Ingólfur - 08.11.1911, Blaðsíða 2

178
INGÖLFUR
hafi sérstáklega 3°j0 í sölulaun. Við
þessar Tuliniasarbirgðir höfðu þeir ekki
haft neinn slíkan kostnað, og áttu því
einungis að fá 3°/0 í sölulaun, úr því
að þeim var falið að selja silfurbergíð.
Tap landsjóðs má því óhætt reikna
miklu hærra, og mun það ekki fjarri
sanni, að það nemi nálægt 300,000
krónnrn.
Einaog fyr er sagt hafði Björn Jóns-
son, eftir að hann hafði framselt Guðm.
Jak. réttinn til að selja allar birgðarn-
ar, fengið álit merkra lögfræðinga um
það, að þetta muni hafa verið ólögleg
ráðstöfun, og að Tulinius muni eiga
tilkall til helmings af andvirði birgð-
anna. Því hefir verið haldið fram, að
þrátt fyrir þetta álit danskra lögfræð-
inga, hefði verið réttara að leita dóms
og laga um þetta þrætumál, enda hafði
Björn Jónsson áskilið þingiuu rétt til
þess. En Björn Jónsson mintist ekki
einu orði á neina slíka málssókn áþingi,
og þegar rannsóknarnefnd efri deildar
biður hann að koma til viðtals við sig
um Bilfurbergsmálið, þá neitar herra
Bjðrn Jónsson að koma fyrir nefnd-
ina. Þrátt fyrir þetta dirfist „ísafold"
að segja, að honum bafi ekki unnist
tími til að skýra þinginu frá þessu máli.
En þó tekur út yfir alt, þegar Isa-
fold œtlar að reyna að kenna núverandi
ráðherra Kr. J. um, að málsókn var
ekki hafín gegn Tuliníusi. Það er
jafn ósvífið og það er heimskulegt.
Herra Björn Jónsson var sjálfur bú-
inn að tilkynna Tuliníusi, að stjórn-
arráðið fyrir sitt leyti félli frá máls-
sókn. Það var því ekki nema þingið
eitt, sem gat hafið málið, og þingið
gerði það ekki. Oss er þá ekki ljóst
hver er sök núverandi stjórnar í þessu
máli.
Margt er fleira af þvi aem ísafold
segir, sem rétt væri að athuga. Enað
þessu sinni skal hér staðar numið. En
vér viljum enn endurtaka það, að alt
þetta mál, ekki einungis aðfarir Björna
Jónssonar, heldur alt málið í heild sinni
er svo vaxið, að brýn nauðsyn virðist
vera á því að rannsaka það til híítar.
Slík rannsókn virðist hljóta að vera í
allra þágu, og því síður ástæða til að
láta hana undir höfuð leggjast.
Frá kosningimum.
Nokkrar tölur.
Nú er aðeíns ófrétt um kosningarnar
úr þrem kjördæmnm; það er úr Norð-
ur-lsafjarðarsýslu, Barðastrandariýslu og
Austur-Skaftafellssýslu.
Um Norður-ísafjarðarsýslu má þó telja
vafalaust, að þar muni Skúli Thorodd-
sen verða kosinn en þar verður ekki
talið saman fyr en þ. 20. þ. m. Um
Barðastrandasýslu fer tvenDum sögum,
og segja snmir að Bj'örn Jónsson fyr-
verandi muni areiðanlega ná þar kosn-
ingu, en aðrir segja, að hann muni á-
reiðanlega falla; víst er um það, að
Ouðm. sýslum. Björnssyn. hefir aukist
stórum fylgi síðan seinast, enda varþá
atkvæðamunurinn mikill; en síðan hefir
Björn Jónason opinberað hina pólitísku
hæfileika sína í allri sinni dýrð, og kann
eitthvað að hafa breyst um fylgið við
það. Fréttir um kosningaúrslit þar i
sýalu munu ekki koma fyr en 10 þ. m.
í Austur-Skaftafellssýslu bolast þeir
Þorleifur Jónsson á Hólum og séra
Jón á Stafafelli og mun vera tvísýnt
um hvor þar hefir betur, Ekki vita
menn með neinni vissu hvenær þaðan
fréttist um úrslitin.
Af þeim þingmönnum. sem þegar eru
kosnir, eru 20 fylgjandi millilandafrum-
varpinu. Það eru þeir Reykvíkingarn
ir báðir, Jón Magnússon, Rángvelling-
ingarnir báðir, Sunnmýlingar báðir, dr.
Valtýr, Noðmýlingarnir báðir, Pétnr
Jónssou, Eyfirðingarnir báðir, Guðlaug-
ur Guðmundsson, Húnvetningarnir báð-
ir, Guðjón Guðlaugason, Matthías Ól-
afsson, Haldór Steinsen og Magnús
Andrésson. En af þessum mönnum
munu þó ekki nema 16 vera hreinir
HeimastjórnarmenD, því tæplega mun
mega telja þá Yaltý, Jóhannes Jóhann-
esson, Einar Jónsson og Magnús Andrés-
son, til þess flokks. Þeir munu teJja
aig utaufiokka.
Hinir 11 sem Irosnir hafa verið, eru
andvígir millilandafrumvarpinu, þ. e.
þeir Björn Kristjánsaon, séra Jens, báð-
ir Árnesingarnir (því líklega er Jón
Jónatansson nú að minsta kosti andvíg-
ur þvi), Sigurður Eggerz, Benedikt
Sveinason, báðir Skagfirðingarnir, Sig-
urður Stefánsion, Bjarni frá Vogi og
Kristján Jónsion. Af þeim eru þó ekki
Pistlar Inerólfs.
Bannmálið.
Fyrirlestur eftir dr. G. Finnbogason.
Niðurl.
Formælandi tillögunnar um að bera
aðflutningsbannið undir þjóðaratkvæði
sagði á þingi 1905: „Það liggur í
augum uppi, að ef þjóðin samþykkir
það með miklum meirihluta atkvæða,
þá getur það ekki talist brot á persónu-
legu frelsi1*.
Við skulum athuga þetta. Þessir
menn virðast halda því fram, að vilji
þjóðariunar, skilinn eins og nú var sýnt,
eigi að ráða í hverju máli sem er. Þeir
undantaka ekkert. Vilji þjóðarinnar og
réttur er þá eitt og hið sama. Það er auð-
sætt, að fáist t. d. meiri hluti atkvæða
á móti nafnbótar vínum, þá er rétt
að banna þau á sama hátt og virkileg
vin. Auðvitað má með sama rétti
banna kaffi, te og aðra drykki. Sé
þjóðarviljinn sá, að setja alla landsmenn
á vatn og brauð, þá er það líka rétt-
Og samþykki hún með miklum meiri,
hluta atkvæða að taka lán hjá Dönum
til að kaupa sterkar snörur og hengja
alla landsmenn einhvern hátíðisdag þjóð-
arinnar, þá getur það ekki talist brot á
persónulegu frelsi, því „þjóðin vill það“!
Hiki einhver við síðasta dæmið, þá spyr
ég: Hvers vegna? Því haíi meiri
hluti þjóðarinnar rétt til að ræna minni
hlutann hverri nautn sem til verður
nefnd, því skildi hann ekki hafa sama
uétt til að ræna hann lífinu.
Sannleikurinu er sá, að þessi kenn-
ing um ótakmarkaðan rétt meiri hluta
þjóðarinnar til að setja minni hlutanum
hverjar þær lífsreglur er vill, er einhver
hin voðalegasta og siðlausasta kenning
sem nokkurn tíma hefir verið flutt t
heiminum, því hún er högg fyrir brjóst
þess frelsis, sem bestu og vitrustu menn
á öllum öldum hafa barist fyrir til handa
einstaklinguin þjóðfélagsins og fjöldi
góðra drengja hefir þolað pislarvættis
dauða fyrir. Það er hin sama kenning
sem hefir verið meginstoð allra trúar-
ofsókna, allra árása á skoðunarfrelsi og
hegðanfrelsi einstaklingsins á öllum öld-
um, það er kenning sem setur brenni-
mark siðleysisins á enni hverrar þjóðar
er fylgir henni í framkvæmd. Sé unt
að benda á nokkuð, er telja mætti æðsta
blóm menningarinnar og aðalsmark
hennar, þá er það sú lifandi sannfær-
fleiri en 5 hreinir Sjálfstæðis/fofcksmenn
þeir Björn Kr., eéra Jens, Jón Jónat-
ansson(?), Benedikt STeinsson, og Bjarni
frá Vogi. En utanflokksmenn telja síg
þeir Sig. Eggerz, Jósep Björnsson, Ó1
afur Briem, Sigurður Stefánsson, Sig-
urður Sigurðsson og Kristján Jódssod.
Af hreinum Heimastjórnarmönnum
hafa því verið kosnir 16; af Sjálfstæð-
iiflokksmönnum 5 (ef Jón Jónatansson
er talinn með) og af flokksleysingjum
10.
Sumum kann að þykja það kynlegt,
að þeir Ólafur Briem og Jósep Björns-
•on eru hér taldir utauflokka; en því
er svo varið, að því er oss er sagt að
þeir á undan koiningunum afneituðu
báðir ísafold og Birni Jónssyni og öllu
þeirra athæfi, en lýstu sig fylgismenn
Kr. Jónssonar ráðherra og buðu sig fram
utanflokka.
Af þeim „Björaurum" sem sátu á sið-
asta þingi, og taldir voru af ísafold 14.
hafa enn sem komið er aðeins verið
koanir 4 (B. Kr.. séra Jens, Ó1 Briem
og Jósep B.); en af þeim 4 hafa tveir
(Skagfirðingarnir) síðan afneitað Birni
Jónssyni; alls eru því enn kosnir á þíng
2 — tveir — „Björsarar", og von um
einn til, Björn Jónsion sjálfan! Eu 8
hafa fallið.
Af þeim „Spörkurum", sera sátu á
síðasta þingi, og sem þá voru taldir 11
hafa 5 verið kosnir, og einn verður á-
reiðanlega kosinn í viðbót (Sk. Thór.),
en 3 hafa fallið; hinir hafa ekki boðið
sig fram aftur.
Af hreinum andbanningum hafa ver-
ið kosnir 13; það er þeir Jón Jónat-
ansson, Jón í Múla, dr. Valtýr, Jóh.
Jóhannesson, Pétur Jónsion, Hannes
Hafstein, Guðl. Guðmnndsion, Ólafur
Briem, Þórarinn á Hjaltabakka og Þór-
arinn í Kothvammi, Guðjón Guðlaugsson
Matthías Ólafsson og Haldór Steinsen,
Auk þeis munn þeir Jón Jónsson dó-
sent, Benedikt Sveinsson, Bjarni frá
Vogi og séra Magnús Andréason tæp-
lega vera mjög ákveðnir bannmenn, og
um séra Sigurð Stefánsaon er það kunn-
ngt, að blindur bannmaður er hann ekki
og svo má segja um fleiri þingmenn,
sem sátu á síðasta þingi og greiddu at-
kvæði með frestun þrælalaganna. Og
enn er ekki útilokað að tveir audbann-
ing, að hver einstaklingur eigi að hafa
rétt til að haga lífi sínu eins og hou-
um þóknast, meðan hann lætur aðra
menn óáreitta, gengur ekki á rétt þeirra.
Þjóðfélagið hlýtur að vísu á öllum öld-
um að leggja bönd á einstaklinginn, en
öll þessi bönd eiga að eins að vera
meðul til þess að tryggja það persónu-
frelsi, sem er æðsta skilyrði allrar mann-
legrar sælu og allra þjóðþrifa. Þau eru
eins og vörslugarður um óðul einstakl-
inganna. En hver er svo einfaldur að
hann sjái ekki, að túnið sjálft má ekki
fylla vörslugörðum ?
Það sem bannmenn gleyma er, að
löggjafarvaldinu eru og eiga að vera
takmörk sett, og þessi takmörk eru
persónufrelsi einstaklingsins. í stjórnar-
skrám siðaðra landa eru stundum tekin
fram þau réttindi einstaklingsins, sem
ekki má skerða með lögum: trúarbragða-
frelsi, prentfrelsi, félagsfrelsi o. s. frv.
Og að fá þetta frelsi viðurkent hefir
kostað mikið stríð i heiminum. Eg veit
ekki til að þjóðir hafi tekið ákvæði um
rétt einstaklingsins til að ráða því hvað
hann etur og drekkur upp í stjórnar-
skrár sínar, en það mun koma af því
að á þann rétt hefir ekki verið ráðist.
Nú er kominn tími til þess, hér á landi
ingar verði kosnir í viðbót, þeir Gnðm.
Björnsson sýslumaður, og séra Jón á
Stafafelli.
Þrælalögin.
Yflrlit og athugasemdir.
Næst á eftir þessu koma hegningar-
og sektarákvæðin, og eru þau bæði mörg
og þnng; og alstaðar verður hið sama
fyrir manni. Það er verið að reyna að
hamra því inn í hauia landsmanna, að
hér sé um glæp að ræða, og því er
það, að sektarákvæðin eru eins hörð og
þau eru. Það er því eins með þetta
eins og alt frumvarpið í heild sinni:
grundvöllurinn, sem bygt er á, er skakk-
ur og misskilinn, og því er ekki nema
eðlilegt að alt annað verði þar eftir,
ikakkt og misskilið.
Ég skal taka eitt Iítið dæmi, er sýnir
ljóilega hversu óeðlilega þang þesai
sektarákvæði geta orðið.
Samkv. 11. gr. er hver maðurskyld-
ur til þea» ag hufa skýrt frá því 1. jan.
1915 hvert og hvað mikið áfangi til
er í vörslum hans. Ef út af þessu er
brugðið skal maðurinn teljast sekur um
óleyfilegan innflutning áfengis, en við því
er hegning frá 200 kr. upp í 1000 kr.
í fyrsta sinn. Nú á maður á nýjári
1915 tvær flöskur af brennivíni; hon-
um láist að segja til um þær, annað*
hvort gleymir því, eða þykir ekki taka
því. Hann ætlar einhvern tíma að
gera sér glaðan dag, og drekka nokk-
uð af brennivíninu; þá mætir hann
þefara eða njósnara frá templurum sem
telur hann ölvaðan, og dregur hann
fyrir dómara samkv. 13. gr. Hann er
spurður hvar hann hafi fengið áfengið
en manngarmurinn getur enga fullnægj-
andí skýrslu gefið, og er þá gerð hús-
rannsókn hjá honum samkv. 12. gr, og
finnst þá brennivínið. Er nú maðurinn
þegar talinn sekur um óleyfilegan inn-
flutning á áfengi, og má dæma hann í
200—1000 kr. sekt fyrir það eitt, að
honum láðist að skýra lögreglustjóra
frá þessum tveim flöskum af brennivíni,
Þykir mönnum þetta ekki nokkuð þung
refsing fyrir ekki stærra brot? —
Allar þær greinar sem eftir eru ræða
ýmist um þeasi sektarákvæði, eða al-
menna framkvæmd laganna samkvæmt
að minsta kosti, að setja þetta í stjórn-
arskrána. En það er auðsætt, að ná-
kvæmlega sömu ástæður og færa má
fyrir trúarbragðafrelsi ber að færa fyr-
ir matfrelsi og drykkjarfrelsi manna.
Hvers vegna á hver maður að fá að
hafa þá trú og þá trúarsiði er honum
fellur best? Vegna þess að hver sál
getur ein um það sagt hvernig trúar-
þörf hennar verður best fullnægt. Hvers
vegna á hver maður að ráða því hvað
hann etur og drekkur? Vegna þess
að hver maður getur einn uni það
sagt hvernig líkamlegu hungri hans og
þorsta verður best fullnægt. Og hinsvegar
hefir skaparinn ekki ritað neitt einkarétt-
arskjal á eina vömbina fremur en aðra.
Það ætti þá að vera auðsætt, að með
bannlögunum er brotinn einn hinn aug-
ljósasti réttur er mönnum ber, réttur,
sem hvert siðað þjóðfélag lætur óáreitt-
an og trúarofsinn einn hefir ráðist á og
ræðst enn á. Eins siðlaust og það er,
að löggjafarvaldið ráðist á trúarbragða-
frelsi manna, eins siðlaust er hitt, að
ráðast á rétt manna til að ráða því,
hvað þeir eta eða drekka. Og bann-
menn vita þetta vel, þeir tala um „á*
trúnað" okkar andbanninga, kalla okk-
ur Bakkusardýrkendur o. s. frv. Ef