Ingólfur - 13.12.1911, Page 1

IX. árg.
IKTGÓLFUH \
kemur út elnu sinni i viku að minsta j
kosti; venjulega á þriðjudögum. \
Árgangurinn kostar 3 kr., erlend-
4 kr. Uppsögn skrifleg og bund-
in við áramót, og komin til útgef-
anda fyrir 1. október, annars ógild.
Ritstjóri og úbyrgðarm.: Gunn-
»P Egilsson Laugaveg nr. 38. —
Má fínna á afgreiðslunni frá kl.
11-12.
Afgreiðsla og innheimta í Kirkju-
stræti 12 kl. 11—12 og 4—5 hjá
P. E. J. Halldórssyni, lækni.
|-H-H-HHHft'HH'HHf#ftftftftfW'tftfifH>fKK#tf
Um neyslu áfengis.
Fyrirlestuv haldinn í bæjarstjórn
Kristianiu.
Eftir prófessor dr. N. Wilie.
Niðurl.
Áfengisbtnn um land alt nær ekki
fremur tilgangi sínum — að ölæði hverfl
flr sögunni — heldur en áfengisbanni í
bæjunumheftr tekist að uppræta drykkju-
sk»p í þeim. Auk þess fer það í bág við
persónufrelsis- og ábyrgðartilfinning
manna, að 95°/0 manna, sem neyta ekki
einhver* nautnardrykka i óhófl, akuli vera
varnað að neyta hans sér að ssklausu, af
því að 5°/0 neyta hans í óhófi. Mér
geðjast betur að því að ala þessi 5°/0
þannig upp, að þeim vaxi svo viljastyrk-
ur og stjórn á sjálfum sér, að þeir láti
af sfkri óhófanautD.
Eg er því algerlega samdóma, að of-
nautn á áf°ngi sé mikið böl, bæði í voru
þjóðfélagi og meðal margra annara
þíóða. Það er því áríðandi, að hún
verði takmörkuð sem unt er og best
er auðvitað að uppræta þetta óhóf með
öJlu.
En bannið nær ekki tilgangi sínum.
Hverra ráða á að neyta? Það á að
útvega
ódyra og ljúflenga drykki
sem annaðhvort ekkert áfengi er í eða
þá svo lítið, að þeir avífi ekki á heil-
brigða menn. Hið svonefnda tolllausa
öl í Danmörku fullnægir þessum kröf-
um og hefir atutt mikið að þyí að minka
drykkjuakapinn. í Bæverskum bjór,
sem bruggaður er og drukkinn í Miiu-
chen, er svo Jítið áfengi, að það er erf-
itt að verða ölvaður af honum. Á drykkju-
skálum í Miinchen má sjá drungalegt
fólk, en þetta stafar af því, að i ölinu
er „lupin“, en áfengið í því á engasök
á því. Þótt það sé drukkið óstjórnlega
mikið af öli í Miinchen, sjást menn þar
sjaldan mjög ölvaðir, að minnata kosti
kveður nándar nærri ekki eins mikið
að því þar og t. d. í Kristjaníu.
Eg held og, að uppeldi geti mikiðá-
unnið í þá átt að skapa hófdrykkju með-
al þjóðarinnar.
Það verður að innræta foreldrunum
þann hinn auðskilda og óbrotna sann-
leika, að þau mega ekki gefa börnum
áfenga drykki, ekki svo mikið sem til
Reykjavík, miðvikudaginn 18. desember 1911.
að seðja forvitni þeirra á, hvernig þeir menn forðí sér frá hegningu á þvi að
séu á bragðið. Fyrsta skrefið getur svifta sig ráði og rænu. Mérlíkarhitt
orðið mÁg afdrifamikið. Ef þeim er gefið miklu betur, að mönnum sé refsað fyr-
inn áfengi í meðalastað, verður að gera ir glæpinn (er þeir drýgðu í ölæði), eins
það þannig, að þau fái viðbjóð á því
heldur en þau langi í meira.
Þó hygg eg, að meira varði að fræða
æskulýðinn um þetta efni. Nu er slíkt
gert í kenslubökum í barnaskólunum,
en eg held að það komi fyrir lítið á
því reki. Þetta efni liggur börnunum
fj irri. Þá er menn komast á þann ald-
ur, að menn hafa þörf á slíkri þekk-
ingu, þá er hún og áminningarnar falln-
ar í firusku og gleymsku.
í unglingaskólunum er tíminn fyrst
hentugur til slíkrar fræðslu, þá er menn
eru komnír á þann aldur, að freisting-
arnar drepa á dyr. Þá á að kcnna
unglingunum, hve háskasamlegar af-
leiðingar ofnautn áfengis hafi í för með
sér. Það á að vekja sómatilfinningu
þeirrs, — ekki logna sómatilfinnÍDg,
sem því miður er ekki ótíð meðal æsku-
lýðsins, sem sé þá, að það aé hreysti-
verk að neyta *vo mikils af áfengí að
hægt er, heldur sanna sómatilfinning,
sem gætir þera hvað manninum sómir,
og forðast að sjjóvga andlega hæfileika
mannsina, svo að hann hrapi ekki of-
an á sama stig sem dýrin, eða lægra.
Þess konar lærdómur * myndi suka
viljakraftinn og hjálpa mönnum til að
ala sjálfa sig npp í öðrum efnum og
getur komið einstaklingunum að miklu
gagni.
Meðal sumraannara þjóða hafa menn
komist að raun um, að samhengi væri
milli drykkjuskspar og fátæktar. Því
minna sem menn vinna sér inn, því ríkari
er tilhneygingin til að leita sér hugg-
unar í ölvímunni. Vor á meðal virðist
hið gagnstæða eiga sér stað. Því betra
sem árferðið er, því meira sem fólkið
græðir, því meiri er drykkjuskapurinn.”
Það virðist svo, sem þvi fé, er afgangs
er, þá er nauðsynlegustu þörfum lífsins
er fullnægt, sé varið til óhóflegrar á-
fengisnautnár, lögreglusekta og annara
útgjalda, er drykkjuskapnum eru sam-
fara, og bæði eru þeim sem greiðir til
lítillar ánægju og CDgrar nytsemdar.
Ætli það sé ekki hægt að innræta
þjóðinni, að það er skynsamlegra að
spara slíkan afgang til að bæta efna-
hag sinn og ástæður, þótt það væri
ekki gert eins mikið að slíku og franska
þjóðin gorir. Með slikum sparnaði hafa
skólabörnin í Kristjaníu safnað 265,000
kr. á þremur árum.
Mér finat öflugasta ráðið gegn óhóf-
legri nautn á áfengi og öðrum löst-
um vera það að atyrkja mótstöðukraft
viljana. Lagaákvæði geta stuðlað nokk-
uð að þessu, en þá verða þau að bein-
ast að
óhófiiiu, en ekki saklausri uautu.
Það kemur einstuklingnum eínum við,
hvort hann neytir áfengis eða ekki.
En það gerir það ekki framar, efhann
sökum þeas fer á sveitina með fjöl-
skyldu sína eða verður öðrum að meini,
heldur varðar þjóðfélagið slíkt. Eg er
með því, að ströng lagaákvæði séu aam-
in gegn þesa konar ávirðingum. Eg
skil ekki þá hugsun lögfræðinganna, að
og þeir hefðu verið algáðir, er þeir
frömdu hann, og sé auk þess refaað
fyrir drykkjuskap.
Euginn getur óskað þess innilegar en
eg, að drykkjuskapur hverfi, en eg vil
að alíkt gerist með frjálaum vilja, en
ekki þvingun- Eg vil ekki veikja vilj-
anu á þvi að taka freistingarnar frá
mönnum. Þótt við gætum tekið þesaa
einu frá þeim, eru margar eftir, sem
lingerðir viljar falla í valinn fyrir. Eu
eg vil styrkja og herða viljann og skapið
svo að það fái ataðist freistingarnar.
Egill Erlendsson: Rastir.
Maður er nefndur Egill Erlendsson,
ættaður úr Biskupstungum. Hann er
ungur að aldri; sigldi íyrir nokkrum
árum tH Danmerkur og lagði atund á
sandgræðslu og fékst síðar við hana
hér á landi, þar til hanD, nú fyrir
skömmu, hélt til Vesturheims.
Áður en hann fór úr landi, skrifaði
hann tvær smásögur, Rastir nefnir hann
þær, og hefir Sigurður Jónsaon bókbind-
ari í Reykjavík látíð prenta þær ný-
lega.
Smáaögur þessar eru mjög þess veið-
ar að þeim sé gaumur gefiun, og var
það heppilega ráðið að koma þeim fyr-
ir almenningssjónir. Áð vísu hefði
höfundinum verið skaðlítið að láta þær
liggja lengur í saltinu hjá sér, því gall-
arnir sem á tögunum eru, en þeir eru
margir, eru flestir þess eðlis, að æfing
og vandvirkni áaamt lestri góðra út-
lendra skáldrita, mundi að líkindum
bæta að mestu leyti úr þeim.
En hinavegar er svo mikill akáldskap-
ur og avo góð tilþrif í sögunum, þótt
öratuttar séu, að bókin má teljast all-
mikill happadráttur fyrir þá sem akáld-
akap unna.
Fyrra sögukornið heitir Kjölfesta —
um hjón sem flosna upp. Maðurinn fer
til útlanda, öllum óvænt nema kouu
sinni, en hún fer á sveitina með barna-
hópinn. Seinna kemur maðurinn öllu
á réttan kjöl aftur, borgar skuldirnar
og seat að í sveitinni.
Ekki er trútt um að leaandanum
finniat hér kenna næstum því óeðlilegr-
ar bjartsýni; tryggðin og skilaemin er
hér svo ómenguð að lífið sjálft mun,
því miður, eiga færri dæmi þeirra en
sögurnar. Þó hefir höfundinum tekist
nokkurn vegin að fóðra þetta. Niður-
skipan efnisins er ekki vel þægileg í
þessari sögunni og stýllinn sumstaðar
nokkuð stirður og óeðlilegur. Mestur
gallinn á sögunni er sá, að höf. hefir
farið of fljótt yfir aumt, t. d. aðdragand-
ann að því, að konan sjálf hvetur að
síðustu mann sinn til burtferðar, þrátt
fyrir það að hún aftekur það með öllu
í upphafi; en hins vegar hefir höf. látíð
aér dveljast óþarílega lengi við annað,
sem minní þýðingu hefir. Samtölineru,
í báðum aögunum, víðast hvar óaðfinn-
50. blað.
anleg og sumstaðar ágæt, að því er
formið snertir. Hér er góð lýsing af
sveitalífinu, þegar fólk er við þurhey
og önnur betri, af illviljuðum sveitaróg
og þvaðri, þegar söguhetjan kemur heim
í hreppinn úr utar;för ainni; aá kafli
væri þarfur geatur á vökunDÍ á margt
heimili,
Síðari sagaD heitir Sólveig Efnið er fá-
brotin og viðburðirnirsvo sem annaðekki,
en að fornvinir finnast. Samræðaþeirraer
að vísu þannig, að tæplega er að búast við
að ómentuð kona — önnur þeirra er
reyndar prestsdóttir og kenslukona — tali
og hugsi sem Sólveig; en þessi annmarki,
að persónur aögunnar hugsi og tali vit-
urlegar, en »ömu atéttar eða tilsvarandi
fólk mundi gera í lífinu, er mál út af
fyrir sig og margir mestu rithöfundarn-
ir eru þar i sömu syndinni.
Það er ánægjulegt, næstum eins og
einhver æðri réttsýni hafi stýrt þvi, að
sjá höf. bafna hér þessu uppgerðardaðri
við ellica, foreldrana og ýmsar aðrar
þungbærustu búsifjarnar, sem æskan
stynur einna þyngst undir, ef nokkuð
er í æskuna spunnið. Og þetta er hér
í ofanálag gert svo látlaust og mildi-
lega að lesandinD rétt að eins eygir
bjarmaun af sjálfstæðislöDgun höfund-
arina ajálfs. Ellinni — móður Sólveig-
ar — er ekki gert raijgt til eða mok-
að á hana einni einnstu reku, sem ekki
á þar heima. Það er ólíkt að sjá lýs-
inguna á þessari viðureign, eða sams-
konar deilur í „Borgir“ eftir Guðmund
Magnússou, sem að ýmsu leyti öðru er
vel læsileg. Þar skamtar höf. ellinni
a!la koítina og drengakapinD, en æsk-
unni og byltingarmönnunum allan am-
lóðaháttinn og æruleys^; en höfundur-
inn gætir þess ekki, að sigur ellinnar
verður því smærri og meiri hégómi, sem
hann skapar mótstöðumennina auðvirði-
legri.
Fyrir þetta vandræðssker hefir höf.
Sólveigar tekist að sigla og það með
piýði. En meira er þó um það vert,
að yfir allri aögunni hvilir einkenni-
legur og skáldlegur blær og er sumt í
samræðu Sólveigar og kenslukonunnar
fyrirmynd að því er snertir samræmi
millum orðavals og efuis; stendur sag-
an að þessu leyti ekki að baki góðum
útlendum skáldsögum.
Það er óskandi að hvorki „dollarinn"
eða örbyrgð Ameríku taki pennan úr
hendi þessa unga rithöfundar.
Sigurður Sigurðsson.
Silfurbergsmálið.
Sökum þess, að orðum mínum í einka-
bréfi til Brillouins konsúls hefir, þrátt fyr-
ir það þótt bréfið væri trúnaðarbréf, verið
misbeitUil að koma inn hjá fólki alt of
háum hugmyndum um það verð, sem ég
á að hafa fengið fyrir silfurbergsbirgðir
mínar, neyðist ég til að endurtaka fyrri
ummæli mín um, að sú upphæð, aem
blöðin hafa nefnt, er gripin úr lauiu
lofti. —
Trúnaðarmaður hr. Brillouin, Jobin,
viiti silfurbergið á 15000 kr. og þá