Lögrétta - 04.05.1910, Blaðsíða 2

84
L0GRJETTA.
Versl. DAGSBT(ÚN
Hverfisg. 4, Tals. 142, Reykjavík,
hefur nú fengið allar sínar nýju,
Fj ölbr eyttu, Smekklegu og O d ý r 11
Sumarvörur.
Vefnaðarvörur af öllum tegundum.
Kvenfatnað, ytri sem inri.
Höfuðföt, fyrir Konur, Karla og Börn.
Stærsta úrval í bænum.
R egnkápur — Sundföt — m. m. fl.
kalli í Auslurdölum 8. des. 1832,
hefur land vort tekið stórkostlegum
breytingum. Hugsunarliátturinn er
orðinn allur annar en hann þá var,
bæði að því er snertir atvinnumál,
stjórnmál, þjóðfjelagsskipun og trú-
brögð.
Auðvitað er þetta ekki verk nokk-
urs einstaks manns. Mörg hjól
verða að grípa hvert inn í annað,
til þess að skapa aðrar eins breyt-
ingar. En þótt vjer leitum innan
um öll hin stærri og smærri hjól,
sem knúið haía þetta land fram í
menningaráttina síðustu 50 árin,
finnum vjer ekkert stærra og kröft-
ugra en Björnstjerne Björnson.
Síðan hann var unglingur, hefur
hann stöðugt verið á dagskrá. Og
hann hefur komið alstaðar við,
jafnt í stórmálum okkar og hinum
smærri skærum. Hann hafði svo
mikla krafta, var svo vel útbúinn
frá náttúrunni, andi hans var svo
stór og umsvifamikill, hjarta hans
svo næmt fyrir öllum tilfmningum,
að hann hafði ávalt eitthvað handa
öllum. Hann orti og ritaði, talaði
og prjedikaði, svo að rödd hans
heyrðist út í hvern afkima lands-
ins. Það var eins og ómur af
málmi í rödd hans, og það voru
strengir á hörpu hans, sem berg-
máluðu í hverju norsku hjarta.
Sjerlega rökdæmur eða djúp-
hygginn hefur hann aldrei verið.
Hann er tilfinningamaður og augna-
bliksmaður. Margt af dómum hans
um menn og málefni rifnar því í
öllum saumum. En hann vildi
ávalt vel. Jafnvel þegar hann húð-
fletti og barði, vildi hann vel. Hann
breytti altaf eins og hann breytti í
nafni rjettlætisins, frelsisins og
mannkærleikans.
Hann byrjaði skáldskap sinn
með því að lýsa norskri náltúru
og norsku fólki. Síðan varð hann
boðberi þeirra andlegu hreyfinga,
sem vöknuðu hjá stórþjóðunum. í
mannlýsingum sínum lætur honum
best að lýsa hinu góða. Kraftin-
um, jafnvel hinum ótamda, hráa
krafti, lætur honum einnig að lýsa.
En hið vonda hefur eins og vikið
undan honum. Og þetta er í sam-
ræmi við eðli hans. Hann er sjálf-
ur góður og sterkur. Vondur er
hann aldrei.
Ræður hans og blaðagreinir hafa
ef til vill haft enn víðtækari áhrif
á þjóðina en skáldskapur lians.
Hann hafði tíma til alls og hann
hefur aldrei hlíft sjer.
Sem mælskumaður er liann óvið-
jafnanlegur. Sem blaðamaður er
hann ekki ætið ljós, en nær þó
venjulega vel eyrum almennings.
Rjettlætið er grundvallarhugsunin í
blaðagreinum hans og ræðum. Og
hvort sem hann talar eða ritar i
blöð, er hugmyndaauður hans svo
mikill, að ræður hans og greinar
verða einkennilegar.
»Að nefna nafn hans er sama sem
að lyfta upp hinum norska fána«,
segir Georg Brandes i ritgerð um
Björnson. Og þetta finst okkur
líka. Fremur nokkrum öðrum ein-
stökum manni er það honum að
þakka, að við höfum vaxið sam-
an sem þjóð, eins og nú er orðið.
Við höfurn mikla þakklætisskuld að
gjalda skáldinu Björnson, en enn
stærri þakklætisskuld Norðmann-
inum Björnson«.
Eiifsika þingid.
Eflir að samkomulagi var náð
þar í neðri málstofunni um fjár-
lagafrumvarp stjórnarinnar, kom
stjórnin, eins og til stóð, fram
með tillögur sinar um takmörkun
á neitunarvaldi lávarðamálstof-
unnar gegn lagafrumvörpum, sem
neðri málstofan hefur samþykt.
Tillögurnar voru samþyktar í
neðri málstofunni um miðjan
síðastl. mánuð. Asquit forsætis-
ráðherra hafði þá sagt í þingræðu,
að ef lávarðamálstofan fjellist ekki
á þetta, mundi stjórnin þegar i
stað snúa sjer til konungs og
benda honum á ráð til þess að
tryggja tillögunum lagagildi. Ef
stjórnin sæi sjer ekki fært, að
koma þessu fram, þá mundi hún
annaðhvort biðjast lausnar við-
stöðulaust eða þá rjúfa þingið.
Að þessu var mikill rómur gerð-
ur af fylgismönnum stjórnarinnar.
Balfour tók til máls þegar á
eftir og lagði áherslu á, að ekki
væri óhugsanlegt að til þess kæmi,
að forsætisráðherrann sæi sig
neyddan til að biðja konunginn
að bæta við 500 lávörðum, án til-
lits til þess, hvort mennirnir, sem
fyrir valinu yrðu, væru verðir
þess sóma. Balfour kvað Asquit
með þessu stofna krúnunni í
vandræði; framferði hans i þessu
máli sýndi, að hann hafði annan
skilning á því, hverjar skyldur
hans væru, en allir fyrirrennarar
hans hefðu haft; hann virtist
reiðubúinn til þess að fórna öllu
því, sem honum, samkvæmt stöðu
sinni, væri manna skyldast að
varðveita.
Fað er talið víst, að lávarða-
málstofan ætli ekki að beygja sig,
enda má ráða það af orðum Bal-
fours, sem til eru færð hjer á
undan.
Neiti konungur algerlega stjórn-
inni um liðsinni sitt til þess að
koma fram málinu, þá fer ráða-
neytið frá, en mun því aðeins
rjúfa þingið, að konungur heiti
liðsinni sinu, ef stjórnin sigri við
kosningarnar, sem þá færu i hönd.
Þingsályktunartillögur Asquits
eru þessar;
1. að efri deild sje með lögum
lýst ófær um að fella eða breyta
lögum viðvíkjandi fjárveitingum.
2. að takmarkað verði með lög-
um vald efri málstofunnar með
tilliti til annara lagafrumvarpa en
þeirra, sem snerta fjárveitingar,
þannig, að hvert frumvarp, sem
neðri málstofan hefur samþykt á
þrem þingum samfleytt og sent
efri málstofunni að minsta kosti
mánuði fyrir þinglok, verði að
lögum án samþykkis efri málstof-
unnar, ef konungur veitir sitt sam-
þykki til þess. Þó skulu liðin
eigi minna en tvö ár frá því að
frumvarpið var fyrst borið upp í
neðri málstofunni og til þess, er
það var samþykt þar í þriðja sinn.
3. að kjörtímabilið verði fram-
vegis 5 ár.
Neðri málstofan hefursamþykt
með 334 atkv. gegn 236 að kjör-
tímabilið skuli hjer eftir vera 5
ár. Hingað til hefur það verið
7 ár, en undantekningarlaust hefur
það verið nú lengi, að þingið hef-
ur verið rofið áður en þau 7 ár
voru á enda.
Sunðskáti Grettismanna.
Er óhætt aö fara í sjó?
Skálinn var opnaður 1. dag þ.
m. og verður opinn á hverjum
degi í alt sumar.
En þeir munu líkast til ekki
margir, sem fara i sjó fyrst um
sinn, meðan kalt er í veðri og vatni;
og þess verður sjálfsagt langt að
bíða að aðsóknin gerist mjög mikil.
Um langan aldur hafa fáir vilj-
andi gengið í sjóbað hjer á landi,
en margir farið óviljandi í sjóinn
og oft látið lífið, ekki sjaldan fyrir
þá sök eina, að þeir liöfðu aldrei
vanist sjóböðum og lært að synda.
Það er kunnugt, að fjelagið heit-
ir Grettir, sem reist hefur sund-
skálann við Skerjafjörð.
Grettismenn hafa nú beðið mig
að leysa úr því, hvort liættulegt
sje að vaða í sjó, eða leggjast til
sunds, ef vatnið er kalt, og hverr-
ar varúðar beriaðgæta. Þeirvita,
að flestir lelja það hálfgerðan lífs-
háska að fara í sjó, ef ekki er því
hlýrra; halda þeir, að þessi hræðsla
muni standa sundinu hvað mest
fyrir þrifum.
Öllum alheilbrigðum manneskjum
er holt og hœttulaust að baða sig
i sjó, þó kaldur sje, ef gætilega er
farið.
Hvað má sjórinn vera kaldastur?
Viðvaningar ættu ekki að fara í
sjó fyr en hitinn í vatninu er orð-
inn hjer um bil 8°C. Þeir, sem
eru vanir volkinu, þola miklu meiri
kulda að ósekju.
Hvenœr að deginum er hollast að
fara i sjó?
Það má á sama standa, ef þess
eins er gætt, að fara aldrei rjett á
eftir máltíðum.
Er óhœtl að fara sveittur i sjó-
inn?
Meira en svo. Það ber oft við
að menn koma að móðir og sveitt-
ir; þá er að kasta mæðinni og því
næst flýta sjer í vatnið. Það er
rangt að bíða eftir því, að svitinn
þorni og líkaminn kólni. Mjer hef-
ur jafnan fundist notalegast að
fleygja mjer á sund, ef mjer hefur
verið vel heitt undir, og það munu
allir sanna, sem reynt hafa. En
varast skal vandlega að leggjast
móður til sunds.
Hvað má vera lengi niðri i?
Það er mestur vandinn. Þar er
öll hættan. Unguin mönnum hætt-
ir jafnan til þess að vera of lengi
niðri í. Tímalengdin verður ekki
miðuð við sjávarhitann. Hjer verð-
ur hver að gæta sín. Þegarívatn-
ið kemur, kennir maður hrolls í
svipinn, en hann hverfur óðar aft-
ur, ef áfram er haldið. Nú líður
nokkur stund; þá kemur aftur að
manni skjálfti og þá á samstundis
að halda til iands. Þetta er ailur
vandinn og sú varúðin, sem mestu
gegnir. Hvað lengi menn geta ver-
DAGSBRUN.
C”)
Nýtt fyrir hepra: ^
Manchettskyrtur.
Milliskyrtur. 0
Nœrföt — Sokkar.
Slaufur — Slifsi.
Vasaklútar — Axlabönd.
Höfuðföt.
Enskar húfur frá 0,50.
Harðir og linir hattar.
Stráhattar o. m. m fl.
Allt að vanda smekklegt
og ódýrt.
ið í vatninu milli hrolla, það fer
eftir veðri og vana og því, hvernig
menn eru á sig komnir i það og
það skifti. Þegar mjög kalt er í
sjónum, er flestum nóg boðið eftir
drukklanga stund; þegar hlýjast er
lijer á sutnrum, mun vönum mönn-
um og hraustum óhætt í fjórðung
klukkustundar eða þaðan af lengur.
Hvers er að gœta þegar upp úr
kemur?
Þá er að þerra líkamann sem
skjótast og flýta sjer í fötin. Það
er ekki rjett að láta fyrst á sig höf-
uðfatið, eins og margirgera; hárið
þarf að þorna; þess vegna skal
þerra höftiðið vandlega, en ekki
setja upp höfuðfatið fyr en komið
er í allan annan fatnað.
Er hollusta að sundfötum?
Engin hollusta, langliðugast og
þægilegast að vera allsber í vatn-
inu. Konur geta haft vatnsheldar
baðliúfur, ef þær vilja ekki væta
hárið.
G. Björnsson.
Finnland.
Útlitið betra en áður.
Síðustu útlend blöð segja, að út-
lit sje til að frumvarpið, sem svifta
átti Finnland sjálfsforræði, tefjist
að minsta kosti. Það er I nefnd
í Dúmunni og sagt, að frá henni
eigi það ekki að koma fyrst um
sinn. Rússnesku stjórninni liafði
þótt það leitt, og eins keisaranum,
hve mikla athygli málið vakti úti
um heiminn. Það er sagt, að á-
hrifaríkur maður hjá rússnesku
stjórninni, sem þó er ekki nafn-
greindur, hafi mjög beitt sjer þar
fyrir mál Finnlands. Mótsöðu-
llokkur Stólypins I Dúmunni kvað
og alt gera til þess að eyðileggja
þetta mál þar fyrir honum.
Reykjavík.
Bæjarstjórnin. Aukafundur 12.
apríl. Tilefni fundarins var að
umboðsmaður bæjarins í Lundún-
um til að leigja Elliðaárnar í sum-
ar hafði sent simskeyti um, að
hann hefði fengið 350 pnd. lilboð
í veiðina í sumar. Því var tekið
af bæjarstjórninni.
Vegna sjúkdómsforfalla síra E.
Briems samþykt að mæla með
Guðm. B. Kristjánssyni sem próf-
dómanda við stýrimannaskólann.
Fundur 28. apríl og framhalds-
fundur 29. apríl.
Garðar Gíslason kaupmaðurbað
leyfis til að byggja bryggju fram-
undan lóð sinni, Frostastaðalóð.
Málinu vísað til hafnarnefndar.
Stjórn barnahælisins leyft ókeyp-
is húsnæði í 2 stofum barnaskól-
ans í sumar, eftir samráði við
skólastjóra og á sama hátt og síð-
astl. sumar.
Fótboltafjelaginu »Fram« veitt
leyfi til fótboltaleiks á melunum á
sama svæði og fótboltafjelag Reykja-
víkur hefur hingað til haft, en þó
svo, að ekki komi í bága við af-
not hins síðastnefnda íjelags.
Ákveðið að frumvarp til reglu-
gerðar um mjólkursölu gangi milli
fulltrúanna.
Eftir tillögum brunamálanefnd-
ar var Sig. Halldórsson snikkari
skipaður yfirmaður við hlerana,
en flokksstjórar við slökkvidælur
Muller verslunarmaður, Berthelsen
vjelastjóri og Magnús Magnússon
kennari, og Guðm. Magnússon í
Grjótagötu 14 brunakallari fyrir
miðbæinn.
líkkransarnir og niinningar-
spjöldin. Hugmyndin sú, að hætta
við líkkransana og taka upp minn-
ingaspjöldin, lítur út fyrir að verða
vinsæl, ef marka má það, að allir
vilja nú eigna sjer hana. Lögr.
íinnur sjer skylt, að benda á það,
að Jón Þórðarson kaupinaður hjer
í Rvík mun vera fyrsti maðurinn,
sem ritað hefur til almenpings á-
skorun um, að hætta við líkkrans-
ana. Sú grein er í Lögr. 15. jan.
1908, skrifuð þrem mánuðum áð-
ur en »Þjóðviljinn« flytur grein
um sama efni, sem nýlega hefur
verið endurprentuð til fordildar í
öðru blaði, og var þessi grein hr.
J. Þ. prentuð upp í öðru hvoru
Winnipegblaðinu íslenska.
Nýr augnlæknir. Andrjes Fjeld-
steð, áður læknir í Þingeyrarlækn-
ishjeraði, er sestur að hjer í bæn-
um til þess að stunda augnlækn-
ingar. Hann hefur síðastl. vetur
dvalið erlendis til þess að búa sig
undir það.
Frá útlöndum eru nýkomnir
Braun kaupm. og Philippsen fram-
kvæmdarstjóri með frú sinni. Enn
fremur Jón Laxdal, áður verslun-
arstjóri á ísafirði, er dvalið hefur
í Skotlandi og í Khöfn nú um hríð
undanfarandi.
Smeðjulegt í meira lagi er ráð-
herraskeytið okkar, sem ísaf. birt-
ir í síðasta tbl. út af andláti
Björnsons, þótt ekki komist það
til jafns við skeytið til þýskubind-
indismannanna, sem »veraldar-
hala«-höfðinginn sendi hjeðan í
haust sem leið.
Blaðið „Ingólfur“ skiftir enn
um ritstjóra. Konráð Stefánsson
hættir, fer vestur í Bjarnarhöfn
nú í þessum mánuði og tekur þar
við búi. Hann keypti þá jörð i
fyrra. En við ritstjórn »Ingólfs«
tekur Andrjes Björnsson stúdent
frá háskólanum í Khöfn, og er
hann nýkominn heim hingað.
»lngólfur« hefur verið skemmti-
legt blað þann tíma, sem Konráð
hefur haft ritstjórn hans, og margt
hefur hann flutt vel skrifað.
tsland erlendís.
Kjötpotturinn. Frá Ameríku er
skrifað: „Jeg þakka fyrir myndina
af kjötpotti landsins, sem þú sendir
mjer; hún er ágæt, sú besta, sem
birst hefur af því tægi á íslensku.
Jeg sje, að Heimskringla eignar hana
Hannesi Hafstein og Lögberg held-
ur þrumandi ræðu um drengskap út
af því. Þau eru ekki upp á marga
fiska vestanblöðin íslensku. Það
eina læsilega, sem þau flytja, er
venjulega tekið úr heimablöðunum
íslensku eða tímaritunum". . .
Cecil Rhodes-vcrðlaunin hefur
íslenskur námsmaður í Winnipeg enn
fengið í vetur. Þau hafa þá tvö ár,
hvort eftir annað, fallið í hlut ís-
lenskra námsmanna í Winnipeg. Sá
hjet Skúli Johnson, sem fjekk þau í
fyrra. En sá, sem nú hefur fengið
þau, heitir Jósef Thorson og er lið-
lega tvítugur, f. 15. mars 1889.
Foreldrar hans heita Stefán Thorson
og Sigríður Þórarinsdóttir, ættuð úr
Árnessýslu, en hafa verið í Winnipeg
síðan 1887 og þar á undan hjer í
Reykjavík.
íslenskir hestarerlendis. Guðm.
Hávarðsson ökumaður, sem kunnur
er hjer í Rvík, er nú í Khöfn.
Hann hefur gefið út dálítinn bækl-
ing á dönsku um íslenska hesta, til
þess að mæla með sölu þeirra er-
lendis. „Natíonaltidende" minnast
á bæklinginn 20. mars síðastl. og er
þar látið vel al honum.
Þorvaldur Pálsson Hornafjarðar-
læknir er sem stendur læknir á skip-
inu „St. Jan", er ter tnilli Evrópu
og Ameríku, einu af skipum Austur-
asíufjelagsins danska Skip þetta fer
til Vestur-Indíaeyjanna og verður
Þorvaldur mánaðartíma í ferðinni.
Tinnuteppusaintök voru
gerð nýlega í Þýskalandi af verk-
veitendum, sem með byggingar
og byggingaefni hafa að gera.
Vinnuteppan hófst 16. f. m. Sam-
tökin átlu að verða mjög um-
fangsmikil, en úr þeim hefur þó
orðið minna en til stóð.
Verkfall hafa sjómenn gert í
Marseille á frakklandi og hefur
það nú staðið yfir nokkrar vikur.
Það hefur heft skipaferðir, póst-
sendingar og vöruflutninga, svo
að vandræði eru að.
f
}
>
t