Ingólfur - 08.11.1911, Blaðsíða 1

IX. árg.
45. blad.
INGÓIiFtJH
kemur út elnu sinni í viku að minsta
kosti; venjulega & þriðjudögum.
Árgangurinn kostar 3 kr,, erlend-
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund-
in við áramót, og komin til útgef-
anda fyrir 1. olctóber, annars ógild.
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn- ±
ar Egilsson Laugaveg nr. 38. — J
Má finna á afgreiðslunni frá kl.
11-12.
Afgreiðsla og innheimta i Kirkju-
strœti 12 kl. 11—12 og 4—5 hjá
P. E. J. Halldórssyni, lækni.
Kosningarnar.
Fregnir eru nú komnar um afdrif
koininganna úr flestum kjördæmum
landsins. Um að eins þrjú kjördæmi er
enn ófrétt, og mnn það tæplega hafa
nokknr áhrif á aðalúrslitin hvernig um
þau fer.
Það er eannait að segja að sjálfstæði*-
flokkurinn heflr haft litla ánægju af
þeisum koaningum, og var þó fæst til
sparað af hans hendi. Þegar snemma
á sumrinu tók hann að hervæðast og
láta ófriðlega. Vér tókum það fram þá
þegar, að fæstum væri þá þaðljóst um
hvað akyldi barist, þó allir væru hina-
vegar alráðnir í því að berjast.
„ísafold" var þó ekki lengi að höggva
á þann hnútinn, og eggjaði lögeggjan
alla sjálfstæðismenn í landinu, að leggj-
ast nú á eitt og berjast nú samhuga
gegn þeim fúla fjanda, Heimaatjórnar-
flokknum, sem hygðiit að færa uppkastið
yflr höfuð þjóðinni, ef hann komist í
meiri hluta. Um þetta ætti baráttan
að standa, með eða móti uppkastinu,
sagði „ísafold“. Vér mótmæltum þessu
kröftuglega, og bentum á, að sambands-
málið lægi alls ekki fyrir nú, enda
væri óhæfa að leiða það mál til lykta
ájnæsta þingi á einn eða annan veg, þar
sem enn væri ekki gengið í gildi ákvæð-
ið um þjóðaratkvæði, sem í stjórnar-
skrárbreytingunni felit. Það kom þá
líka á daginn, að Heimastjórnarflokkur-
inn leit sömu augum á þetta, og lýsti
4
hann því yfir> miðstjórn hans, að sam-
bandsmálið myndi ekki verða leitt til
lykta á næsta þingi, þótt þeir kæmust
í meiri hluta. En alt um það lét sjálf-
stæðisflokkurinn, eða blað hans, sér ekki
segjast, og heimtaði að barist yrði um
sambandsmálið.
Engum duldiat hvað hér var áaeiði;
þetta átti að vera kosningabeita, og
hugði flokkurinn sig geta unnið sigur
í þessu máli nú, eins og við aíðustu
kosningar. En þetta var hættulegt Yopn
og vér betnum þegar á það, að enginn
Reykjavík, miðvikudaginn 8. nóvember 1911.
sjálfstæðismaður, iem léti lér ant um
farsælleg afdrif sambandsmálsins, mætti
veifa þessu vopni; því að ef um þetta
væri barist, og ef svo færi, að Heima-
stjórnarflokkurinn væri í meiri hluta,
þá yrðu sjálfstæðismenn að taka við
afleiðingunum og una því þegjandi, að
uppkastið yrði „fært yfir höfuð þjóð-
inni“.
Nú er þetta komið á daginD; Heima-
stjórnarflokkurinn eða Frumvarpsmenn,
eru komnir í meiri hluta, og gætu nú,
ef þeir vildu, snúið vopnum gegn sjálf-
stæðismönnum og sagt: Þið heimtuð-
uð baráttu um sambandsmálið og tók-
uð á ykkur þá áhættu aðtapa; gottog
vel, þið hafið tapað, og megið því sætta
ykkur við afleiðingarnar! —
í þetta óefni væri uú komið, ef fræða-
belgurinn og blað sjálfstæðisflokksins
hefðu mátt ráða. En sem betur fór
fengu þeir ekki að ráða. Jafn oft og
sjálfstæðisblöðin hrópuðu: Við borjumst
um sambandimálið — hrópuðu hin blöð-
in: við berjumst ekki um iambandimálið*
Og það akal sagt hér strax, að það er
áreiðanlegt og víit, að um sambands-
málið var ehki barist um þessar kosn-
ingar. Heimastjórnarmenn hafa unnið
mikinn sigur, en það er fjarri þvi, að
sá aigur sé að þakka millilandafrum-
varpinu frá 1908, því um það var ekki
barist, enda höfum vér orð þeirra sjálfra
fyrir því.
Nei, það sem um var barist, og það
sem réði úrslitum var, eins og vita
mátti fyrirfram, ekkert annað en valda-
meðferð Björna Jónsaonar. Um það var
barist, hvort sú stefna, eða réttara sagt
stefnuleysi í stjórnmálum ætti að ríkja
framvegii hér á landi, sem Björn Jóns-
son hafði gengist fyrir. Um það var
barist, hvort þjóðin vildi á ný eiga
æðstu yfirráð sinna mála undir þeim
manni, eða hans læriiveinum. Um það
var bariat, hvort þjóðin vildi heldur
heilbrygða stjórn og öryggi um mál
manna, eða samskonar óstjórn, og hún
hafði mátt þola af Birni Jónssyni.
Sú barátta fór þannig, eina og einnig
var vitanlegt fyrirfram, að þjóðin hefir
aagt svo að segja einum munni: Burt
með Bjöm Jónsson og stjórnarstefnu
hans; hana viljum við aldrei framar ijá
eða líta. — Svo kröftulega hefir þjóð-
in látið þetta í ljósi, að aðeins tveir af
fylgismönnum Björns Jónsaonar hafa
enn verið kosnir. Og það viljum við
taka ikýrt fram, að þessi ósigur BjÖrns
Jónssonar og hans atjórnarstefnu er ekki
að þakka Heimastjórnarflokknum einum,
hann er fyrit og fremst aðþakkaþeim
sjálfstæðiimönnum, sem óánægðir voru
orðnir og flæmst höfðu burt úr ítokkn-
um vegna Bjöms Jónasonar.
Vér skulum ekki draga neinar dulur
á það, að vér teljum þetta gleðilegan
vott um þroska þjóðarinnar; og höfðum
vér tæplega húist við, að það sæist eins
ljóst og nú er raun á orðÍD.
Að þessu leyti teljum vér því kosn-
ingarnar hafa farið vel. Að þvi skul-
um vér engum getum leiða, hvað nú
tekur við; verra en á stjómartíð Björns
Jónssonar getur það ekki orðið, hvem-
ig aem fer.
Silfurbergsmálið
og
Björn Jónsson fyrverandi.
I siðastliðnum marzmánuði, meðan á
þingi stóð, vakti Ingólfur fyratur allra
blaði athygli manna á hinum óheppilegu
ráðitöfunum og afskiftum hr. Björns
Jónssonar þáverandi ráðherra af silfur-
berggbirgðum þeim, sem eftir voru ó-
seldar í vörslum hr. Tuliniusar, er leigu-
samningur hans við landsjóð var út-
runninn. Vér bentum á það, að hr.
Björn Jónsson taldi þessar birgðir vera
eign landsjóðs, og setti því það ákvæði
inn í isamning landstjórnarinnar við hinn
nýja leyfishafa, hr. Guðm. Jakobsson,
að hann skyldi taka við öHum birgðun-
um og selja þær gegn því að hann, G.
J., fengi 45% »f söluverðinu. Vér bent-
um ennfremur á það, að hr. Tulinius
taldi þennan skilning Björns Jónssonar
rangan, taldi birgðirnar aameign sína
og landisjóðs, og taldi sig, samkv. leigu-
samningi sinum, eiga heimting á að fá
að selja þessar birgðir gegn því hund-
raðsgjaldi, sem til var skilið í þeim
samningi, nfl. 50% af söluverðinu.
Vér skulum enn minna á hvernig fór
um þetta þrætumál. Hr. Tulinius bar
fyrir sig álit einhvers besta lögfræðings
Dana, G. M. Rée, hæstaréttarlögmanns,
og var hann lömu skoðunar og Tulini-
us. Hr. Björn Jónsson leitaði líka álits
merkra danskra lögfræðinga, og lögðu þeir
sama skilning í samninginn og hr. Tuli-
nius. Eu í stað þess að fylgja þessum
skoðunum, og láta hr. Tulinius selja
birgðirnar fyrir sameiginlegan reikning
hans og landsjóðs, hjður Björn Jónsson
honum að skifta birgðunum til helminga,
og fái Tulinius annan helminginn en
landssjóður lúnn. Þó áskildi Björn
Jónsson Stjórnarráðinu rétt til að krefj-
ast með málssókn þess helmingsins, sem
Tulinius fékk í sinn hlut. En með
bréfi dags. 28. des. 1910 kveðst hann,
eða Stjórnarráðið, fyrir sitt leyti falla
frá málshöfðun, en áskilur nú alþingi,
sem saman átti að koma i febrúar, rétt
til að höfða málið, ef það kynni að
óska þess. En þann helminginn, sem
kom í landsjóðs hlut, ákvað hr. Björn
Jónsson, að hinir nýju leyfishafar skyldu
selja, og fá fyrir 45% af söluverðinu.
Vér skulum biðja menn að taka eftir
því, að Björn Jósson þóttist ætla að
bera það undir þingið, hvort mál skyldi
höfðuð gegn Tuliniusi eða ekki. — Þeg-
ar þessi umrædda grein birtist í Ingólfi
í marzmánuði hafði ekkert heyrst frá
Birni Jónssyni um þetta silfurbergsmál.
En eftir það, að greinin birtist, gerði
ísafold einhverja tilraun til að bera
blak af hr. B. J., og er það liið fyrsta
og síðasta, sem uppi hefir verið látið af
hendí Björns Jónssonar um þaÖ mál og
ekki fékk alþingi neina skyringu frá
honum um það mál aðra en þá, sem
felst í þessari Isafoldargrein.
Þesari grein svöruðum vér að vörmu
spori, og ónýttum afsökunartilraunir
ísafoldar. Siðan heflr hún þagað um
það mál — þangað til nú rétt fyrir
kosningarnar, og skulum vér nú atutt-
lega rekja þær athugasemdir.
Um það, er Björn Jómson áskilur
Guðm. Jak. rétt til að selja allar Tuli-
niusarbirgðirnar segir íaafold, að þar
hafi B. J. farið eftir skoðun lögfræð-
inganna í Stjórnarráðinu. Vér ikulum
ekki vera langorðir um þessa afsökun;
hún er vitanlega einskis virði, það eru
ekki „lögfræðingarnir í Stjórnarráðinu"
sem báru ábyrgð á embættisrekstri
Björns Jónssonar, heldur hann sjálfur,
þó hann væri, ef til vill ekki maður til
þess. Þó getum vér ekki stilt oss um
að geta þess, að jafn vesalmannlegum
og lúalegum brögðum hugðum vér þó
ekki, að Björn Jónsson mundi beita sér
til afsökunar og þessari, að reyna til
að skella skuldinni af glappaskotum sín-
um yfir á saklausa og ábyrgðarlausa
aðstoðarmenn sína.
Þá ber ísafold brigður á það, að
Iandssjóður hafi tapað stórfé fyrir hand-
vöm Björns Jónssonar og ráðstöfun hans
á Tuliniusarbirgðunum. Vér höfum ivo
oft útskýrt það mál og hyggjum að öll-
um almenníngi sé það ljóst. En þar
sem ísafold dirfist að véfengja þetta,
skulum vér hér endurtaka það enn á
ný: Af öllum þeim birgðum, sem eftir
voru óséldar í vörslum Tuliniusar, átti
landssjóður að fá ðö°/0 eða helming
andvirðislns, en Tulinius hinn helm•
ing þess. I staðþessa skilar Björn Jóns-
son Tuliniusihelmingbirgðanna sjálfra,
en lœtur hinn nyja leyfishafa selja hinn
helming bitgðanna fyrir landssjóðs hönd,
með þeirri skyldu að skila landssjóði
550l0 af andvirði helmingsins. Land-
sjóður lieíir því, í stað þess að fá
50% af andvirði allra birgðanna,
einungis fengið 55% af helmingi
birgðanna. Við þessa ráðstöfun Bjöt ns
Jónssonar má gera ráð fyrir, að lands■
sjöður liafi tapað nálægt 150,000 kr.,
ef farið er eftir því verði, sem Tulini-
us fékk fyrir sinn helming birgðanna.
Ef herra Björn Jónsson hefir nokkur
rök fram að færa gegn þessu, þáskor-
um vér á hann að gera það. Hann
hefir ekki gert það enn.
Vér viljum ennfremur benda á það,
að þar sem hr. B. J. lætur hina nýju
leyfishafa hafa 45% fyrir að selja lands-
sjóðshelminginn af þessum Tuliniusar-
birgðum, þá er það vitanlega gjörsam•
lega óhœfilega há sölulaun. Þegar gert
er ráð fyrir í leigusamning þeirra, að
þeir fái 4ð°/0 af andvirði silfurbergsins,
þá er það gert með tilliti til þess, að
þeir hafi kostnaðinn við að vinna silf-
urbergið; en þar er tilskilið að þeir