Ingólfur - 05.12.1911, Page 1

IX. árg.
49. blaö.
>-HWWWW-HWWWW HtKKKKHHK
IKTGÓLFTJIl
kemur út einu sinni í viku að minsta
kosti; venjulega 6 þriðjudögum.
Árgangurinn kostar 3 kr., erlend-
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund-
in við áramót, og komin til útgef-
anda fyrir 1. október, annars ógild.
Ritstjóri og ábyrgðarm.: Gunn-
ar Egilsson Laugaveg nr. 38. —
Má finna á afgreiðslunni frá kl.
11-12.
Afgreiðsla og innheimta í Kirkju-
strœti 12 kl. 11—12 og 4—5 hjá
P. E. J. Halldórssyni, lækni.
Horfurnar.
Vér höfum áður hér í blaðinu gert
að umtalsefni úrslit kosninganna og bent
á þær orsakir er til þess lágu, að svo
hlaut að fara «em fór. Vér höfum bent
á, að sá flokkur, sem ríkjum réði á
dögum Björns Jónssonar hafði, með öt-
ulli aðatoð foringja síns, komið svo ár
sinni fyrir borð, að það hefði mátt heita
firn mikil, ef þjóðin hefði viljað og get-
að trúað honum fyrir meðferð mála
sinna aftur; Það er því óþarft að end-
urtaka þetta hér, og óþarft að rekja
allar ávirðingar þeasa flokks og afglöp
þau, er áunnu honum vantranst þjóðar-
innar — það hefir verið gert svo oft
og svo rækilega, enda hefir nú þjóðin
sjálf kveðið upp i því efni ótvíræðan
dóm, sem ekki verður áfrýjað fyrst um
sinn.
Hitt liggur nær, að athuga nú hvað
framundau liggur og hvað nú á að
taka við, og er þá fyrst á að líta hvað
verða muni um stjórn landsins.
Á síðasta þingi var einsog kunn-
ugt er, ekkert flokksbrotið í bein-
um meiri hluta, 'eftir að klofningur var
kominn á Sjálfstæðisflokkinn. Eðlileg
afleiðing af því hlaut að verða sú, að
hver sú atjórn, sem við völdum tæki,
yrði að skoðast sem bráðabirgðastjórn
þarsem hún hlaut að atyðjast að nokkru
leyti við flokk, sem ekki var af henn-
ar saauahúsi.
Svo varð einnig um þann mann, er
við völdunum tók, hr. Kristján Jónason.
Hann studdist að miklu leyti við þann
flokk, sem i einu af aðalmálun-
um var honum andstæður. Ástæðan tíl
þeas, að hann gat þáð þann stuðning
af þeim flokki, Heimastjórnarflokknum,
og að sá flokkur gat veitt honum þann
stuðning, var meðal annars sú, að ágrein-
ingsmál þeirra, lambandsmálið, hlaut
af ýmsum oriökum að liggja niðri. En
afleiðingin af þeisu bandalagi varð líka
sú, einsog fyr er sagt, að itjórnin gat
ekki, og mátti ekki láta sjálfstæðapóli-
Reykjavík, þriðjudaginn 5. desember 1911.
tík til iín taka, hún varð að vera bráða-
birgðastjórn (Forretningsminiiterium);
enda lýiti Kr. Jónsson því yfir í prógram-
ræðu sinni á þingi í fyrra, að hann
liti þannig á atöðu lina, og að hann
myndi láta af völdum þegar í þingbyrj-
un að afstöðnnm kosningum, hvernig
sem þær færu.
Það mun því mega ganga að því
vísu, að stjórnarskifti verði að sumri
eða hvenær aem næsta þing nú kann
að koma saman. í öðrum löndum myndi
bráðabirgðastjórnin hafa farið frá völd
um þegar eftir kosningarnar. Eu hér
itendur nokkuð öðruviii á. í fyrsta
lagi er það, að sá flokkur, er núverandi
ráðherra ituddist við á síðastaþingi, er nú
eftir bosningarnar kominn í beinan meiri
hluta, og getur því frá þingræðissjón-
armiði ekkert verið því til fyrirstöðu,
að hann sitji áfram til þings. Og í
öðru lagi er staðháttum og öðru svo
varið hér heima, að erfitt er fyrir þing-
flokkana að ráða saman ráðum sinum
um eftirmanninn fyr en þing kemur
saman, og því er það að af prdkúsk-
um ástœðum mun vera réttara, að stjórn-
arikitin bíði þings.
Nú er að sönnu svo umhorfs á hinu
nýkjörna þingi, að örðugt er að segja
um það með vissu fyrir fram, hvernig
flokkar muni skiftast þar. Það eitt er
þó víst, að frumvarpsmenn eru þar í
allmiklum meiri hluta, og jafnvel þótt
sambandsmálið hafl ekki eitt ráðið kosn-
ingaúrslitunum, þá er það eina málið,
sem skiftir flokkunum nokkurnveginn
greinilega. Það vírðist því vera eðli-
legt, að næsti ráðherra verði valinn
með tillti til þess máls, hvort sem hinn
nýji meirihluti ætlar sér að láta sam-
bandsmálið nokkuð til sín taka í bráð,
eða hann lætur það liggja niðri fyrst
um sinn. En hvernig sem um það
fer, þá er það liðferðiileg ikylda flokki-
ins, allra orsaka vegna, að ráða því
máli ekki til lykta fyr en það að nýju
heflr verið borið undir úrskurð þjóðar-
innar, með nýjum kosningum eða á ann-
an hátt. Oss heflr aldrei komiðjil hugar,
að flokkurinn mundi bregðast þeirri
ikyldu sinni og vér erum þess enn full-
vinir, að þaðan -stafar engin hætta.
Flokkurinn mun hafa augun fullvel op-
in fyrir því, að þetta er mál, sem í
engra þágu er að flanað sé að. Rétt-
ait mundi það vafalaust vera, að láta
það liggja niðri nú um hríð, svo að
þjóðin fái að átta iig á því í næði og
æsingalaust.
Enda er nóg annað fyrir hendi. Stjórn-
arskránni var flaustrað svo af á siðasta
þingi, að ekki mun vera vanþörf
á að athuga hana rækilega, enda er
þar um svo stórvægilegar breytingar
að ræða og svo afdrifamiklar fyrir þjóð
vora, að það væri afarilla farið, ef að
þeim yrði hrapað. Og þá eru ekki lið-
ur tolla og skattamálin þess verð, eða
fjármálin yfirleitt, að þeim sé meiri
gaumur gefinn, en á dögum Björni Jóns-
sonar. Vér vonum að þess megi vænta
af hinum nýja meiri hluta, að hann sé
það samviskuiamari en fyrirrennari hans
að hann kannist við að ekki er sæmi-
legt að kaita burtu svo hundruðum
þúiunda skiftir af tekjum landsjóðs,
einsog gert var með bannlögunum, án
þess að tryggja sér að minsta kosti
jafn miklar tekjur í skarðið. Vér von-
um að hann hafi avo góðan vilja á að
varast víti fyrirrennarans, að hannláti
ekki bannlögin koma til framkvæmda,
án þess að tryggja landsjóði tekjur á
annan hátt en með samskonar mála-
mynda-pappirslögum um tekjuauka og
þeim, er fyrirennari ham lét sér sæma
að bjóða með farmgjaldifrumvai pinu.
Hér er vissulega nóg verkefni fyrir
hendi fyrir hina væntanlegu nýju itjórn
er að stóli sest á næsta þingi. Og það
traust þykjnmst vér mega bera til þess
flokks, er styður hina nýju stjórn til
valda, að hann líti nokkurnvegin heil-
brygðum augum á þau stórmál þjóðar
vorrar, sem framúr þarf að ráða, ekki
síst bannmálið, og að hann aé ekki
haldinn af neinni samskonar blindni að
ajúkleika og sá flokkur, sem þjóðin
steypti af itóli við síðustu kosningar.
Aunars hefði til lltils verið bari»t.
Um neyslu áfengis.
Fyrirlestur haldinn í bæjarstjórn
Kristianiu.
Eftir prófcssor dr. N. Wille.
Framh.
Eg kemit þá að þeirri niðurstöðu, að
það er óhófleg nautn á áfengi, aem hef-
ir ógæfu í för með sér, bæði fyrir ein-
staklingana og þjóðfélagið. Það er ó-
hófsnautnin, sem verður að takmarka
og uppræta með öllu, ef kostur er á.
En eg lofa hverjum og einum að ráða
því sjálfum, hvort hann vill neyta á-
fengis, ef hann bakar sjálfum sér ekki
tjón með því og verður ekki öðrum að
meini því að eg virði rétt einstaklings-
ins.
Eg er annarar ikoðunar en bindind-
ismenn, sem vilja uppræta alla áfengis-
nautn. Eu eg er á aama máli og þeir
um það, að það verður að eyða óhófs-
nautn þess. Að því leyti er takmark
mitt og þeirra hið sama.
Þá kemur spurningin um leiðina að
þessu marki: að þjóðin neyti ekki á-
fengii í óhófl.
Bindindiimenn hafa mikla trú á banni.
Ef menn eru sviftir öllu færi á að ná
í áfengi, geta þeir ekki heldur naytt
þess. Þetta virðist ofureinfalt, en fram-
kvæmdirnar sýna, að árangurinn hefir
ekki samsvarað því, er ráð var fyrir
gert.
Fyrir nokkrum árum átti eg fimm
vikna dvöl í bannbæ einum. Eg bjóst
við, að þar ríkti kyrð og ró, að hver
og einn rækti störf sin, færi snemma
^að hátta og snemma á fætur. Eg varð
fyrir miklum vonbrigðum. Eg hef al-
drei aéð eins marga ölvaða menn rápa
um á götum úti eins og þar. Það mátti
heyra öskur [og óhljóð fram eftir allri
nóttu, svo að menn gátu ekki sofið, og
það var háski að ganga úti á kvöldin,
því menn gátu átt það á hættu, að
þeim yrði gerður einhver óskundi.
Vera mín í þessum bæ breytti allmjög
skoðun minni á bleisun áfengisbannsins.
Vegna bannsim pöntuðu menn miklar
birgðir af brennivíni frá næsta kaup-
túni og voru miklar sendingar sendar í
einu. Það var þægilegra en fá það
•mátt og imátt. Afleiðingin var, að það
var drukkið meira heldur en gert hefði
verið, ef það hefði fengist á ataðnum.
Eg hef seinna aflað mér vitneskju
um, hverjar verkanir banniini hafa orð-
ið í öðrum bæjum.
Eg hefi hér í höndum skýrslur um
tölu þeirra manna, sem teknir hafa ver-
ið fastir í Stavangri, og um brennivíns-
sölu í nágrannabænum, Egersund, á
undan og eftir því að brennivínssölu
var hætt í Stavangri 1896, og að hann
varð bannbær 1897.
Teknir fastir Brennivlnssala
1 Stavangri i Egersund
1894 397
1895 436
1896 585 21,499 lítrar
Bann lögleitf.
1897 885 38,267 —
1898 972 38,753 —
1899 865 43,376 —
1900 1362 ■49,449 —
1901 1472 54,748 —
1902 1296 55,893 —
1903 1084 52,576 —
1904 859 53,883 —
1905 712 58,425 —
1906 605 58,619 —
1907 693 60,167 —
1908 933 68,582 —
Hér kemur það í Ijóa sem eg seinna
drep á, sem sé að áfengisnautnin vex
mjög mikið þegar góðæri er, og hægt
er að vinna sér inn mikla peninga.
í Friðrikasundi var salan feld með
atkvæðagreiðslu 1898; hún 7ar leyfð
aftur 1904, og felt aftur 1907. Áráng-
urinn er sem hér legir,
Teknir fastir dæmdir fyrir kteríir fyrir
o'löglega sölu glæpi
1896 946
eð * • 1897 1491
CO 1898 1600
1899 1568 7 276
1900 1615 17 278
o ö cð 1901 1543 36 300
PQ 1902 1675 19 220
1903 1625 21 251
1904 2299 28 245
1905 1892 21 190
oS "c3 • OQ 1906 1656 15 160
1907 1605 12
1908 1305 2
[ 1909 699 7
§ I 1910 1050 25