Lögrétta - 01.01.1913, Qupperneq 1
^reiíslu- og innheimtuni.:
PÓBABINN B. fORLÁKSSON.
Veltnsundi 1.
Ti-lsimi 359.
•H t s t j o rt:
PORSTEINN G t SLASON
Pingholtsstræti 17.
Talsimi 178.
Reykjavík 1. Janúar 1913.
VIII. árjf.
o. O. F. 931379-
Þióðmenjiisafriið opið virka daga kl. 12—2.
Lækning ók. f læknask. þrd. og fsd. 12—1.
Tannlmkning ók. (í Pólthússtr. 14) 1. og 3.
,„£1. f mán. 11— I.
Landakotsspítali opinD f. sjúkravitj. 10'/2
—12 og 4 — 5.
íslands banki opinn 10—21/. og 5'/»—7.
Landsbankinn io'/j—21,/.. Bnkstj. við 12—-1.
Landsbókasafnið opið bv. virkan dag kl.
(2—3 °S 5—8
ÓkeyP's lagaleiðbeiningar á háskólanum á
hverjum laugard. kl. 7—8 sfðd.
Heilsuhælið opið til heimsókna 12—1,
L.óuruts Fjeídstod,
Y flrrjettarmálafaerslumaíSur.
Latkjargata 2.
Heima kl. 1 1 — 12 og 4—7.
Lögrjetta.
Afgreiðsla, innheimta og auglýs-
íngareikningshald fiutt í
Veltusund I.
Nú um áramótin verður sú
breyting á Lögrjettu, að I’órarinn
Þorláksson málari tekur við af-
greiðslu, innheimtu, auglýsinga-
söfnun og auglýsingareiknings-
haldi blaðsins. Menn eru því
hjer eftir beðnir að snúa sjer til
hang með alt, sem þetta snertir.
Afereiðsliistofan er I Veltusundi 1.
Samgöngusamnmgarnir.
i.
Stjórnarráð íslands og hið Sam-
einaða gufuskipafjelag hala 2(5.
nóv. 1912 gert svofeldan
samning
um strandferðir við ísland árið
1913.
1. Fjelagið skuldbindur sig til að
halda uppi strandferðum við Is-
land árið 1913 á þeim grundvelli,
sem viðfest ferðaáætlunaruppkast
sýnir. Til ferðanna skal nota gufu-
skipin »Hólar« og »Skálholt« eða
önnur skip jafnstór þeim og með
jafngóðum farþegarúmum.
2. Fjelaginu er heimilt að láta
skipin koma við á öðrum stöðum
en tilteknir eru á ferðaáætluninni;
fjelagið leggur fyrir skipstjórana
að taka á móti óskum mn, að
skipin komi við á stöðum utan
áætlunar vegna farþega og flutn-
ings, og ákveður skipstjóri síðan,
hvort ílutningurinn nemi svo miklu,
að tiltækilegt sje að koma við á
staðnum eða hvort ástæður að
öðru leyti leyh það, og má jafn-
aðarlega vænta þess, að strand-
bátarnir komi við á öðrum stöð-
um en tilteknir eru á ferðaáætlun-
inni, þegar trygging er fengin fyrir
því, að farþega- og flutningsgjöld
nemi að minsta kosti 150 kr., og
til er sagt í tíma. Hraðferðirnar
kring um landið, sem greindar eru
á áætluninni, eru þó sjerstaklega
fyrir farþega, og má ekki, án leyfis
stjórnarráðsins, tefja þær með við-
komum á miUistöövum vegna flutn-
ings. Svo framarlega sem gjöld
á viðkomustöðum eru hækkuð
verulega fram yúr það, ei heimtað
var af strandferðaskipunum 1912,
liefur fjelagið rjett til að nema
þann viðkomustað burt af áætl-
uninn*’ ekki getur samist öðru-
vísi-
3. Fargjöld og flutningsgjöld
greiðast samkvæmt viðfestum gjald-
skrána með tillieyrandi athuga-
sepidum.
jjkki ber að greiða neitt flutn-
ingsgjald með strandferðabátunum
fyrir vnrur> sem hMa verið um-
skjpaðar úr miliilandaskipunum í j
þá eða eiga að umskipast úr þeim
í millilandaskipin. Aftur á móti
getur fjelagið krafist, að borgað
sje fyrir umskipunina 5 kr. af
hverri smálest, þegar þarf að flytja
vörurnar í land á umskipunar-
staðnum, en 3 kr. af hverri smá-
lest, þegar umskipað er rakleitt
frá skipi til skips.
4. Fjelaginu er skylt að flytja á
ferðum þeim, sem ræðir um í
samningi þessum, póstflutning án
sjerstakrar horgunar, samkvæmt
ákvæðunum í 3. til 5. grein í hin-
um núgildandi samningi milli
stjórnarráðs innanrikismálanna og
stjórnarráðs íslands annars vegar
og fjelagsins liins vegar um milli-
landaferðir.
5. Fyrir allar þær skyldur, sem
að framan eru taldar, fær fjelagið
þóknun úr landsjóði íslands, er
nemur 60,000 kr., og greiðast tjeð-
ar sextíu þúsund krónur fjelaginu
ineð 10,000 kr. í byrjun júnímán-
aðar og 10,000 kr. í byrjun næstu
5 mánaða að því tilskildu, að tje-
lagið hafi þá í hvert skiftið fullnægt
skyldum sínum eftir samningnum.
Hamli ís því, að lokið verði ein-
hverri strandferð, og tilhlýðilegar
sönnur eru á það færðar af fjelags-
ins hálfu, skal ekki draga neitt frá
umsaminni ársþóknun. En sann-
ist það ekki, að ís hafi tálmað
ferð, eða láti fjelagið mót von eigi
fara umsamdar ferðir, skal það
greiða lOOOkr.sektfyrirhverjaófarna
ferð, og skal auk þess draga frá
ársþóknuninni fyrir hverja ólokna
ferð tiltölulega upphæð eftir hlut-
fallinu milli þess tíma, sem ferð
sú, sem ekki er farin, mundi taka,
og þess tíma, sem allar hinar um-
sömdu ferðir taka. Framangreind
ákvæði gilda þó ekki, er skip-
reika ber að höndum eða skipið
á annan hátt verður fyrir svo
miklu sjótjóni, að hætta verður
við ferð álgerlega, en þá greiðist
þóknunin hlutfallslega til þess tíma,
er strandið bar að höndum eða
sjótjónið átti sjer stað, og heldur
ekki þótt skip vegna veðráttu sleppi
viðkomu eínhvers staðar. Ef kært
verður yfir því, að skip hafi ekki
komið einhvers staðar, verður fje-
lagið ekki látið sæta ábyrgð fyrir
það, nema stjórnarráðið fmni á-
stæðu til þess að leggja málið
undir gerðardóm og hann komist
að þeirri niðurstöðu, að eigi hafl
verið næg ástæða til að láta fyrir-
farast að koma við. Og ákveður
gerðardómurinn þá jafnframt bæt-
ur þær, sem fjelaginu ber að inna
af hendi. í gerðardóminum sitja
forstöðuinaður stýrimannaskólans í
Reykjavík, einn af elstu skipstjór-
um fjelagsins í förum við ísland,
er fjelagið tilnefnir, og loks odda-
maður, er báðir samningsaðilar
velja fyrir fram.
Tafir um stundarsakir, sem stata
af sjótjóni, hafa ekki áhrif á árs-
þóknunina.
6. Samningur þessi er því skilyrði
bundinn, að stjórnarráð innanríkis-
málanna samþykki breytingar þær
á núgildandi samningi um milli-
landaferðirnar, sem fjelagið hefur
áskilið sjer og stjórnarráð íslands
hefur fallist á.
Eftir fjárhæðinni, 60,000 kr., er
stimpilgjaldið fyrir samninginn 12
kr., og greiði hvor samningsaðili
helming þess.
Samningur þessi er gerður í
t\eimur samritum, og fá samnings-
aðilar sitt hvor.
II.
Viðbætir
við samning, dags. 7. ágúst 1909
milli stjóinairaðs innanríkismál-
anna og stjórnarráðs íslands ann-
ars vegar og hins Sameinaða gufu-
skipafjelags liins vegar um póst-
gufuskipaferðir milli Danmerkur,
Færeyja og íslands.
1. Farþegagjaldið breytist þannig,
að aukagjald greiðist í viðbót við
liið núverandi farþegagjald fyrir
far til Islands norður uin land, ef
ferðinni er haldið lengra áfram en
til Akureyrar. Hækkunin á far-
þegagjaldinu nær þannig til:
allra viðkomustaða fgrir veslan
Akureyri, að meðtöldum viðkomu-
stöðum á Vesturlandi og lteykja-
vík, ef skipið kemur austur um
land og
allra viðkomustaða fyrir austan
Akureyri, að meðtöidum viðkomu-
stöðum á Austuriandi, ef skipið
kemur vestan um land.
Á líkan liátt hækkar farþega-
gjaldið frá íslandi, ef ferð austur
um land hefst vestar en á Akur-
eyri, eða ef ferð vestur um land
hefst austar en á Akureyri.
Hækkunin nemur í fyrgreindum
tilfellum jafnmiklu og greiðist
samkvæmt fargjaldsskrá þeirri fyrir
strandferðirnar, er samþykt hefur
verið jafnframt þessu, fyrir ferð frá
Akureyri til ákvörðunarstaðarins,
eða, ef um ferð frá íslandi er að
ræða, fyrir vegalengdina frá þeim
stað, þar sem ferðin er hafin, til
Akureyrar.
Fyrir ferðir milli viðkomustaða
á íslandi, án þess farið sje milli
landa, greiðist farþegagjald sam-
kvæmt áður nefndri gjaldskrá fyrir
strandferðirnar, eða þeirri gjald-
skrá, sem fjelagið og stjórnarráð
íslands síðar kj'nnu að verða á-
sátt um.
2. Flutningsgjöldin milli íslands
og Leitli breytast samkvæmt með-
fylgjandi gjaldskrá þannig, að þau
verða hjer um bil 10°/° lægri en
flutningsgjöldin milli íslands og
Kaupmannahafnar. Að öðru leyti
haldast flutningsgjöldin óbreytt;
aukaafslátt þann, 10%, sem ákveð-
inn er í farmgjaldsskilmálunum,
þegar farmgjald fyrir ilutning til
sama viðtakanda, annaðhvort til
eða frá íslandi, neinur minst 300
kr, (eða 17 £), er fjelaginu því að-
eins skylt að veita, að vörurnar
sjeu á einu farmbrjefi (connosse-
menti). Að öðru leyti lialdast á-
kvæðin um afslátt í flutningsgjalda-
skránni óbreytt.
3. Póstflutningurinn. Fjelagið flyt-
ur án sjerstaks endurgjalds á milli-
landaskipunum þann tíma, sem
eftir er af samningstímabilinu, póst-
sendingar, þar á meðal endursenda
tóma póstkassa og -poka, milli
viðkomustaða á íslandi.
4. Ef fjelagið tekur nýtt skip eða
ný skip, sem jafnast á við »Rotníu«,
til ferðanna, getur fjelagið krafist
sama farþegagjalds á þeim, sem
sainkvæmt samningnum er leyft
taka á »Botníu«.
5. Ferð i desember. Þann tíma,
sem eftir er af samningstímabilinu,
býðst fjelagið til að senda skip til
Þórshafnar á Færeyjum og Reykja-
víkur og aftur sömu leið, er leggi
á stað frá Kaupmannahöfn í fyrsta
lagi 12. desember. Fyrir ferð þessa
áskilur fjelagið sjer 5000 kr. þókn-
un frá dönsku póststjórninni. Þó
geymir fjelagið sjer rjett til að
sækja um hækkun á póstferða-
styrknum frá Danmörku fyrir þessa
ferð eftir 1913, ef fjelagið skaðast
á ferðinni það ár. Hvort þessu
tilboði verði tekið, er undir fjár-
veitingavaldinu komið.
6. Íslenski kolatollurinn. Fjelag-
ið lætur niður falla kröfu sína um,
að samningurinn sje úr gildi feld-
ur vegna kolatollsins, gegn því, að
stjórnarráð innanríkismálanna end-
urgjaldi með fyrirvara íjelaginu
tollupphæðina af þeim kolum, sem
tollur hefur verið greiddur af, enda
sanni fjelagið, að kolin hafi verið
tekin á íslandi eftir 1. jan. 1913
til notkunar í þeim millilandaskip-
um fjelagsins, sem annast póst-
ferðirnar, samkvæmt samningnum
7. ágúst 1909. Endurgjald þetta
greiðist með þeim fyrirvara, að
hvort þeirra stjórnarráða, sem
standa að samningnum, geti til
ársloka 1913 með málssókn á
liendur fjelaginu krafist úrskurðar
dómstólanna um, hvort fjelaginu
sje skylt að una við þá hækkun
kolaverðinu, sem kolatollurinn hef-
ur í för með sjer. Falli dómur á
þá leið, endurborgar fjelagið upp-
bótina fyrir tollinn. Um skyldu
íslands tíl að endurgjalda stjórnar-
ráði innanríldsmálanna fje það,
sem það kann að greiða í þessu
skyni, hefur oi'ðið sjerstakt sam-
komulag milli stjórnarráða þeirra,
sem standa að samningnum.
7. Öll ákvæði í aðalsamningn-
urn frá 7. ágúst 1909, sem koma
í bága við framangreindan viðbæti,
skoðast úr gildi feld.
Frumvarp það, sem danska
stjórnin lagði fyrir ríkisþingið í
haust um breytingar á grund-
vallarlögunum, var samþykt í
Fólksþinginu 12. des. við 3. um-
ræðu, með 95 atkv. gegn 12, og
afgreitt til Landsþingsins.
Breytingarnar eru miklar.
Fyrst og fremst er stórvægileg
rýmkun á kosningarjetlinum.
Hann á að verða jafn fyrir kon-
ur og karla og aldurstakmarkið
25 ár, en var áður 30.
Kosningarnar til Fólksþings-
ins að fara fram 4. livert ár,
en kjördæmasldftingunni á að
breyta, svo að kjördæmin verði
sem jöfnust að fólksfjölda, og
kýs svo hvert þeirra 1 þingmann.
Þingmenn mega ekki verða fleiri
en 132.
Landsþingsmenn skulu kosnir
til 8 ára. Þá eiga kjörmenn að
kjósa, sem bæjarstjórnir og sveita-
stjórnir velja eftir nánari reglum,
sem þar um eru settar. En til
þeirra kosninga er landinu skift
i stærri kjördæmi og fá þau full-
trúatölu eftir fólksmagni. Kaup-
mannahöfn er eitt kjördæmi,
Eyjarnar annað, Jótland hið
þriðja, og kjósa þessi kjördæmi
til samans 52 þingmenn. Svo á
að kjósa einn i Færeyjum og
annan á Borgundarhólmi. Síðan
eiga þessir þingmenn, sem þann-
ig eru kosnir, að kjósa 12 til við-
bótar, og á tala Landsþingsmanna
að verða 66. Allar þessar kosn-
ingar skulu vera hlutfallskosn-
ingar,
Konungskosningar eru afnumd-
ar.
Eitt breytingaratriðiðið er það,
að ef Fólksþingi og Landsþingi
kemur ekki saman um fjárlaga-
atriði, þá skuli bæði þingin koma
saman í einni málstofu og útkljá
þar deiluna, og er það sama fyr-
irkomulagið og hjer hefur verið
milli þingdeildanna. En komi
þingin sjer ekki saman um önn-
ur mál en fjármál, skal nefud
kosin úr báðum, sem reyni að
jafna þrætuna.
Bráðabyrgðalög, sem sett eru
milli þinga, skulu falla úr gildi,
ef þau ná ekki samþykki næsta
þings, er saman kemur.
Þetta eru helstu breytingarnar.
Friðarsamningarnir og
striðið.
Símað er frá Khöfn 27. des.:
»Tyrkir neita að láta Adríanópel af
hendi. Litlar friðarhorfur«.
í síðustu útlendum blöðum er fátt
nýtt að heyra frá ófriðarsvæðinu.
Deilunni milli Serba og Austurríkis-
manna er ólokið og engu meira útlit
til sátta þar en áður hefur verið,
nema síður sje.
Útlít var fyrir, að Grikkir mundu
ráðast á Valóna, er bráðabyrgða-
stjórnin í Albaníu hefur gert að höf-
uðborg í hinu nýja ríki. Herskip
Grikkja banna Tyrkjum enn sjóleið
þar að Adríahafsströndinni og eins
hafa Grikkir enn herskip á verði
sunnan við Dardanellasundið og banna
Tyrkjum þar umferð. Úr misklíð-
inni milli Grikkja og Búlgara er nú
ekki gert eins mikið og áður.
Fri (jallÉJi lil ttiiik
Júlíus Júliníusson, sem verið
hefur skipstjóri á „Austra", verður
skipstjóri á „Mjölni" Thorefjelags-
ins nú um áramótin, segir „Gjh.“ frá
4. des.
»Fjalla-Eyvindur« er leikinn á
Akureyri f vetur.
Júl. Havsteen lögfræðingur á Ak-
ureyri er orðinn fulltrúi bæjarfóget-
ans þar.
Dáin er í Lönguhlíð í Öxnadal
15. nóv. síðastl. Rósa Thorarensen,
73 ára, ekkja Stefáns Thorarensens,
er lengi bjó þar.
Síldatunnuverksmiðja á að koma
upp a Oddeyri við Eyjafjörð nú í
vetur. Framkvæmdastjóri þess fyrir-
tækis verður Anton Jónsson á Odd-
eyri.
Síldarolíuverksmiðjur þrjár kvað
vera í raði að reisa á næsta ári við
Eyjafjörð og Siglufjörð.
»Heimilisblaðið« heitir mánaðar-
blað, sem Jón Helg.ason prentsmiðju-
stj á Eyrarbakka hefur gefið þar út
síðastl. ár. Aðalefnið er þýddar sög-
ur, kvæði og ýmislegt smavegis, og
er yfir höfuð vel í það valið. Verð-
ið er 75 au. arg, ef fyrirfram er
borgað, en annars I kr.
Dáin er 29. f. m. frú Karen kona
Georgs Georgssonar læknis í há-
skrúðsfjarðarhjeraði. Hún hafði alið
barn 22. f. m„ en banameinið var
þó ekki bein afleiðing af því. Frú
Karen var dóttir Fr. Wathnes fram-
kvæmdarstjóra á S-'yðisfirði og mun
hafa verið liðlega halfþritug að aldri.
Húsbruni á Sauðarki'óki. Þar
brunnu a Þorlaksmessu, 23.fi m.,hús
Granufjelagsins til kaldra kola. Eld-
urinn hafði kornið upp í íbúð Jóns
Palmasonar verslunarstjóra, að lík-
indum út frá ofnpípu, og varð hans
vart nál. kl. 2 um daginn. Húsin
voru eign erfingja Stefáns heit Jóns-
sonar, aður verslunarstjóra þar, og
voru að sögn vátrygð fyrir 15,000
kr., en tjónið sagt miklu meira. Inn-
anstokksmunir brunnu og tölavert af
vörubirgðum, er voru eign »Hinna
samein. ísl. verslana«. Þó hafði
nokkru af vörum verið bjargað.
Fyrirlestur Guðm. Hjörnssonar
landlæknis »um jarðarfarir, balfarir
og trúna á annað líf«, sem tvihald-
inn hefur verið hjer í Rvík, í hvor-
tveggja sinni fyrir fullu húsi, var,
eftir beiðni Hafnfirðinga, haldinn þar
30. f. m. og gaf landlæknir ágóðann
til Heilsuhælisins á Vífilsstöðum.
Guanóverksmiðja í Vestmanna-
eyjum. Gunnar Egilsen, aður rit-
stjóri, fer til Vestmannaeyja nú eftir
nýárið og á að verða þar forstjóri
gúanóverksmiðju, sem Frakkar ætla
að stofna þar. Hefur fyrv. konsúll
Brillouin gengist fyrir þessu.