Lögrétta - 16.08.1907, Page 1

LOGRJETTA
= Ritstjóri: PORSTEINN GÍSLASON, Þingholtsstræti 17.=
M 30.
Reykjavík 1<>. ágúst 1907.
II. ár
Stopp!
3 atvinnugreinar lagðar i
eyði fyrirvaralaust.
Vindlaverksmiðja, sem Maga-
sínið hefur rekið með laga-
vernd í 7 ár, verður nú
stöðvuð fyrirvaralaust, og á-
höldin seld fyrir lítilræði.
Áhöldin nema 4700 kr., ó-
unnið efni 4500 kr., vindlar
um 12000 kr. Atvinnu er
leitað handa 15 útlærðum
stúlkum, sem nú verða at-
vinnulausar, auk þeirra, sem
verða að fara af landi burt.
Brjóstsykur-verksmiðju-áhöld,
að upphæð kr. 6162,05, verða
einnig seld nú þegar fyrir
lítilræði.
Flutningafæri, 100 hestar,
reiðtygi, vagnar og aktygi,
verða seld áður en Guðjón
verður útflutningsstjóri, og
þar sem hneykslanlegar
ferðaáætlanir hvort sem er
banna ferðamannastraum inn
í landið.
% Zh. fi. íhomsen.
Svar til „3ngólfs“.
Jeg hatði í 30. tölubl. þessa blaðs
skýrt frá því, hvaða ályktun Þing-
vallafundurinn 1873 heíði samþykt
sem grundv'óll fyrir sambandi íslands
og Danmerkur, sem sje, að ísland
hafi konung einan sameiginlegan með
Danmörku.
Jeg skýrði einnig frá því, sem
sögulegum sannleika, samkvæmt ít-
arlegri og glöggri fundarskýrslu í
„Víkverja" í 8.—9. tölublaði 1873,
að Jón Sigurðsson forseti og þeir,
sem honum fylgdu þá, hefðu harð-
lega mœlt á móti því á fundinum, að
sambandsgrundvöllurinn væri ákveð-
inn og afmarkaður svona þröngur;
að Jón Sigurðsson og skoðanabræð-
ur hans hefðu haldið því sterklega
fram þá, að »þjóðerni voru vceri í
engu misboðið pó að vjer hjeldum
þeim málum, sem vjer hejðum nú
{187.3), sameiginlegum viðDani, auk
konungs«.— Að þeir hefðu jafnvel
sagt, „að það væri töluverður hag-
ur fyrir Island, að hafa þessi 7 má!
sameiginleg við Dani— 1. konungs-
ættina, 2. viðskiíti við önnur lönd,
3. vörn gegn öðrum iöndum á landi
og sjó, 4. peningasteðja, 5. hölds-
rjett (rjettindi innborinna manna), 6.
póstgöngur milli Danmerkur og ís-
lands, 7. ríkisráðið — því með eig-
in kröftum mundum vjer eigi geta
komið miklu eða nokkru til leiðar í
þessum efnum". Vjer gætum mjög
vel verið frjálst þjóðfjelag, þótt vjer
hetðum sum mál sameiginleg við
Dani«, hefðu þeir sagt.
Ennfremur skýrði jeg frá, að þá
er fundurinn vildi kjósa J. S. til að
flytja fyrir konung vorn bænarskrá
fundarins, þá hefði hann lýst yfir því,
að hann gæti sjálfsagt eigi flutt þá
bænarskrá fram fyrir hans hátign
konunginn, er færi fram á það, er
hann hefði mótmœlU, og þegar ein-
stakir fundarmenn sögðu, að þeir
með kosningunni hetðu viljað sýna
J. S. það traust og þá virðingu, er
þeir bæru fyrir honum, þá hefði hann
talið á þá fyrir það, að þeir hefðu
getað haldið hann (sig) svo ósfóðug-
an og kviklyndan, að hann nú vildi
fylgja því fram, sem hann hejði mót-
mælt\ »Það væri skylda hvers manns
jafnan, að fylgja sannfæringu sinni,
og það væri lítið traust til manns
að halda, að hann mundi bregða út
af því«. »Hefði fundurinn haft traust
á sjer (J. S.), þá hefði hann aðhylst
tillógur sínar", sagði Jón Sigurðsson.
Svona gekk nú til á Þingvallafundi
1873. Það verður ekki út skafið; það
eru til ómótmælanlegar sannanir fynr
því.
En jeg hafði verið svo óvarkár í
áðurnefndri grein minni að hætta
mjer út í að reyna til að finna nokk-
urn botn í ályktun Þingvallafundar
stjórnarandstæðinga 1907. Það mun
flestum, „sem komnir eru til vits og
ára“, ofvaxið, að finna þar botninn.
Jeg hef framið þá goðgá, að láta
í Ijósi, að sá fundur bygði á sama
grundvelli sem Þingvallafundur 1873,
vildi sem sje, að einungis væri 1 —
eitt — mál sameiginlegt með Dön-
um og íslendingum, og vildi þar af
leiðandi ekki, að sameiginlegu mál-
in væru 7 — sjö — eins og Jón Sig-
urðsson hjelt fram 1873.
Jeg get haft það mjer til afsök-
unar, að útlit er fyrir að „ísafold"
hafi líka skoðun og jeg, eftir því
sem kom í Ijós í 46. tölubl. hennar,
þar sem hún talar um „óhagganlega
grundvöllinn" = konung einan.
En í „Ingolfi" kemur sú gáfulega
skýring á ályktun Þingvallafundar
1907, að þar sje „að eins lagt til
grundvallar það, sem samþykt var
á fundinum 1873 (nl. að konungur
einn sje sameiginlegt mál), en jafn-
framt viðurkent, eins og J. S., að
landinu væri enginn óhagur að hafa
einhver mál sameiginleg við Dani“.
Og fundurinn 1907 („var algerlega
samdóma fundinum 1873 um stjórn-
arstöðu íslands ' gagnvart Danmörku,
en hann aðhyllist einmitt tillógur J.
S., þar sem hann býst við sjerstók-
um samningi um önnur viðskifti
landanna, — alveg eins og J. S. vildi
á fundinum 1873“ (Ingólfur 30. tbl.).
Það tvent er við þessa skýring að
athuga, að hún er bæði hugsunar-
villa og ósannindi.
Það er hugsunarvilla að gera ráð
fyrir, að sameiginlegu málin geti
verið bæði: einungis konungur einn
og líka einhver önnur mál, t. a. m.
þau 7 — sjö — mál, er J. S. vildi
1873 að væru sameigiuleg mál, og
sem þá voru öll talin upp í röð og
gert öllum jafnhátt undir höfði. „Ing-
ólfur" ætti að vera kominn svo til
„vits og ára", að honum væri ekki
ofvaxið að skilja það, að þetta get-
ur ekki samrýmst, og að hann smán-
ar Jón Sigurðsson með því að væna
hann þess, að hann hafi ekki skilið
1873, hverju hann þá var að mót-
mæla.
Og ósannindi eru það, að munur-
inn á skoðun Þingvallafundar 1873
og skoðun J. S. þá hafi að eins ver-
ið sá, að J. S. hafi viljað hafa
sjerstakan samning um önnur við-
skifti landanna (önnur en konung),
en fundurinn ekki viljað það. Fund-
arskýrsla Víkverja er skýr og glögg,
og munurinn á skoðununum kemur
berlega í ljós, sá sem sje, að fund-
yrinn vill einungis eitt sameiginlegt
mál, konunginn eða konungsættina,
en J. S. vill að þau sjeu 7, sameig-
inlegu málin. Þetta er skýr og klár
sögulegur sannleiki, sem ekki verð-
ur hrakinn með hugsunarþvælum eða
hugsanagraut. Fundarskýrsla Vík-
verja gefur ekkert tiletni til, aðskrökva
því upp á Jón Sigurðsson, að hann
hafi 1873 viljað hafa einungis eitt
mál sameiginlegt við Dani, nfl. kon-
unginn eða konungsættina, en gera
svo sjerstakan samning við Dani um
einhver fleiri mál, sem ekki væru
sameiginleg mál, heidur sjermál ís-
lands. Um slíkan sjerstakan samn-
ing um sjermál ísjands er ekki tal-
að eitt orð 1873 eftir skýrslu Vík-
verja, hvorki af J. S. nje öðrum.
Það er tómt skrök hjá „Ingólfi".
Jeg hafði í 30. tölubl. Lögrjettu
sagt blátt áfram frá því sem skeðiá
Þingvallafundi 1873 og vitnað orð-
rjett í skýrslu Víkverja um fundinn,
svo að „þekking" mín og „skyn-
bragð" á því, „hvert var starf og
stefna Jóns Sigurðssonar í sjálfstæð-
ismáli voru“ og „skynsemd" mín og
„dómgreind" á því atriði komst þar
alls ekkert að. Jeg Ijet einungis
fundarskýrsluna tala. Það getur ekki
»Ingólfur« hrakið.
En jeg bætti því við frá eigin
brjósti, að ástœður Jóns Sigurðsson-
ar á móti fundarályktuninni 1873 væru
svo viturlegar, að þær væru enn í
fullu gildi, þótt 34 ár sjeu nú liðin
síðan þær voru fluttar fram. Það
má vera, að þessi orð mín sjeu að
dómi »Ingólfs« vottur um skort á
sskynsemd og dómgreind«, »þekk-
ingu og skynbragði á því, hvert var
starf og stefna Jóns Sigurðssonar".
Það verður þá að hafa það.
En jeg bætti þá líka við efasemd
um það, að flokkur fulltrúanna á
fundinum 1907 mundi hafa meiravit
á stjórnmálum, en Jón Sigurðsson
hafði, eða opnari augu fyrir heiðri
lands vors og hagsæld þess. Jeg hef
sömu efasemdirnar enn þá, og skal
þó með ánægju bæta »Ingólfi« við
inn í flokkinn.
Það er óvarlegt af »Ingólfi«, að
tala um »eindrægni« í fulltrúakosning-
um allra flokka í landinu til Þingvalla-
fundar 1907, þar sem öllum lýð er
ljóst, að meira en helmingur allra
hreppa í landinu kusu engan fulltrúa
og sendu engan fulltrúa, og að marg-
ir fulltrúarnir voru kosnir með nauða-
fáum atkvæðum og það misjafnlega
vel fengnum. Og ekki er þá lið
»Lögrjettu«-m.anna sjerlega fátt í
landinu, ef það er satt hjá »Ingólfi«,
að allir þeir megi með þeim teljast,
sem ekki vildu taka þátt í fulltrúa-
kosning 1907.
En jafnvel þótt lið »Lögrjettu«-
manna væri svona margt, mundu þeir
þó telja góðan feng í Jóni Sigurðs-
syni. Og ekki er víst, að J. S. þyrfti
að segja við »Lögrjettu«-menn svo
þykkjuþung orð, sem hann sagði um
Þingvallafundinn 1873: *Hefði fund-
urinn haft traust á mjer, þá hejði
hann aðhylst tillögur mínart. (»Vík-
verji 1873, bls. 33). .
Halldór Jónsson.
Rædnr
frá konungsheinisókninni.
Ræða G. Björnssonar til ríkisþingsmanna
við morgunverð 30. júlí (komndaginn).
Háttvirtu ríkisþingsmenn!
í nafni alþingis segi jeg yður vel-
komna til íslands.
Þegar vjer skildum í fyrra, varð
oss að orði: „Vjer sjáumst aftur að
ári“.
Þessa fyrstu fagnaðarstund viljum
vjer alþingismenn nota til þess, að
færa yður innilegar þakkir fyrir síð-
ustu fundi vora, fyrir alúðlegar við-
tökur, veglegar veislur, fyrir alla dvöl
vora í yðar fagra föðurlandi.
Oss er um megn að veita yður
jafn veglegar viðtökur sem þær, er
þjer veittuð oss, en vjer höfum fullan
vilja á því, að sýna yður sömu alúð.
Vjer óskum þess af heilum hug,
að vinátta sú og viðkynning, sem
gerðist oss í millum í fyrra, megi
aukast og eflast við samvistir vorar.
þær er nú fara í hönd.
Þjer standið hjer öðruvísi að vígi
en vjer hjá yður.
Vjer alþingismenn þektum Dan-
mörku, höfðum flestir komið þangað
áður og dvalið þar og skildum móður-
mál yðar.
Þjer, góðir menn, sjáið nú í fyrsta
sinni ísland og íslensku þjóðina.