Ingólfur - 22.11.1911, Blaðsíða 3

INGÓLFUR
187
hæfileika okkar Ágústs, og þá hjá hverj-
nm? Eða þóttist hann einfær nm að
meta þá?,
Vísindamenaka okkar ætti best að
sjástá doktorsritgerðum okkar. Stjórn-
arráðið hafði mína ritgerð prentaða í
höndum nokkrn áðnr en embættið
var veitt. Ágústs var þá enn óprent-
uð og ekki fullbúin, og líklega hefir
stjórnin ekki lesið hana í handriti eða
huga höfundar. Því meiri ástæða
var til að apyrja heimapekingana við
Hafnarháskóla.
Ef til vill hefir þá ráðherra farið
eftir aðsókninni að fyrirlestrum okkar
Ágústa. En ég mun hafa haft að
minsta kosti tólffalt flsiri áheyrendur
en Ágúst.
Eða var Ágúst sjálfkjörinn af því
að „Mannsandasaga" hans sé svo gott
verk? Þeir sem dæmt hafa um það
rit og lofað það, hafa flestir gert það
með þeim formála, að þeir hefðu ekki
vit á efninu. Eg fyrir mitt leyti geri
ráð fyrir, að þeir sem fult vit hefðu á
mundu ekki telja það rit sérlega „vís-
indalegtH, og skal ég rökstyðja það
betur síðar, ef krafiít verður.
Eg lít svo á, að við Ágúst ættum
báðir rétt’á því að verk okkar og hæfi-
leikar væru dæmd af möauum sem
vit hefðu á, og að eftir þeim dómi væri
farið um veitinguna. Þar sem þetta
var ekki gert, tel ég brotinn rétt á mér.
„Því var ekki beðið með veitinguna
þangað til báðir voru búnir að dispútera?"
spurði prófeasor Höffding prófeasor Olaen
á kennnrastofu háskólans, daginn sem
ég dispúteraði. Hann hefir líklega litið
svo á sem eitthvert tillit ætti að taka
til þess, hvernig verkin væru.
Ég skrifa þessa grein af þvi ég tel
það illa farið, ef sú verður tíska í
landi hér, að ráðherra veiti embættián
þess að afia sér sem beítrar vitneskju
um hæfileika umaækjenda. Skylda veit-
ingavaldsins er að líta fyrst eingöngu
á hæfileikana, og að eins þar sem þeir
eru jafnir má annað, t. d. embættisára-
tala eða slíkt, ríða baggamuninn. Sé
ekki þeirrar reglu gætt, getur svo farið
að hvötin sé tekin frá mönnum til að
verða aem best að sér hver í sinni ment^
og þá er brotin ein hin besta hreyfi-
fjöður allra framfara. Okkar litla þjóð
má ekki við því, að veitingavaldið starfi
eins og blindur maður, er veldi þá er
næstir honum standa eða ýtt er upp í
fang honum. Næstur er ekki alt af
bestur.
16. nóvember'1911
Ouðm. Finnbogason.
%
Atii. Oss þykir rétt að birta grein
þessa, þótt vér séum höf. ekki sam-
dóma í sumum atriðum. Bitstj.
„Banatilræðið“ uppspuni.
Nú er orðið uppvíst um hver það
var, sem veitti Sigurði Guðmundssyni
„banatilræðið," sem um er getið í síð-
asta blaði; morðvargurinn erhannsjálf-
ur!
Þorvaldur Björnsson lögregluþjónn
komst að þvi, að Sigurður hafði komið
til kunningja síns sama kvöldið og
„morðtilraunin“ átti að hafa verið fram-
in. Hafði Sig. þá sagt þessum kunn-
ingja sínum, að hann hafi lent í rysk-
ingum við 2 Norðmenn úti á Batteríi,
og hafi þeir stungið sig með hnífum i
hálsinn og í lærið; þessu sagði hann frá
kl. hálf átta, þegar hann var á leið
heim. En kl. 8 kom hann svo heim, ogsagði
þá konsúl Brillouin frá að sér hefði
verið veitt banatilræði við efra hliðið
á veginum niður Félagstún rétt í þeim
svifum
Þetta var óneitanlega nokkuð grun-
samlegt, og Þorvaldur fór þá að ganga
á piltinn og spyrja hann, og kannaðist
hann þá við, að fyrri sagan, um Batte-
riið væri uppspuni. Þá þóttu nú fengn-
ar allmiklar líkur fyrir því, að seinni
sagan væri lika uppspuni, og fór Þor-
valdur því með Sigurð upp til bæjarfó-
geta, og kannaðist hann þar viðstöðu-
laust við að hafa skrökvað upp allri
sögunni. Kvaðst hafa tekið af sér flibb-
ann á leiðinni inneftir til konsúlsins, og
stungið tþar gat á hann og rispað sig
síðan á hálsinum, og rist gat á bux-
urnar. Það var á föstudagakvöldið var
að Sigurður játaði uppá sig, og var
hann þá þegar settur í varðhald. Tæp-
lega mun hann komast hjá einhverri
refsingu fyrir tiltækið.
Bæði bæjarfógeti og Þorvaldur hafa
hvað eftir annað gengið á hann og spurt
hann hvað honum hafi gengið til að
búa til þessa sögu, en hann verst allra
sagna um það.
Vér höfum átt tal um þessar nýju
upplýsingar við hr. Brillouin konsúl,
og er hann mjög leiður yfir að piltur-
inn skyldi taka uppá þessum sögutil-
búníngi, og kveðst aldrei hafa orðið var
við neitt slíkt hjá honum áður. En
það segir hann að gér þyki kynlegt við
þessa sögu, að þegar Sigurður hafi kom-
ið heim um kvöldið, hafi hann verið föl-
ur eins og lík, og hafi fyrst varla get-
að komið upp orði og hafi hann yfirleitt
borið öll merki þess, að hann hafi kom-
ist í sterka geðshræringu; hann sagði
því, að sér hafi ekki eitt augnablik
komið annað til hugar enn að hvert
orð væri aatt, sem hann segði.
En hvað sem nú um það er, þá mun
þó þessi játning Sigurðar verða tekin
trúanleg, þó það virðist næstumþví jafn-
■ennilegt að hann akrökvi henni eins
og að hann akrökvi sögunni. Hr. Brill-
ouin hefir þegar afhent bæjarfógeta þær
kr., sem hann lofaði í verðlaun þeim,
sem kæmist fyrir hið sanna í málinu,
og er oss sagt að bæjarfógeti hafi af-
hent Þorvaldi féð, enda mun hann hafa
unnið til þess.
Bærinn er orðinn rólegri; og þeir
sem hafa verið á gleðskap og koma
seint heim á kvöldin þurfa nú ekki
lengur að hrökkva við þó þeir gangi
fram hjá einhverju dimmu skoti og sýn-
ist skína á hnifsblað; vér viljum að
minsta koati engum ráða til að segja
lögreglunni frá því, því það er auðsjá-
anlegt, að það kemur manni bara sjálf-
um í koll.
Leiðrétting.
í síðaata tölubl. Ingólfs er svolitil
grein um byggingarnefndina hér i bæn-
um og svo fátt satt í henni, að eg get
ekki stilt mig um að biðja blaðið fyrir
örfáar línur til leiðréttingar, úr því að
eg á sæti í byggingarnefndinni.
1 greininni er byggingarn. rangl. gef-
in sök á því, að hún hafi skipað yfir-
réttarmalflm. Oddi Gislasyni að rífa
torfþak af skemtiskála sinum, sem hann
reisti í sumar, því að svo sé ákveðið í
byggingarsamþykkt bæjarins, að timbur-
hús með torfþaki megi ekkí reisa í bæn-
um. Ef þetta stæði í samþyktinni,
hefði byggingarnefnd varla verið ámælis-
verð, þó að hún hefði bannað torfþakið.
En það stendur hvergi í samþyktinni,
að ekki megi hafa torfþak eða torf-
þekju á húsum, ef þakið fullnægir á-
kvæðum samþ. (22 gr.) að öðru leyti.
Aptur á móti stendur m. a. í 29. gr.:
„Torfbæi og torfhús má ekki byggja."
Á mæltu máli íslensku heita torfhús
þau hús ein, sem gerð eru að veggjum
úr torfi eingöngu eða torfi og grjóti,
aðallega hliðveggjum; stafnar geta ver-
ið úr öðru efni og jafnvel þak og hús-
ið þó heitið’ torfhús. Hús með stein
veggjum heitir steinhús og ekki timb-
urhús, þó það sé þakið með timbri, og
timburhús verður ekki að torfhúsi, þó
að á því »é torfþekja. Það er með öðr-
um orðum efni veggjanna lem heitinu
ræður. Skáli Odds Gíilasonar er þá
ekki torfhús og byggingarnefndin leyfði
torfþekjuna einum rómi orðalaust, þar
sem undir henni er bæði borðaþak og
bárujárn og ákvæðum byggingarsamþ.
þannig íullnægt.
Annað mál var það, að byggingar*
nefndin gat ekki felt eiganda skálans
og smið undan aektarákvæðum 32. gr.
(sbr. og 5. gr.) í samþ. fyrir að hafa
byggt hann án leyfís; til þess hafði
nefndin ekki heimild.
Eu það var bæjarstjórnin, sem tók
það upp hjá sjálfri sér að heimta torf-
þekjuna rifna af skálanum. Orsakír þess
eru mér ókunnar. því eg geri ráð fyr-
ir að bæjarfulltrúarnir skilji móðurmál
sitt. Svo kærði Oddur Gíslaion þenn-
an úrskurð bæjarstjórnar fyrir Stjórn-
arráðinu og fékk byggingarnefndin þá
aftur tækifæri til að leggja orð f belg
og hélt auðvitað fast við fyrri skoðun
sína og úrakurð, að torfþakið skyldi
leyft. Bæjarstjórnin hvarf svo á næsta
(síðasta) fundi frá sínum fyrri úrskurði
og fær svo þetta margnefnda torfþak
að sitja kyrrt, eins og vera bar skál-
annm til skjóls og prýði.
Brillouin konsúll hefir mér vitanlega
aldrei sótt um leyfi til að reisa timbur-
kofa með torfþaki, sem byggingarnefnd
hafi neitað honum um „í geðiliku," eins
og segir í áminatri grein. En hann hef-
ir að byggingarnefnd fornspurði byggt
torfkofa — réttnefnt torfhúa — og það
að nokkru leyti á annars manns lóð,
einnig að honum fornspurðum. Leyfis
til að láta kofann atanda beiddiat kon-
súllinn, ef eg man rétt, eftir að bygg-
ingarnefnd hafði kært brotið, en það
leyfi gat nefndin ekki veitt, og ekki
heldur bæjaratjórn né Stjórnarráð, þar
sem bygging torfhúsa er akilmálalaust
fyrirboðin í byggingarsamþ.
Ag sé hér enga hlutdrægni bygging-
arnefndar gagnvart þeim herrum Oddi
Gislasyni eða Brillouin.
í haust hefir Brillouin konsúll lótt
um leyfi til að mega byggja jurtaskála
(„Vinterhave") og nota þar í hesthús-
kofa eða skýli, sem hann hafði reist
leyfiilauat ekki síður en torfkofann.
Byggingarnefndin veitti leyfið, en féll
ekki frá sektarkæru fyrir það brot á
byggingarsamþyktinni, en jþað hefi ég
fyrir satt að bæjarstjórnin hafi gert á
síðrsta fund, án þess að Oddi Gíalasyni
sé mér vitanlega aleppt við aekt fyrir
sams konar yfirsjón. .
Að endinga vil ég geta þess, að mér
virðist ivo sem bæjarstjórnin sé upp á
síðkastið farin að auka sér erfiði að
óþörfu með miður nauðsynlegum afskift-
um af byggingamefndarmálum og dæmi
þau sem hér hafa verið nefnd benda í
þá átt, að það væri betur ógert.
Reykjavík «/„ 1911
Rögnvaldur ólafsson.
Frá Gróttu til Gvendarbrunna.
„Sterlingu fór til útlanda í gærkvöld.
Meðal farþega voru: P. 0. Bernburg;
norskur verkfræðingur, sem verið hefir
við Miðdalsnámuna; hr. Herman Stoll,
frk. Kristjana Jónsdóttir (Þórarinsson-
ar), o. fl. Til Vestmannaeyja fór hr.
Gunnar Ólafaaon kaupm.
S/s „Konstantu, fiskflutningaskip Mili-
onafélagsins, lagði út héðan fyrir b. u. b.
hálfum mánuði áleiðia til Spánar og
Ítalíu með fiskfarm, en hrepti mesta
illviðri, og kom nú inn fyrir nokkrum
dögum, eftir 8 daga útivist; hafði kom-
ið sjór í lestina og farmurinn skemst
eitthvað.
Ur bæjarstjórninni eiga að ganga nú
um nýjárið: Magnús Blöndahl, Þórður
J. Thóroddsen, frú Guðrún Björnsdóttir,
Knútur Zimsen og frú Bríet Bjarnhéð-
insdóttir. t
Á laugardaginn var voru þau gefin
saman í hjónaband borgarstjóri Páll Ein-
arsson og frk. Sigríður Siemsen (fyrv.
sýslum.) Ingólfur óskar þeim allra heilla.
Kosning í niðurjöfnunarnefnd á að
fara fram 29. þ. m.
Pistlar Ingólfs.
Tvær ræður
eftir
Dr. Gíuðm. Finnbogason.
I. Rúðu w/,'1911.
ÞaS er ekki mitt að skera úr þræt-
unni um það, hvort Göngu-Hrólfur sá
er sögurnar geta um er sami Hrólfur
og sá er Normandíið vann. Vera má að
og væri lika vilhallur dómari í því máli,
því að íslenzkar sögur og ættartölur
votta, að ég sé kominn af Göngu-Hrólfi
í 32. lið. Hvað aem því líður, rounu
allir sammála um það, að Hrólfur átti
sér móður, og þá um leið móðurmál.
íslenzk-norsk sögn skýrir svo frá, að
Haraldur konungur hárfagri hafi gert
Hrólf útlaga af Noregi, af því hann
hafi höggvið þar strandhögg. En er
það spurði Hildr, móðir Hrólfs, þá fór
hún á fund konungs og bað friðar Hrólfi;
konungur var svo reiður að henni týði
ekki að biðja; þá kvað Hildr þetta:
Hafnið Nefju nafna,
nú rekið gand ór landi;
horskan hölda barma
hvi bellið því, stillir?
ilt’s við ulf að ylfaik,
Yggr valbríkar, alikan;
munat við hilmis hjarðir
bægr, ef rinnr til skógar.
Hvort sem nú móðir Hrólfs var norsk
eða dönsk, þá er þessi vísa samboðin
víkingsmóður. Þar leynir sér ekki metn-
aður göfugrar og hrauatrar ættar, trauit-
ið á óbilandi orku sonarins og fyrirlitn-
ingin á múgnum, sem í viðureign við
hann má sín ekki meir en hópur
sauða. Það er og víst að móðir Hrólfs
talaði það mál sem vísan er á sem ég
nú tilfærði. Þetta mál lifir enn. Það
heitir nú íslenska. Það er móðurmál
mitt.
Af góðum og gildum ástæðum veg-
samið þér ætt víkinganna, hreyativerk
þeirra og andans afl. Sérstaklega minn-
ist þér afkomenda þeirra, er sefuðuat
við sól hins „blíða Frakklands“, námu
þess töfrandi tungu og fágætu smekk-
vísi og iköpuðu svo listaverk sem ljóma
í fullri fegurð. Tali steinar nokkurs-
•taðar, þá er það hér í Rúðn. Á hin-
um glæsilegu stórhýsum borgarinnar er
sem sjái fangamark hinnar aterku og
djúpúðgu víkingssálar, er brosmildir
geislar fransks anda höfðu samstilt öll
hennar öfl. En Frakkland varþar sig
urvegarinn. Hin forna dæmisaga um
lólina og storminn rættist hér.
Eins og þér vitið, var það ein grein
á ættstofni víkinganna er nam ísland
um sömn mundir og víkingarnir fengu
bólfestu í Normandíi. íslenski steinninn
hefir verið ódæll, þess vegna gefur ekki
á voru landi að líta tíguleg itórvirki
úr steini.
En smáþjóðin islemka telur sér til
gildis að hafa varðveitt mál vikinganna
og þar með lifandi lag og kveðandi
víkingssálarinnar. íslenska þjóðin telur
sig sæla þess að hafa um tíu aldir
geymt óviðjafnanlegan fjársjóð endur-
minninga um andlegt líf og athafnir
vikinganna og skapa enn listaverk af
lifandi steinum máls síns, þess hins
mjúka og sterka.