Ingólfur - 29.11.1911, Blaðsíða 1

IX. árg.
48. blaö.
iNOÓLFtrn |
kemur út elnu sinni í viku að minsta £
kosti; venjulega á þriðjudögura. ^
Árgangurinn kostar 3 kr,, erlend*
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund-
in við áramót, og komin til útgef-
anda fyrir 1. október, annars ógild.
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn—
ar Egilsson Laugaveg nr. 38. —
Má finna á afgreiðslunni frá kl.
11-12.
Afgreiðsla og innheimta í Kirkju-
strœti 12 kl. 11—12 og 4—5 hjá
P. E. J. Halldórssyni, lækni.
Um neyslu áfengis.
Fyrirlestur haldinn í bæjarstjórn
Kristianin.
Eftir prófessor dr. N. Wilie.
Framb.
Af öðrum slíkum örfunarmeðulum
fyrir Iíkamann má nefna krydd við mat,
sýrur o. fl. í ávöxtum, kaffl. te, o. s. frv.
Þeir eru margir, sem fá aukna mat-
arlyst við
staup með feitum mat
eða hálfa flöska af öli með máltíð, og ég
get ekki séð neitt athugavert við svo
hóflega nautn áfengis fyrir þá, sem þola
hana. Eu það skal þó játað, að til eru
menn aem hafa svo slæm meltingar-
færi, að eitt staup af óblönduðu brenni-
víhi hefir skaðlegar verkanir — sjálfur
er einn af þeim — og þeir ættu því
heilsu hinnar vegna að vera varkárir.
Með verkunum sínum á taugakerfíð
geta hæfílegir skamtar af áfengi aukið
atarfsemi vöðvanna. Auk þess eykur
áfengi blóðrásina, Qg getur með því
eytt þreytuefnum í vöðvunum. Auðvit-
að mun áfengi, sem notað er á þennan
hátt, hafa í för með sér efnamiasir, sem
aíðar verður að bæta upp. Eu sé þess
neytt af líkama, sem er nægilega aterk-
ur fyrir, eða hefír tækifæri til að eta
nóg og sofa nóg á eftir, þá getur lítill
skamtur af áfengi hjálpað til að við-
halda starfaeminni, þanníg að komist
verði fram hjá „dauða punktunum", og
þær krafta-lindir notaðar, sem líkaminn
á ráð á.
Eg hefi oft séð þesaa dæmi á göngu-
förum, en vitanlega verður að nota var-
lega slíkt örvunarmeðal, og það er aug-
Ijóst að ekki má nota það að ataðaldri,
heldur að eina við og við.
Enn geta áfengis-skamtar á annan
veg haft gagnlegar verkanir fyrir likarn-
ann, sem sé þegar ]menn eru nýoðrnir
kvefaðir. Stórt *taup eða heitt toddí
getur þá varið líkamann gegn yfírvofandi
sjúkdómshættu.
Yflrleitt er óhætt að *egja það, að
tiltölulega litlir og hóflegir áfengi*-
skamtar eru líkamanum ekki skaðlegir.
Að því er eg be*t veit viðurkenna þetta
líka margir bindindiamenn, sem leyfa
neyslu þeirra drykkja, er hafa inni að
Reykjavík, miðvikudaginn 29. nóvember 1911.
halda alt að 1 eða 2 prósent af áfengi,
svo sem súr mjólk o. fl.
Spurningin verður þá hvar eigi að
setja takmörkin, og það fer, eins og
áður er sagt, eftir ýmsum atvikum. í
andlegu tilliti getur áfengið lika ef þess
er neytt í amám skömtum og sjaldan,
verið til góðs.
Menn halda þvi fram að
í andlegu tilliti
hafí áfengi þær verkanir, að það rýri
skynjuuar-hæfileikana og sljófgi dóm-
greindina, sér*taklega dómgreind ein-
staklingains um »jálfan sig, hann geri
of lítið úr örðugleikunum, og geri of
mikið úr kröftum'sjálfs sín. Þessvegna
eru rnenn, ein* og Krápelin hefír sýnt
fyrir löngu með tilraunum aínum, ver
færir um að Jeggja saman talnaraðir
eftir ney»lu áfengis, þó munurinn sé
lítilfjörlegur, þegar um smáa áfengis-
skamta er að ræða.
Áfengi veikir íkilninginn og athug-
un skynseminnar á utanaðkomandi
atvikum, en gerir auðveldara fyrir
með önnur hugsunarsambönd, einsog
t. d. einföld orðasambönd, upptalning,
almenn orðtæki, og sömuleiðis rím,
bókstafarím, o. s. frv. Auk þess nem-
ur áfengið burtu sorgar- og óþæginda-
tilfinningar, og vekur nokkurskouar vel-
liðan.
Það eru þessir eiginlegleikar — sem
eg hef talið hér upp eftir fyrirsögn ein*
hinna best vísindalega mentuðu bindind-
ismanna Svía, — sem gera það að verk-
um, að áfengið er svo mikilsvarðandi
til skemtunar í félagslifi manna inn-
byrðis, ef þess er neytl í hófi, en svo
óheilladrjúgt ef þess er neytt i óhófi.
Margir menn, sem eru of harðir í
dómum um sjálfa sig, þora ekki að
neyta allrar orku sinnar, eru þurrir á
manninn og fúllyndir í umgengni sinni
og þora ekki að ganga aðrar leiðir enn
þær, sem alment gerast, vegna þe*s að
þeir óttast dóma annarra og treysta ekki
sjálfum sér, þeir geta orðið kátir og
skemtilegir eftir góða máltíð þar sem
vín er á borðum, hið sanna eðli þeirra
kemur þá fram, og þeir geta þá knýtt
þau vináttubönd, sem annars hefðu ver-
ið óhugaanleg. Hversu oft er það ekki
að amáir skamtar af áfengi vekja blíð-
ar og vinalegar tilfinningar í manns-
sálinni; menn fer að langa til að sjá
aðra jafn glaða sjálfum sér, og oft verða
menn samningafúsari enn ella eftir að
hafa neytt dálítils af áfengi.
Það góða skap og sú bjarta lífsskoð-
un, sem menn geta öðlast um stund við
hæfilega neyslu áfengis, hlýtur að telj-
ast ávinningur, þegar unt er að ná þessu
án nokkurs skaða fyrir líkamann. En
það vil eg taka fram, að þe»si ávinn-
ingur hvefur og annað verra kemur í
staðinn ef einstaklingurinn neytir á-
fengisins í óhófi. Það er þá eingöngu
til skaða.
Á seinni tímum hafa menn leitast við
að sanna, að áfengisnautn hafi óheilla-
vænleg áhrif á afkvœmið. Það á að
»ýkja kyDfrumlurnar. Frönsku líffæra-
fræðingarnir Bouin og Chr. Gornier hafa
reynt að sanna þetta með því móti, að
þeir hafa gagmýrt hvítar rottur með
áfengi. Þeir komust þá að þeirri nið-
urstöðu, að það léki fullorðnar kynfruml-
ur mjög illa. En að svo miklu leyti
sem mér er kunnugt hafa menn ekki
leitt neinar sönnur að því, að þessar
spiltu (abnorm) kynfrumlur geti af-
kvæmi.
Ennfremur þarfnast þær staðhæfing-
ar mjög svo grandgæfilegra rannsókna,
að óhófleg áfengisnautn hafi í för með
*ér erfðasjúkdóma, svo sem áfengissýki
(alkoholisme) og geðveiki, af því að
slíkar erfðakenningar eru gagnstæð-
ar sögulegri reynslu. Á fyrri öld-
um var drukkið avo mikið í Norðurálfu,
að þesaar þjóðir væru með öllu liðnar
undir lok, ef þessar kenningar væru
réttar. 1883 var brennivínsnautn í
Noregi ekki minni en 16 lítrar á hvern
ibúa, þegar reiknað er með 50°/0 af
áfengi, þar sem hún var að ein* 3,4 lítrar
1901. Eu sú kynslóð, sem fæddist á
voru landi frá 1830 til 1850 heflr ekki
verið haldin neinum áfengissjúkdómi,
sem hún hefir fengið að erfðum, og
ekki heldur geðveíki né flogaveiki (epi-
lepsi), þótt áfengisnautnin væri avo mikil
á þeim timura.
Því er víst þanuig háttað, að það
eru ístöðulitlir menn í akapi, sem verða
ofdrykkjumenn. Eu reynslan sýnir, að
þesskonar ístöðuleysi gengur að erfð
um. Og ef siíkt akaplyndi er ekki
hert og treyst með góðu uppsldi og
sjálfsaga, getur ístöðulítill sonur hæg-
lega orðið drykkjumaður, hvort sem
faðirinn hefir verið drykkjumaður eða
ekki. Það er aannanlegt, að veila á
geðsmunum gengur að erfðum, eins og
flogaveiki, án þess að áfengianautn
þurfi að vera ástæðan til slíks.
Eg held því, að erfðunum verðiekki
beitt aem röksemdum í áfeDgisdeiIunui.
Vér erum fáfróðari um þau efni en svo,
að vér getum fullyrt nokkuð um áhrif
a’lítórra áfengisskamta, hvað þá heldur
um áhrif smáakamta og hóflegrar áfeng-
isnautnar, sem vitanlega ern miklu
minni.
Framh.
Landsbankastjórarnir.
í 21. tölubl. Iugólfs ritaði eg grein
um núverandi Landsbankastjóra, en
en ekkert svar birtist frá þeim, enda er
það eftir minni meiningu hið skynsam-
legaata er þeir geta gert að haga sér eins
og góðu börnin, er þau hafa gert af sér
óknyttabrögð, sem sé fela aig og akamm-
ast sín í kyrþey.
Að vísu birtist eitthvað sem svar
uppá grein mina í Þjóðólfi eftirtíjörn
Gíslason; sé það svar þeirra félaga,
virðist mér ritháttur og stjórnsemi hvað
hæfa öðru.
Nú fyrir skömmu hófust Landsbanka-
stjórarnir handa með fjárnám hjá mér
útaf skuldum við bankann, og nú fyrst
vaknar hjá mér hugmynd um tilgang
þeirra herra með því að neita mér um
að setja tryggingu fyrir sömu víxlum
og þeir nú krefjast fjárnáms eftir; sem
sé alt bendir til þess að þetta hafi átt
að vera einn liður. í hinu dásamlega á-
formi bankastjóranna, því að gera mig
gjaldþrota manD, fyrst alveg að ástæðu-
lausu að avifta mig starfi fyrir bankann
eða að gera mér allar framkvæmdir í
þvi atarfi ómögulegar, með því sum-
part að semja við óviðkomandi menn í
fjærveru minni meðan eg var að starfi
minu fyrir bankann. — sem eg álít, þar
sem bændur vestra buðu 10,000 kr.
borgun en sem bankastjórarnir settu
niður í 7000 kr. borgun, hafi bakað
bankanum minst 3000 kr. tap. Næsta
stig vóru skipin hér á höfninni. Banka-
stjórunum var kunnugt um 7000 kr.
tilboð í annað skipið, og tóku þeir ekki
þannig framfyrir höndur Björna Gísla-
sonar. er þeir afhentu okkur skjölin er
þeir kliftu neðan af eða létu klippa, að
þeir gerðu honum ófært að koma skip-
unum austur, þar sem þeir eftir að hafa
svikið orð aín og gerðir við Björn kröfð-
ust af honum þeirrar tryggingar, er
ekki var uppr. til ætlast. og einnig eins
og á stóð illfært að ná sér í peninga
til vátryggingar skipunum. Bankastjór-
arnir gátu ekki búist við því að eg, sem
var valinn af hinni eldri stjórn til þessa
starfa, gerðist leppur þeirrs, eða horfði
rólegur á það að eignir, sem mér var
trúað fyrir, yrðu að engu í höndum
mínum, og vildi eg taka fyrir það að
nokkuð félli á mig út af þeim gjörð-
um, er mér vóru þvert um geð, en sem
eg þó sem umboðsmaður hefði verið lát-
inn bera ábyrgð á. Útaf þes»u risu
málaferlin. Næsta stig var þvínæst
neitun á því að greiða mér umsamda
borgun fyrir starfið. Á fundi þeim er
bsnkastjórarnir boðuðu mig á í júní
áður en eg fór vestur, vóru ekki aðrir
en bankastjórnin og eg, sem sé báðir
gæsluatjórar líka. Þar aem allur ágrein-
ingur var jafnaður milli mín og Björna
Kristjánssonar, er aðeina vildi fá mig
til að ákveða innköllunargjaldið í vissum
procentum, varaðist eg ekki að taka
skrifiegt af stjórn bankans um þetta
atriði, enda sent þetta skriflegt til þeirra
áður en eg fór veatur, hver mín skil-
yrði væru, og munu gæslustjórarnir
kannast við að engum úr stjórninni á
fundinum hafi þótt það of hátt reikn-
að. í máli minu við bankann er mér
svo neituð fyrir undirrétinum að leiða
gæslustjórana aem vitni. Þegar svo
bankastjórarnir neita öllu og alt er
gert ómögulegt fyrir mér um upplýs-
ingar, gat eg ekkí stuð*t við annað en
bréf mitt er eg aendi áður en eg fór,
og samkvæmt því tildæmdi undirréttur-
inn mér vissa upphæð. En þá var nú
yfirrétturinn eítir. Hann fann það út
að Björn Kristjánsson hafði um veturinn
áður en samningar tókust milli okkar,
hótað mér með því að taka fyrir öll
viðskifti við mig ef eg héldi fram lög-
mætum umboðum af lögmætri atjórn
bankans. Málafæralumaður bankans gat
ekki rekið augun i þýðinguna, sem lá
í þessum orðum, því hann lýsir þau til-
hæfulaus, og bæjarfógetanum yfirsást
þar líka, og þá var ekki undarlegt að
mér skyldist sú skynsamlega hugsun