Ingólfur - 22.11.1911, Síða 1

iNOÓLFrm
keraur út elnu sinni i viku að minsta j
kosti; venjulega á þriðjudögum. j
Árgangurinn kostar 3 kr., erlend-
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund-
in við áramót, og komin til útgef-
anda fyrir 1. október, annars ógild.
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn—
ar Egilsson Laugaveg nr. 38. —
Má finna á afgreiðslunni frá kl.
11-12.
Afgreiðsla og innheimta í Kirkju-
strœti 12 kl. 11—12 og 4—5 hjá
P. E. J. Halldórssyni, lækni.
Dm neyslu áfengis.
Fyrirlestur kaldinn í bæjarstjórn
Kristiania.
Eftir prófessor dr. N. Wilie.
1 I-
Það munu vera fá mál, að undan-
teknum hreinum trúmálum, sem valdið
geta jafn miklum æsingi og áfengis-
málið. Þetta «ætir undrum; því að í
rauninni eru það ekki grundvallar- eða
prinsip mótsetningar, sem þar rekast á,
en deilan er einuagis um það, hverjar
leiðir »éu heppilegar af þeim, er liggja
að takmarkinu og um stig-miímun í með-
ulunum til að ná því marki. Þvi allir
eru sammála um að ó*ka þes», að mis-
brúhun áfengis megi hætta, og til er
flokkur manna — al-bindindi»mennirnir
— sem halda fram þoirri grundvallar-
skoðun, að neysla áfengia sé skaðsam-
leg, og að koma beri í veg fyrir hana.
Aðrir eru til aem halda því fram, að
áfeugi sé ekki skaðsamlegt, ef þess er
neytt í hæfilega smáum »kömtum, og
að því beri að leyfa ueyslu þes».
Allir eru samtaka um að óska þess, að
þjóðiu sé hófsöm; bannmennirnir vilja
ná því takmarki með þvi að banna alla
8öíu og neysln áfengis — og er það
geysiiega mikil skerðing á persónnlegu
frelsi manna — en vér, »em ekki telj-
um hóflega ney»lu áfengis skaðlega, vér
viljum ala upp þjóðina til að hafa hemil
á sjálfri sér, svo að nota megi þetta
nautnarmeðal eins og önnur án óhófs
og án skaða.
En, segja menn, áfengi er eitur —
hættulegt eitur fyrir mannlegan líkama;
því verður að forðast það.
Það er að vísu satt, að áfengi er
eitur; en að því leyti á það sammerkt
við fjölda annara efna, sem mcnn nota
daglega, svo sem kaffi, og mun jafnvel
mega svo að orði kveða, að sérhvert
efni lýsi sér sem eitur, ef þess er neytt
í óhófi.
Til þess að eitthvert efni lýsi sér
aem eitur, þarf að neyta svo og svo
mikils af; ef minna er neytt af því, er
það ekki eitur. Svo er einnig um áfengi,
enda kemur það »vo víða fyrir í náttúr-
unni, að vér gætum ekki forðast það
þótt vér værum allir af vilja gerðir.
Því áfengi er i brauði, ávöxtum, og
jafnvel í líkama sjálfra vor, fyrir efna-
breytingar.
Því er þannig takmörk »ett, hvar
áfengið hættir að vera skaðlaust, og
byrjar að vera akaðlegt, þ. e. lýsa sér
sem eitur.
Þesai takmörk verða mjög »vo mis-
jöfn, og fer það eftir ýmsum atvikum;
sérstaklega ræður þar um milku næm-
leiki hvers einstaklings, eins og um öll
eiturefni. Vaninn ræður einnig miklu
um áfengi, eins og um tóbak. Eins
ræður það miklu hversu sterk þynning-
in' er, og því mun skamtur af áfengi,
sem er skaðlegur tómum maga, vera
söddum maga að meatu óskaðlegur.
Sömuieiðia ræður það miklu hvenær
áfengisin* er neytt — það er oftastnær
áfengara að morgni dags enn er á kvöld-
ið líður.
Sérstaklega eru vitanlega börn og veik-
bygt fólk miklu móttækilegra enn full-
orðið og heilbrygt fólk. Þeir skamtar
af tóbaki, kaffl og áfengi, sem hafa
skaðlegar vérkanir á hina fyrnefndu,
geta verið með öllu óakaðlegir hinum
síðarnefndu.
Um verkanir áfengisina i stærri skömt-
um — eiturverkanirnar — er það eng-
um vafa bundið, að þær eru bæði and-
lega og likamlega skaðlegar.
Öðruvísi er varið um áfengi í
miðlungs og sináum skömtum.
Margar rannsóknir hafa verið gerðar
um verkanir áfengia í miðlungs skömt-
um, en niðurstaðan hefir orðið sumpart
gagnstæð hvor annari, suropart óábyggi-
leg. Nokkuð af þvi mun þó vera nokk-
urnveginn ábyggiiegt, að því er ég get
séð.
Áður héldu menn, að áfengið væri
ekki næringarefni, en að likaminn skil-
aði því frá sér aftur. Þetta er rangt;
nýrri rannsóknir thafa leitt það i ljós,
að áfengið samlagar sig likamanum og
kemur honum að notum.
Tilraunir hinna ameríaku vísinda-
manna, Atwater og Benedikt hafa sann-
að, að þegar maður drekkur á einu dægri
»11» 72,3 gr. af áfengi, í 6 jafnstórum
skömtum, þá fer í mesta lagi 2°/0 útúr
líkamanum aftur sem áfengi, en það
sem eftir er (90—98°/0) brennur í líkam-
anum og verður að kolsýru og vatni.
Yið þessa brenslu leysist hiti, sem kefn-
ur líkamanum að notum. Þetta hita-
magn er 7,1 „kalorie11 á hvert gram af
áfengi; þetta er tiltölulega mikið, þar
sem kolvetni og eggjahvítuefni fram-
leiða aðeins 4,1, og fituefni 9,3 “kalorie“
* á hvert gram.
Það er fróðleg að »já, að þessi brensla
áfeugis verður með mismunandi hraða,
er fer eftir ýmsum aðkomandi áhrifum,
t. d. hreyfingu eða kyraetu. Menn hafa
komiat að raun um að þau 35. gr. af
áfengi, »em eru í einum liter af öli,
brúkar fullorðinn maður á 7 tímum ef
hann heldur kyrru fyrir, en á 3 tim-
um ef hann er að vinnu. Til brensl-
unnar fer þá i fyrra tilfellinu 6—7
grömm, en í seinna tilfellinu alt að 15
gr. á tímanum.
Það mun aennilega vera rétt, að ýms
önnur næringarefni eins og sykur, lín-
storkja, o. ti. gefi sama brensluhita, en
líkaminn getur ekki notfært sér það
eins hratt, sem þó oft og tiðum getur
verið hagkvæmt. —
Nytsemi áfengia er þó auðvitað ekki
aðallega í því fólgin, að það er nær-
ingarmeðal, heldur í því, að það er örv-
andi meðal, sem bæði getur haft áhrif
á likamann og sálina.
Nýja skipið Sam. fól.
kemur ekki.
Fyrir skömmu lét Sameinaða gufu-
skipafélagið það boð út ganga, að það
hefði afráðið að byggja nýtt skip til
íalandsferða, og átti skipiðað verastærra,
hraðskreiðara og betur útbúið en þau
■kip, sem nú eru í förum milli íslands
og útlanda.
Fréttin gladdi menn, sem von var.
Eu gleðin varð skammvinn. Því að
með Ceres síðast kom sú frétt eina og
þruma úr heiðskíru lofti, að félagið
væri hætt við íslandsakipið og tekið
til nýrra bygginga. Mestum undrum
•ætti þó það, sem látið var berast með
fréttinni, rfl. að íslensku stjórninni væri
um að kenna að hætt var við skipa-
bygginguna.
Afskifti stjórnarianar af málinu eru
þessi: Eftir að fuliráðið var að byggja
skipið og að því er »agt er — jafnvel
eftir að búið var að gera byggingar-
samning við skipabyggingafélag í Kaup-
mannahöfn, skrifar Sam. féi. stjórn-
arráðinu hér og biður um samþykki
þess til þess að hafa hærri fargjöld og
farmgjöld á hinu nýja skipi heldur en
á hinum skipum sinum. Á síðustu fjár-
lögum er nú tekið fram að ekki megi
hækka fargjöld né farmgjöld á milli-
landaskipum þeim, sem 10 ára aamn-
ingurinn sem þar er talað um verði
gerður um, en undanþágu megi þó veiti
frá þesau hraðakreiðasta skipinu. Und-
anþága þessi hefir ekki verið notuð
hingað til. Stjórnarráðið símaði því
þegar til félagsins að það aamþykti
hækkun á fargjöldum og farmgjöldum
á hinu nýja skipi, en tók um leið fram
að heimildin til þess að hækka gjöldin
á Botníu félli þar með niður. Undan-
þágan hefir, eins og áður var sagt, aldrei
verið notuð á Botníu, og var skeyti
stjórnarráðsins því i rauninni fullkom-
ið samþykki upp á málaleitun félagsins.
Það er því nokkurn veginn ljóst að
ástæðurnar sem félagið tilfærir eru fyr-
iraláttur. Hverjar ástæðurnar eru í
raun og veru er ekki auðvelt að segja
að svo stöddu. En vert er áðtakaeft-
ir því að félagið hefir átt í brösum við
fjármálaráðaneytið danaka. Ráðaneytið
heftr stungið upp á að lækka styrki þá
aem télagið fær úr rikisjóði Danamjög
verulega, t. d. sérstaklega fyrir akip
þau sem fara milli Esbjerg og Parkes-
ton. Bétt eftir að þessar tillögur fjár
málastjörnarinnar urðu heyrin kunnar
{ét félagið í Ijósi að nú yrði það að
hætta við allar endurbætur á þesaum ferð-
um, en hefði qert ráðstafanir til þess
að bæta Islandsferðirnar með nyju skipi,
stœrra, betra, hraðskreiðara o. s. frv.
Ætli þessar ráðagerðir féiagsins hafi
haft áhrif á ríkisþingið dánska, svo að
styrkurinn til Esbjerg-ferðanna fái að
haldast? Og ef svo er getur hugaast
að Esbjerg njóti nú þess, sem ísland
átti að njóta. Auðvitað eru þessar tvær
fyrirspurnir getgátur — en mjög aenni-
legar getgátur. Sumum hefir dottið í
hug að ástæða félagsins í raun og veru
sé, að einhver von »é nú um að aænsku
ferðirnar kæmust á, og er enginn vafi
á að það getur dregið svo úr flutningum
Sam. fél. að það borgi sig ekki að hafa
jafngóð skip og nú eru í íslandsferðum,
hvað þá heldur betri. En þetta er líka
einungis getgáta.
Sumir hafa viljað áfellast stjórnar-
ráðið fyrir svar þess. En stjórnarráðið
gat ekki svarað öðruvísi án þess að
brjbta fjárlögin. Á alþingi 1909 voru
sett þau skilyrði fyrir 10 ára samningi
um gufuskipaferðir m. a. 1) að strand-
ferðir yrðu jafngóðar eins og Sam. fél.
þá bauð, 2) að farnar yrðu nokkrar
ferðir milli íslanda og Hamborgar, 3)
að milli landaskipin væru að mista kosti
eins góð eins og Sam. fél. sem gengu
þá og 4) að fargjöld og farmgjöld yrðu
ekki hærri en þau voru þá, nema á
hraðskreiðasta skipinu. Fyrir alt þetta
mátti borga úr landssjóði 60,000 kr. á
ári. Þáverandi ráðherra gerði nú aðal-
lega samning við „Thore“ félagið og
veitti því allan styrkinn fyrir Hamborg-
arferðirnar og strandferðirnar; „Thore“
gat aftur á móti ekki fullnægt skilyrð-
um fjárlaganna um ferðirnar milli ís-
ianda og Danmerkur, því að félagið
hefir að „Sterling“ undanteknu ekki
nægilega góð skip. Ráðherra varð þvi
að fá annað félag til þess að fara hin-
ar lögboðnu millilandaferðir, og samdi
um það við Sam. fél.; til ferðanna fékk
Sam. fél. styrk úr ríkissjóði Dana eins
og lög mæla fyVir um póstsambandið
milli íslands og Danmerkur. Gildandi
fjárlög ná því bæði til Thore felagsins
og Sam. félagsins; leyfi til þeas að hækka
fargjöld og farmgjöld á nokkru öðru
skipi en hraðskreiðaata skipi beggja fé-
laganna væri fjárlagabrot.
Jónatan.
Stríðið.
ítalir fara halloka.
Eftir aiðnsta fregnum að dæma virð
ist það vera áreiðanlegt, að Tyrkjum
sé farið að veita betur. Ítalir hafa
hvergi getað náð föstum tökum nema i
sjálfri borginni Tripolis, og þegar síð-
ast fréttist til, voru Tyrkir farnir að
ráðgera að ráðast á borgina og reyna
að ná henni af valdi ítala.
ítalir hafa nú sent suður til Tripol-
is mörg loftskip; nota þeir þau til þesa
að njóana og kanna landið umhverfla
borgina, og aömuleiðis til þesa að varpa
úr þeim sprengikúlum yfir lið fjandmann-
anna. Gera þeir sér vonir um mikinn
árangur af þeirri hernaðaraðferð,
Italska stjórnin hefir skipað avo fyrir,
að aUir fregnritar blaðanna skuli hverfa