Ingólfur - 24.06.1913, Page 1

XI. árg.
25. blaö
I IKTGÓLFtJR
^ kemur út að minsta kosti einu sinni
$ í viku á þriðjudögum.
jfc Árgangurinn kostar 3 kr., erlend-
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund-
in við áramót, og komin til útgef-
anda fyrir 1. október, annars ógild.
Ritstj.: Benedikt Sveinsson,
Skólavörðustig 11 A. Talsími 345.
5 Afgreiðsla og innheimta í Austur•
x strœti 3. Talsími 140.
HHW
Launahækkunin.
Nú fyrgt á elleftu stuudu, er ráðherra
er heim kominn frá Danmörku (með
lykkju á leið norður í Eyjafjörð til kjós-
enda ainna), var leyfi geflð til þess að
fá stjórnarfrumvörpin að sjá, og kynna
sér þau i einstökum atriðum. Talning
þeirra allra, er ekki eru sérlega mikil-
feng aum, birtiat á öðrum atað hér í blað-
inu; en hinum markverðustu, í aérstök-
um skilningi að minsta kosti, mun verða
gerð nokkuð aánar grein hér.
Pað eru frumvörpin nm launahækk•
anir ymsra embættismanna þessa landa.
Þau eru nokkur talsins, eða í fleiru lagi,
því að ekki er nú einuaiani svo, að hér
sé um eina heild að ræða, eða alsherjar-
endurbætur á launabögum ombættii-
manna allra - - «em þó gæti verið akilj-
anleg tilraun til að koma tilhögum em-
bættanna yflrleifct í betra horf, jafn-
framt því sem meiri jöfnuði yrði á
komið í launakjörum þeirra o. s. frv.
Nei, hér og þar er „gripið niðuru, að
■jálfsögðu þar sem atjórnarráðinu (ráð-
herra) heíir fundist þórfin brynust. Og
ekki erjj mikill vafi á því, að það háa
ráð álítur «ig hafa glegst auga fyrir
þesskonar Bþörfum“, en að almenning
skifti það litlu — enda þótt verið sá
að ráðstafa almonningafé til starfsmanna
þjóðfélagsias —; það votta greinilega
aðfarir þær, sem við eru hafðar, þar
sem farrð er á bak við þjóðina, en mál-
unum «ópað inn á þing (að likindum í
þeirri von, að það reyniít hinni góðu
atjórn auðaveipt), án þeas að megi bera
þau beinlini* undir þjóðina áður. Til
þess er ekkert tækifæri gefið. Þá fyrst,
er farið hefir verið með þeasi „í»lenzku“
frumvörp til dönaku atjórnarinnar suður
í Kaupmannahöfn, er það, sem hún hefir
leyft að kæmi fram á ajónaraviðið,
borið fram fyrir íslendinga „til »am-
þyktar á alþingi" — eftir að útséð má
kalla um, að það komist fyrir nókkurn
þingmálafuud á landinu og þar með
undir álit og atkvæði þjóðarinnar!
Og trúlegast mun það nú lika hafa
þótt óhultara, að almenningur fengi ekki
að fjalla um þessi frumvörp meir en
góðu hófi gengdi. Það sýndi sig ber-
lega, er Ing. í vor gat um þeasa mikils-
verðu „framfara-nýjung“, er stjórnin
hefði í hyggju að færa landsmönnum.
Þá var það fullyrt, að efít væri á baugi
hjá stjórnarherrunum að láta hefja rann-
sókn, til þes» að komast fyrir það, hvern-
Reykjayík, þriðjudaginn 24. júní 1913.
17'aupendur Ingólfs eru beönir aö muna
eftir aö gjalddagi er 1.
ig þessu launungarmáli þeirra, er þeir
ætluðu sér að varðveita sem ajáaldur
auga sín», hefði orðið upp ljóstað, »vo að
refaað yrði tifhlýðilega fyrir það ódæði!
Aðalinntak fyrirætlana stjórnarinnar um
launahækkunina varð þó lýðum kunn-
ugt með þessum hætti, svo að þjóðinni
hefir gefist nokkur kostur að vita, hvað
um var að vera, þótt ekki væri til þess
ætlast. —
Enginn hefir í sjálfu sér neitt á móti
því, heldur telur það miklu fremur sjálf-
sagt, að starfsmenn þjóðfélagsins, embætt-
is mennirnir, hafi sæmileg laun. Hæfilega
borgun fyrir starf sitfc eiga allir að fá,
hver eftir þvi sem starfið er mikilsvert
talið. Enginn alvarlega hngsandi mað-
ur sér heldur eftir því fé, sem úr land»-
•jóði rennur til góðra starfamanna og
nýtra.
Engum mun þvi til hugar koma, að
amaat við sjálfu innihaldi þeirra af hin-
um nýju launaákvæðum, er snerta t. d.
hreppstjóra eða kennendur Mentaskól-
ans. Ekki verða hrepp»tjórarnir of-
feitir, þótt fái 1 kr. fyrir hvern tug
hreppsbúa og jöfnuður og kjarabót má
kallast nauð»ynleg við ikólann. Vitan-
lega verða líkar reglur að gilda um
Kennara«kólann, úr því hann er nú til,
þar »em hann, og eins og hann er.
En um þörf han* og fyrirkomnlag yfirleitt
vóru þegar í byrjun skiftar skoðanir
og eru eðlilega enn ídag; þykirmönn-
um »em öllu notadrýgra og landinu ein-
kum stórum ódýrara hefði verið, að
halda þann skóla áfram í Hafnarfirði
(Flensborg).
Ekki getur það heldur þótt órétt-
látt, að laun embættismanna fari nokk-
uð hækkandi eftir atarfatíma (o: byrjnn-
arlaun sé lægst, hækki með embættia
aldri).
Nei — en það, sem hér kemnr til
mála gagnv&rt þessum launabreytingum
(hækkunum), er, að nú er hvorki
tími hentugur til þeirra, né hagur
landssjóðs því vaxinn, að standast
aukin útgjöld til þeirra hluta.
Og *ú feikna-óskamfeilni setur mál-
ið alveg yfirum, að farið er fram á að
hækka laun nokkurra hálaunuðnstu
emhættismannanna liér í Rcykjavík,
■em annaðhvort eru fulllaunaðir fyrir,
eða allsendia óþarfir sem embættiamenn.
Eigum vér þar við biskup og landrit-
ara; hvorttveggja það embætti er óþarft
með öllu, enda mætti segja, að oflaun-
uð sé nú, þar »em biskup hefir 5000
kr,, en landritari 6000. Sök sér væri
nú, ef launahækkunin ætti að ein» að
gilda framvegis; en svo er ekki. Hún
á að verka aftur fyrir sig, avo að hún
er bein launahækkun hinna núverandi
embættiamanna (liðin embættisár þeirra
teljast »em »é), og komast þeir þannig
nær allir þegar í hæstu laun og þau,
er þeir hafa nú, eru byrjunarlauna-upp*
hæðir! Þannig yrði landritari þegar
launaður með 6500 kr. o. s. frv. Má að
vi»u gera ráð fyrir, að þetta hafi verið
tilgangurinn en ekki verða „nýmælin“
meir aðlaðandi fyrir það.
Um yfirdóminn má það með sönnu
segja, að laun dómendanna ern næg
eins og þau nú eru, á meðan fyrirkomu-
lagið er það, að þeir mega vasast í öllu
öðru með dómaraatöríunum. Og engin
tiltök eru að koma á launabækkunar-
breytingum, nema um leið sé gerðbreyt-
ing á atlri skipun dómsins, þannið að
hann verði æðsti dómur landsins (hæsti-
réttur), örugglega trygður á alla lund,
sem vonandi verður bráðlega. — Skrif-
stofuetjórar atjórnarráðsins verða og að
gera sér að góðu að bíða, a. m. k. þang-
að til þörf þykir að bæta líka kjör
annara stjórnarráðsstarfamanna, en ekki
er neitt i þá átt í þesium launafrum-
vörpum. Sömuleiðis vita víst fáir um, að
landsverkfræðingurinn (er vill verða kon-
ungl. embættiamaður) líði aérlega nauð,
með þeim kjörum, er hann nú hefir.
Og þar fram eftir götunum.
Meðan svo er, að hvorki stjórn né
þingi þykir fært, sökum fjárskorts, að
ráða8t í hin nauðaynleguítu útgjöld til
ýmsra þarfa-fyrirtækja, er það meira
en hlægilegt að bera slíkt hneyksli fram
sem þessar launahækkanir eru, sumar
að minsta koati (þar sem meðal ann&ri
er dirfst að byrja að ofan, á hinum'há-
launuðustu!). Er og enginn vafi á, að
þeim verðnr „styttur aldur“ við fyrsta
tækifæri. Ætti þingið ekki að eyða í
það löngum tíma.
Átrúnaður.
Hugleiðingar um ýms opinher
fyrirbrigði.
IV.
Það er nú kunnugt um próf. Har.
NíelsaoD, af frásögnum þeirra, er til
þekkja, og „vitnisburði“ hans sjálfa,
að hann er aá öndunga þessa bæjar (að
m. k. þeirra, er mentaðir eru), sem einna
me»t auðtrúa hefir verið og er á öll
„fyrirbrigðin“, jafnvel þau fáránlegustu.
Alt er þar orðið honum hreinn átrún-
aður, að því er virðist.
Með það fyrir augum verðnr það
skiljanlegt, sem ella myndi óhugsandi
talið, að ekki varð vart við að guð.
frœðisprófessorinn hneykilaðist minstu
vitund á því, þótt gert væri í skopleikn-
um gys að „guð*orði og kirkjutrú“, sem
sumir aðrir „vandlætarar“ báru fyrir
sig (vitanlega ranglega). Nei, hann
hneykilaðist alls ekki fyrir hönd guðs,
heldur fyrir hönd „andannauH Þar
var goðgá framin, annarstaðar ekki,
fanst honum — og hafði hann þó hvorki
heyrt leikinn né séð!
Andatrúin, ásamt öðrum nýtísku-
„sannindum“, virðast þeisum kenni-
manni algerlega komin í »tað þe»», sem
hingað til hefir alment verið haldinn
lúterikur rétttrúnaður.
Vissulega mun óhætt að fullyrða, að
gersamlega einstakt sé það, að evangel■
isk-lúterskur guðfrœðisprófessor, launað-
ur embættismaður og kennimaður í fast-
skorðaðri ríkiskirkju (þjóðkirkju), leyfi
»ér að halda opinberan úthrciðslufund
í andatrú! í íambandi við skopleik
■túdenta hefir það jafnvel komið til orða
hjá hinum sárreiðu, að sómi háskólans
væri hér í veði og að háskólaráðið hefði
átt að skerast í leikinn. En ætli ekki
mætti með meira rétti spyrja hér: Á-
lítur háskólinn virðingu ainni á engan
hátfc misboðið með þannig löguðu fram-
ferði prófessoranna ? Gerir háskólaráðið
sér enga grein fyrir þessháttar fyrir-
brigðum, er gerast fyrir augum allra?
Og sérstaklega: Er guðfrœðisdeildin
öll hér á einu bandi ? Hafa hinir kenn-
endurnir ekkert við þetta að athuga?
Þar sem alls ekki hefir komið frara,
að svo væri, og þeir „leyftu þetta at-
hugasemda- og mótmælalaust að öllu leyti,
verður að álít*, að guðfræðisdeildin í
beild »é á einu og sama máli og próf.
Har. Níelsson.
Að svo vöxuu máli ber hún og allir
kennendur hennar, sameiginlega ábyrgð.
Ekki þarf nú mörgum blöðum um
það að fletta, að andakukl og þesskonar
„»æringar“, fréttaleitun af framliðnum
o. s. frv. er allskostar ósamrímanlegt
kristinni trú, ein» og hún hefir verið
boðuð víðast hvar og ekki sízt lútersk-
um sið; þessháttar hlýtur því að vera
trúarvilla, ef því er blandað saman við
hana — enda hefir allajafna verið litið
svo á — og óleyfilegt þeim, sem hafa
skuldbundið sig til að fylgja kristnum
réttrúnaði, lögskorðuðum og ákveðnum,
eins og hin evangelísk-lúterska þjóð-
kirkjutrú er. Nú er það vitanlegt, að
til þessa hafa ikuldbundið sig (með eiði)
klerkar og kennimenn þeirrar kirkju
og eru refsiverðir, ef þeir geraist þar
brotlegir; sömu skyldu háðir eru og
guðfrœðiskennendur hennar (þjóðkirkj-
unnar), eins og síðar mun aýnt verða.
í fyrirlestri þeim, er próf. H. N. hélt
í fyrra um spámeunina, kom það m. a.
mjög greinilega í ljós, hvernig trú hans
um þeisi atriði er farið. Hann kvað
sem «é spámennina alla hafa verið miðla
— það væri allur galdurinn. Qildir
sama um Jesú frá Nasaret; hann taldi
próf. með&l spámannanna (sem í ijálfu
sér er ekki rangt).
Hann — Jesús Kristur — er þá hjá
guðfræðisprófessornum orðinn aðeins
miðill, þ. e. maður með „miðilsu-gáfu,
samskonar og t. d. Jndriði Indriðason,
sem „miðill“ var hjá öndungafélag-
inu hér í Reykjavik! í líkræðu þeirri,
er sami próf. hélt yfir Indriða þesium
látnum, var og ekki annað að heyra en
að hann teldi hann meðal hinna mestu
spámanna,eðajafnvel meðalgangara milli
guða og manna.
Getur nú annað eins og þetta verið
réttar kirkjukenningar, evangelisk-lút-
erikar? Þyí fer fjarri!
í andalestri sinum, sem drepið hefir
verið á í greinum þesaum, taldi guð-
fræðisprófesiorinn það einna me»tan (og
reyndar þann eina) ágalla á nyju guð-
frœðinni þýsku — »em hann ella að-
hyllist í öllum greinum og próf. Jón
Helgason hefir me*t flutt hér á landi —,
að hún hefði ekki (ennþá) innlimað í
kerfi sitt hinn nyja sannleik: anda-