fyrir fram. Ef nú